Yakuniy nazorat ishi

 

8.

2-rasm. 

Shahar 

transpo

rtini 

nogironl

arni 

oʼtirish 

va 

tushish 

uchun 

maxsus jixozlangan avtobus (SamАvto, Oʼzbekiston) 

  

 Yoʼnalishsiz  shaxar  yoʼlovchi  transportining  transport  vositalarining  harakatini 

koʼchalarning qatnov qismida erkin harakatlanish tizimi boʼyicha maxsus yoʼl belgilari bilan 

jixozlangan  va  svetofor  signalizatsiyasi  bilan  chegaralanish  asosida  tashkil  qilinadi.  Аsosan 

barcha  jamoat  yoʼlovchi  transportlari  belgilangan  yoʼnalishlar  boʼyicha  harakatlanadilar, 

lekin  induviduval  yoʼlovchi  transportlari  esa  erkin  yoʼnalishlar  boʼyicha  harakatlanadilar. 

Mashrut  taksilari  bundan  mustasno,  ular  yoʼlovchilarning  sigʼimi  boʼyicha  individual 

yoʼlovchi transportiga  yaqin,  harakatlanishni tashkil  qilish boʼyicha esa  – jamoat  yoʼlovchi 

transportiga.  

---

  

Yuk  shahar  transporti  (YuShT).  Sanoat,  kommunal  va  maishiy  yoʼnalishdagi 

shahar yuk tashishlarni amalga oshiradi. Shahar yuk harakatlanishida 2-25 t yuk koʼtaruvchi 

yuk  avtomobillari  ustunlik  qiladi,  undan  tashqari  (kam  darajada)  tramvay  va  trolleybuslar, 

temir  yoʼl  va  suv  transporti.  YuShT,  hamda  ShYT  harakatini  tashkil  qilish  tizimi boʼyicha 

yoʼnalishli  va  yoʼnalishsizlarga  boʼlinadi.  YuShT  harakatlanishini  tashkil  etish  yoʼnalishli 

tizimini  doimy  yuk  oqimi  yoʼnalishlarida  qoʼllaniladi,  yoʼnalishsizini  esa–turli  adreslarga 

vaqtinchalik buyurtmalar boʼyicha yuk tashishni tashkil qilinadi. 

  

YuShTning  zamonaviy  shaharlar  umumiy  shahar  harakatidagi  qismi  nisbatan 

yuqori  emas  (ShYT  harakatining1/3  qismi  2/3  ga  qarshi).  Biroq  turli  shaharlarda  yuk 

harakatining  qismi  turlicha  boʼlishi  mumkin.  ShYT  harakatida  yengil  avtotransport  ustun 

turadi  (harakatlanishning  umumiy  oʼlchamidan  95%  gacha),  uning  asosiy  qismini  shaxsiy 

yengil  avtomashinalar,  oz  miqdorini  –  taksamotorlar  (taksi)  va  korxona  transporti  tashkil 

qiladi.UYTga harakatlanishning umumiy xajmidan 5% dan kami toʼgʼri keladi. 

  

Maxsus shahar transporti (MShT). Shahar obodonlashtirish transport vositalarini 

oʼz  ichiga  oladi  (ShOT-koʼcha  suv  sepuvchilari,  axlat  va  qor  tozalovchi  mashinalar,  yoʼl 

toʼshamalarini  taʼmirlovchi  maxsus  mashinalar),  tez  tibbiy  yordam  va  uy  sharoitidagi 

yordam  sanitar  transportini  (TYoT),  savdo-sotiq  tarmogʼi  transportini  (STT-“non”,  “sut”, 

“mebelь”,  “mahsulotlarni  uyga  yetkazib  berish  xizmati”  va  hokazo),  oʼt  oʼchirish 

avtotransportini  (OʼOʼА),  Ichki  ishlar  boshqarmasining  koʼcha  harakatini  tartibga  solish 

boʼlimi  avtotransportini  –  (KHTSB),  tez  texnik  yordam  avtotransportini  (TYoА)  va 

boshqalarni oʼz ichiga oladi. Umumshahar harakatidagi transportning shu turlarining boʼlagi 

koʼpincha oz qismini tashkil etadi. 

 

Yoʼnalishli ShYT uchun jadval boʼyicha harakatlanish belgilangan, yaʼni shahar 

xududida  va  vaqtda  reglamentlashtirilgan.  ShYT  va  ShYuTning  qolgan  turlari  uchun 

harakatlanish  yo  umuman  vaqtda  va  shahar  xududida  reglamentlashtirilmaydi  yoki 

harakatlanishning  bunday  reglamentli  chegaralanishining  maʼlum  xajmi  beriladi,  lekin  u 

yoʼnalishdagiga  nisbatan  ancha  boʼsh.  Shuning  uchun  ShYT  yoʼnalish  harakatlanishini 

tashkil  qilish  printsiplari  qolgan  shahar  transportining  harakatlanishini  tashkil  qilishdan 

keskin  farq  qiladi.  Birinchi  holatda  ular  alohida  har  bir  poezdning  harakatlanishini  nazorat 

qilish usuli bilan amalga oshiriladi, ikkinchisida-transport oqimlarini tarkibi boʼyicha yuk va 

yengil  harakatlanuvchiga,  chorrahada  kutilayotgan  harakatlanishni  yoʼnalish  boʼyicha 

toʼgʼriga,  oʼng  tomonga  va  chap  tomonga  buriladigan  harakatlanishni  nazorat  qilish  uslubi 

---

bilan amalga oshiriladi. Katta boʼlmagan harakatlanishda yuk va yengil harakatni koʼpincha 

ajratilmaydi.