|
25
Altruist
о z manfaatidan voz kechib, o‘zgalarga
yaxshilik qiluvchi odam.
Martin И Ш ''
451
hamsuhbatining jumallarga taalluqli
dan boshqa hamma sohada haq ekanligini e’tirof
ham etdi. Uning muharrirlarga bolgan nafrati-
ning cheki yo‘q edi, u muharrirlami Martindan
ham qattiq haqorat qilardi.
- Iltimos, dostonimni mashinkangizda bosib
bersangiz, - dedi u, - siz har qanday kotibadan
ming karra yaxshiroq bosasiz. Endi sizga bit-
ta foydali maslahat bermoqchiman. - Brissen
den cho'ntagidan qalin bir qolyozma oldi. - Bu
sizning «Sharmanda bolgan quyosh» degan ma-
qolangiz. Uni uch marta o‘qib chiqdim! Qolim-
dan kelgan eng yuksak maqtovim shu. Siz «Ef-
emerida»ni g‘oyat daraja maqtab yuborganin-
gizdan keyin jim bolishim kerak edi. Lekin sizga
shu narsani aytmoqchi edim: agar «Sharmanda
bolgan quyosh» bosilib chiqsa, juda katta shov-
shuv boladi. Shuning natijasida eng shiddat-
li munozara boshlanadiki, bu siz uchun eng
yaxshi reklama boladi.
Martin xoxolab yubordi.
- Bu maqolamni biron jumalga yuborishni
maslahat bermoqchimisiz?
- Agar maqolangizning bosilib chiqishini is-
tasangiz, uni bironta jurnalga berishingizni aslo
maslahat ко‘r may man. Uni yirik nashriyotlardan
biriga tavsiya qiling. Ehtimolki, uni o‘sha yerda
bironta jinni yoki girt mast taqrizchi o'qib chiqib,
ijobiy fikr aytib qolsa. Ha, ko‘p kitob mutolaa
qilganingiz ko‘rinib turibdi! O'qiganlaringizning
hammasi Martin Idenning miyasida hazm bolib,
«Sharmanda bolgan quyosh»da izhor etilibdi.
Shunday vaqt keladiki, Martin Idenning nomi
gaplari-
452
J'ek London
olamga mashhur boladi, u o‘z shon-shuhrati-
ning ulkan hissasiga shu maqola sharofati bi
lan ega boladi. Noshir axtaring, uni qancha tez
topsangiz, shuncha yaxshi!
Shu kuni kechqurun Brissenden Martinning
uyida allamahalgacha o'tirib qoldi. Keyin Mar
tin uni tramvaygacha kuzatib qotydi, Brissenden
tramvayga chiqayotganida to'satdan do'stining
qoliga gljimlangan bir qog‘oz tutqazdi.
-
Manavini olib qotying, - dedi u, - bugun poy-
gada omadim o'ngidan kelib qoldi!
Zang chalinib, tramvay jo‘nab ketdi. Mar
tin esa qolida gljimlangan qog‘oz bilan hayron
bolgancha turib qolaverdi. Martin xonasiga qay-
tib kirgandan keyin qog'ozni ochib ko‘rdi, bu yuz
dollarlik qog‘oz pul edi.
Martin uni hech surishtirmay sarflay bosh
ladi. U do‘stining puli ko'pligini yaxshi bilar,
bundan tashqari, o‘zi ham yaqin orada bu qar-
zimni uzaman, deb ishonardi. Ertasi kuni erta-
lab u qarzlarini toladi, Mariyaga uch oylik ijara
haqini oldindan berib qotydi, o'zining garovga
qotygan mollarining hammasini sotib oldi. U
Meriyenga totyona qildi, Ruf bilan Gertrudaga
yangi yil bayramiga sovg'a sotib oldi. Bu ham
ozdek, Silvaning hamma bolalari bilan Oklend-
ga borib, bir yil kechikib bolsa ham, va’dasi-
ning ustidan chiqdi: u Mariyaga ham, hamma
bolalariga ham botinka olib berdi. Yana u bo-
lalarga olamjahon otyinchoqlar va shirinliklar
olib berdi, bolalarning jajji qollari sovg‘a-salom-
ga to lib ketgan edi.
Martin bu tantanali yurishga bosh bolib, shi
rinliklar sotuvchi dolconga kirarkan, bexosdan
Martin Iden
453
Ruf bilan uning onasiga to‘qnash kelib
Missis Morz qattiq xijolat boldi, hatto Ruf ham
uyalib ketdi. U zohiriy odob qoidalariga zo‘r
ahamiyat berardi, shuning uchun o‘z sevgili-
sini portugaliyalik bir gala juldurvoqi bolalar
orasida ko'rish uning uchun juda ko‘ngilsiz
bir hoi edi. Martinda g4irur va o'ziga nisbatan
hurmat yo'qligi uni qattiq ranjitdi. Eng xunugi
shu boldiki, bu yuz bergan hodisa Martinning
o‘z muhitidan ko‘tarilib chiqa olmasligini isbot-
lovchi yana bir dalil ekanligi Rufga ayon boldi.
Shuning o‘zi ham juda ko'ngilsiz hodisa edi, bu
tun dunyo oldida - Rufning dunyosi oldida buni
ko‘z-ko‘z qilishning hech hojati yo‘q edi. Garchi
Ruf bilan Martinning unashtirib qo'yilgani sir
tutilsa ham, ularning o‘zaro munosabati barcha-
ga ayon edi, shirinlik dolconida esa aksiga, ta-
nish-bilishlar juda ko‘p edi; ular hammasi miss
Morzning qalliglni o'rab olgan ajoyib bolalarga
qiziqsinib qarab turardilar. 0 ‘z muhitining sodiq
qizi bolgan Ruf qoli ochiq Martinning tabiati-
ni tushuna olmas edi. U xassos bolganidan bu
hodisani bir sharmandalik deb tushunardi.
Shu kuni Morzlamikiga kelgan Martin Rufni
shunday hayajonda ko‘rdiki, hatto olib kelgan
sovg'asini cho'ntagidan chiqarishga ham yu-
ragi dov bermadi. U Rufning ko'zlarida birinchi
marta yosh - g'azab bilan alam yoshini ko'rdi,
natijada bu manzara Martinga shu qadar ta’sir
etdiki, u ichida o'zini hayvon deb atadi, holbuki,
nima ayb qilib qo^ganini unchalik tushunmas-
di ham. O'z davrasiga mansub bolgan odamlar
bilan muomalada bolgani uchun uyalish Mar-
qoldi
tinning xayoliga ham kelmagan edi, shuning
uchun ham Mariya Silvaning bolalariga sovg'a
xarid qilgani chiqib, Rufni tahqirlaydigan hech
ish qilgani yo‘q edi. Shunday bolsa ham, u Ruf
ning izohlarini tinglashga, yuz bergan voqeani,
hattoki eng yaxshi ayollarda ham uchraydigan
zaiflik deb izohlab, uning injiqliklarini bajonu dil
qabul etishga tayyor edi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
