|
Mafkuraviy yozuv
Mafkura - yozuvning alohida turi, uning belgilari ma'lum bir fikrni bildiradi. Bu piktografiyadan tubdan farq qiladi, uning rasmlari aniq ob'ektlar yoki narsalarning ma'nosini anglatadi. Mafkuraviy yozuvning paydo bo'lishi, odam nutqni alohida elementlarga - so'zlarga ajratishni o'rganganida, fikrlashning rivojlanishi va shuning uchun tilning rivojlanishi bilan bog'liq.
Ideogramma (boshqa yunon tilidan: ἰδέa - bu g'oya va μμα - yozma belgi, xat) - yozma belgi yoki shartli rasm, muallifning ma'lum bir g'oyasiga mos keladigan rasm, masalan, ba'zi bir so'z, fonemaga asoslangan logogramma yoki fonogrammadan farqli o'laroq. mos ravishda
Mafkuraning o'ziga xos xususiyati so'zlarda aks etgan mavhum tushunchalarni egallash qobiliyatidir. Bundan tashqari, belgilari bevosita nutqning alohida birliklari bilan bog'liq bo'lgan logografik notasiyadan farqli o'laroq, mafkuraviy notatsiya fonetik yoki grammatik ma'noni emas, balki so'zlarning mazmunini etkazishga imkon berdi. Bu harfni turli xil lahjalarda yoki hatto turli tillarda gapiradigan odamlar uchun ham xuddi shu tarzda tushunishga yordam berdi.
Mafkuraviy yozuv xabarni deyarli so'zma-so'z yozib oladi va og'zaki tarkibdan tashqari, ushbu so'zlarning tartibini ham beradi. Bundan tashqari, mafkura grafik belgilar soni va shakli turg'unligi bilan ajralib turadi. Bu shuni anglatadiki, yozuvchi piktografiyada bo'lgani kabi piktogramma yasamadi, balki ularni tayyor to'plamdan oldi.
Shuni ta'kidlash kerakki, mafkuraviy yozuv rivojlanishining dastlabki bosqichida bitta va bitta belgi to'g'ridan-to'g'ri va majoziy ma'noda ob'ektlar yoki tushunchalarni anglatishi mumkin. Biroq, vaqt o'tishi bilan, ideogrammalar tobora barqarorroq ma'nolarga ega bo'ldi, bu zamonaviy olimlarning ota-bobolarimiz yozuvlarini shifrlashga urinishlarini osonlashtiradi.
Mafkuraviy yozuvning yanada rivojlanishi davlat kontseptsiyasining paydo bo'lishi, shuningdek, savdo va ijtimoiy ishlab chiqarishni rivojlantirish fonida ro'y berganligi alohida e'tiborga loyiqdir. Vaqt o'tishi bilan nafaqat ideogramlarni aniq tushunish, balki ularni tezroq yozib olish, katta hajmdagi ma'lumotlarni uzatish zarurati paydo bo'ldi. Bu ideogramm ibtidoiy sxemadan ieroglifga aylanib, muhim o'zgarishlarni boshdan kechirishga olib keldi - muayyan tushunchalarni yoki alohida so'zlar yoki so'z-so'zlarning muhim tarkibiy qismlarini anglatadigan an'anaviy belgi.
Mafkuraviy yozuv Qadimgi Misr va Xitoy tsivilizatsiyalariga xosdir. Ta'kidlash kerakki, Osiyo mamlakatlarida hiyerogliflar bugungi kunda ham qo'llanilmoqda. Bu sharq madaniyati va mentalitetining o'ziga xos xususiyatlari bilan bevosita bog'liq bo'lib, uning asosini majoziy, mavhum fikrlash tashkil etadi.
Nazariy jihatdan, mafkuraviy yozuvdagi yozuvlarni turli tillarda gapiradigan odamlar tushunishlari mumkin, garchi bu tillarning mafkuraviy harflari boshqacha bo'lsa ham. Shunday qilib, suv g'oyasi Misr yozuvidagi to'lqin, xitoycha oqim, Aztek yozuvida ko'k rangga bo'yalgan idish shaklida tasvirlangan. Rasmiy farqlarga qaramay, ushbu belgilarning barchasi tegishli yozuv bilan tanish bo'lmagan odam tomonidan tushunilishi mumkin.
4 Qadimgi Sharqda ta’lim-tarbiya tizimini qanday bo‘lgan
Pireney yarimorolining arablar tomonidan bosib olinishi insoniyat tarixining yangi sahifalarini ochdi. Bu jarayonning, ayniqsa, Ovrupo uchun ahamiyati beqiyos bo'ldi. Sharq faqatgina Ovrupo madaniyatining rivojiga ta’sir etibgina qolmay, balki umuman, Ovrupolik odamning psixologiyasi, tafakkuri, xarakteri, hayot tarzini, tarixiy jarayonni tubdan o'zgartirib yubordi. Bu esa o'z navbatida matematika, falsafa, astronomiya, tabiiyot, tibbiyot, xulq-odob, turmush tarzi, ijtimoiy-iqtisodiy hayotga ta’sir etdi. X asrdan boshlab Movarounnahr va Xurosonda mustaqil feodal davlatlar-Tohiriylar, Somoniylar, Qoraxoniylar, G'aznaviylar, Saljuqiylar, Xorazmshohlar davlatlarining paydo boiishi xalifalikning emirihshi hamda madaniy hayotning yanada ravnaq topishiga ohb keldi. Bu davrda pul muomalasi rivojlandi. Jamiyat siyosiy, ijtimoiy-iqtisodiy hayotidagi o'zgarishlar, albatta, madaniy hayotga o'z ta’sirini o'tkazmasdan qolmaydi. Somoniylar davlatida Marv, Buxoro, Samarqand va Urganch o'sha davrning madaniy markazlari sanalardi. Bu davrda arab tili ilmiy va aloqa tili edi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. O‘zbekiston Respublikasi Konstitusiyasi. T., «O‘zbekiston», 2003
2. Karimov A.A. Vatan sajdagoh kabi muqaddasidir. 3-tom, T., «O‘zbekiston», 1996
3. Karimov A.A. Bizdan ozod va obod vatan qaolsin. 2-tom, T., «O‘zbekiston», 1996.
4. Xolmo‘minov Q. Davlat va huquq nazariyasi, o‘quv qo‘llanma. Toshkent, 2000.
5. Boboyev H.B., Odilovqoriyev H.T. Davlat va huquq nazariyasi. Darslik, Toshkent, 2000
6. www.ziyonet.uz
Do'stlaringiz bilan baham: |
