Ялпи ички маҳсулот статистикаси

Товар ва хизматларнинг соф экспорти.

• ЯИМ нинг яна бир муҳим таркибий қисми бўлган соф экспорт Ўзбекистон Республикасининг экспорт-импорт операцияларини қамраб олади ва товарлар ва хизматларнинг экспорти ва импорти сальдоси сифатида аниқланади.
• Товарлар ва хизматларнинг соф экспортини ҳисоблашда товарлар ва хизматларнинг ташқи савдоси тўғрисидаги маълумотлардан фойдаланилади. Жисмоний шахсларнинг божхона юк декларациясида акс этмайдиган савдо мақсадида четга олиб чиққан ёки давлат ичкарисига олиб кирган товарлари тўғрисидаги маълумотлар статистик баҳолаш орқали ҳисобланиб, жисмоний шахслар томонидан амалга ошириладиган ташқи савдо кўрсаткичларига киритилади.

Номинал ва реал ялпи ички маҳсулот.

• Номинал ЯИМ- ҳисоблащ давридаги кўриб нархларда ишлаб чиқариш умумий қийматини ўлчайди бир кўрсаткич. Бу ҳар йили ўзгаради.
• Бунинг сабаби 2 та :
• У ўзгариб бозор қийматини товарлар ва хизматлар.
• Ишлаб чиқариш умумий жисмоний ҳажми ҳам, чиқиш ёки камаяди.

Реал ЯИМ -бу

• -Доимий нархларда ҳар 2 даврда амалга барча маҳсулотлар баҳолаш ёрдамида турли-вақти билан, ишлаб чиқарилган товарлар ва хизматлар кўрсаткич мутаносиб жисмоний ҳажми. Кўриб чиқилаётган ЯИМ га нисбатан ҳисоблаш инфляция эътиборсизлик қилиш имконини беради.
• Реал ЯИМ нинг йил давомида иқтисодий вазиятни ёмонлашди қандай такомиллаштирилган ёки тушинишга ёрдам беради.
• Реал ЯИМ га нисбатан ҳисоблаш, бошқа йўллар билан эришиш мумкин.

Ҳисоблаш формуласи:

• Nominal YaIM  Real YaIM = -------------------------- x 100 % Deflyator 

Joriy yildagi bozor savatiningbahosi shuyilning narxlarida 

Joriy yil deflyatori =-----------------------------------------------------x 100 Joriy yildagi bozor savatining bahosi  bazis yili narxlarida 

Айрим тармоқлар маҳсулотлари ҳажмини ҳисоблашнинг ўзига хос хусусиятлари.

• Ўзбекистонда асосан иккита усулдан – ишлаб чиқариш ва харажатлар бўйича ҳисоблаш усулидан фойдаланилади.
• ЯИМни харажатлар бўйича ҳисоблаш усулида статистик кузатув бирликлари сифатида уй хўжаликлари, давлат муассасалари ва уй хўжаликларига хизмат кўрсатувчи нотижорат ташкилотлари ҳамда “Ташқи (қолган) дунё” норезидентлари ҳисобга олинади.
• ЯИМни ишлаб чиқариш усулида оралиқ истеъмол камаяди ва ялпи қўшилган қиймат ортади.
• МҲТ кўрсаткичларини такомиллаштириш доирасида кузатилмайдиган иқтисодни ҳисоблаш услубиятига алоҳида эътибор қаратилган. Миллий ҳисоблар соҳасида халқаро стандартларга мувофиқ товарлар ва хизматларнинг янада тўлиқ қамровини таъминлаш учун кузтилмайдиган иқтисодга қўшимча ҳисоб-китоб амалга оширилади.