Якуний назорат 5-variant

Mustaqil yechish uchun masalalar


1. Sferik ko’zguga yorug’lik nuri tushmoqda. Quyidagi ikki hol uchun qaytgan nur yo’li qurish usulida topilsin. (1- rasm) Suratda : P – ko’zguning qutbi, O – optik markaz.

2. Nur d=30 mm qalinlikdagi shisha α=600 burchak ostida tushadi. Plastinkadan chiqqandan keyin nurning yon tomonga siljishi aniqlansin.
3. O’tkir uchli pona shaklidagi prizmaning sindirish burchagi 20. Agar prizma shishasining sindirish ko’rsatkichi n=1,6 bolsa, nurning prizma orqali o’tishdagi eng kam og’ish burchagi aniqlansin.
4. Narsa va uning bosh focus masofasi F=12 sm bo’lgan yig’uvchi linza hosil haqiqiy tasviri orasidagi mumkin bo’lgan eng kichik masofa l qanday bo’ladi.
5. Shishaning optik kuchi D=5dptr bo’lgan yassi qavariq linza tayyorlash talab qilinadi. Linzaning qavariq sirtining egrilik radiusi R aniqlansin.
2-Amaliy mashg’ulot
FOTOEFFEKT HODISASI. KOMPTON EFFEKTI.BOR NAZARIYASI.
Masala yechish namunalari


1-masala. Agar Seziy sirti binafsha yorug‘lik bilan yoritilayotgan bo‘lsa (=400 nm), fotoeffektning qizil chegarasi topilsin. Elektronlarning maksimal tezligi vm=0.65 MmG`s.
Yechish: Seziy sirti fotoeffektni qizil chegarasi uchun to‘g‘ri keluvchi o to‘lqin uzunlikdagi yorug‘lik bilan yoritilganda fotoelektronlarning tezligi, ya`ni kinetik energiyasi 0 ga teng bo‘ladi. Shu sababli, qizil chegara uchun fotoeffekt tenglamasi Е=А+Т ko‘rinishiga ega bo‘ladi.
_о=А yoki (1)
Seziy uchun chiqish ishi Eynshteyn tenglamasini foydalanib topiladi.

(2) tenglamaga kattaliklar qiymatlarini qo‘yib A topiladi. A=3.05.10-19 J bu qiymatni (1)-tenglamaga qo‘yib, o ni topamiz o=640 km.
2-masala. Kompton effekti natijasida fotonning elektron bilan to‘qnashishi tufayli =90° L ostida sochiladi. Sochilgan fotonning energiyasi =0.4 MeV. Sochilgunga qadar fotonning energiyasi topilsin.
Yechish:Fotonning boshlang‘ich energiyasini aniqlash uchun Kompton formulasidan foydalanamiz.
(1)
tenglamani quyidagicha o‘zgartiramiz: (1) ’ va  to‘lqin uzunliklarni mos ravishda ’ va  energiyalarga o‘tkazamiz, ya`ni tenglamadan foydalanamiz; 2) Tenglamani o‘ng qismidagi surat va maxrajini "S" ga ko‘paytiramiz. Natijada (2) ko‘rinishga kelamiz. (2) tenglamani hc ga qisqartib kerakli energiyani topamiz.
(3)
bu tenglamada Ee=m_oc²=0.51 MeV elektronning holatdagi energiyasi (3)-tenglamaga kattaliklarni qiymatlarini qo‘yib, Ye ni hisoblaymiz E=1.85 MeV.