Янги даврда ғазал жанрининг тарақҚиёт тамойиллари

 
27 
ham bajargan‖.
1
A.Oripov bilan suhbatda shoirning o‗zi lirik qahramoni holatini quyidagicha 
izohlaydi: ―N.Sharopova: 
Bag‘ritoshsan, xasta aylab, ham yiroq ketding nechun, 
Tibda derlar: gohi dardga tosh davo, bir kelmading, —
baytiningizda irsoli masal san‘atini qo‗llaganmisiz?‖ A.Oripov: Ibn Sino 
haqidagi ―Hakim va ajal‖ nomli doston yozganman. ―Tibbiyotda bir tosh bor, 
shuni kukun qilgin, ichsang, dardga davo‖, - deydi Ibn Sino. Mineral toshlardan 
dori qilgan u kishi. Yoki chayonni qaynoq qozonda qizdirib, kukunidan dori 
qilgan. Qahramonim: Bag‗ritosh, o‗zing xasta qilding, uzoq ketding‖, - deb 
g‗azalda aytadi. G‗azalni xohlagan tomondan tahlil qilish mumkin. Lekin uni 
birinchi galda his qilish kerak. G‗azal - odamning ruhiy komillikka intizorligi. 
Dunyoga real yondashishni Firdavsiydan, Hofizdan, ayniqsa, Navoiydan o‗rganish 
kerak‖. 
Demakki, bag‗ritosh va tosh so‗zlari baytdagi quyma ohangdorlikni 
ta‘minlagani holda ham ma‘shuqa tafsifini bergan, ham oshiq holatini ochishga 
yordam bergan. Ayni vaqtda qadimgi milliy shifo usullaridan ham darak bergan. 
Yirik adabiyotshunos N.Shukurovning g‗azalni anglashdagi fikrlari 
quyidagicha: ―G‗azal juda qadimiy shakl. Uni yangilash ba‘zan mavzu, ba‘zan 
mazmun, ba‘zan qofiya, ba‘zan radif, ba‘zan san‘atlar, tashbehlarning yangiligida 
namoyon bo‗ladi‖.
2
Ushbu she‘riy unsurlarning bugungi she‘riyatimizdagi
mohiyatini ochishda kamida ikki davr she‘riyatini taqqoslash lozim. Quyida 
Navoiyning ―Qog‗az‖ radifli, E.Vohidovning ―Qalam‖ radifli g‗azallarining 
qiyosiy tahlilini keltirsak. Navoiyda ―qog‗oz‖" obrazi lirik qahramonning ishqiy 
kechinmalarini yoritishda faol qatnashadi. Qahramon dardi shu maqomga 
yetganki, uni aks ettirgan qog‗oz shu‘lalanmoqda. Taqdir ham oh-vohlardan 
hayron:
Emas g‘amimni yozar xatqa zarfishon qog’az, 

1
Qodirov V.A. ―Hozirgi zamon o‗zbek poetikasining ayrim xususiyatlari‖. 1993.-B.87-88 

2
Shukurov N. ―Menman ummon qaysi daryo teng bo‗lolg‗ay men bilan‖. S. Sirojiddinov zamondoshlari xotirasida. 
SamDCHTI nashr matbaa markazi. 2012.-B.20

---