Як [ф. — бир, битта, якқа, ягона] кам қўлл. Бир, якка, ягона. Олма, анорингга бал-ли, Як дона холингга балли. Ҳамза, Майса-ранинг иши. Як жилов қилмоқ



Download 39,58 Kb.
bet6/10
Sana25.02.2022
Hajmi39,58 Kb.
#308270
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10
Bog'liq
usanova sevara 2 a guruh izohli lugati

-зор

ф. jlз — бирор нарса кўп бўлган жой маъносини ифодаловчи қўшимча] отларга қўшилиб, асосдан англашилган предмет-нинг кўп тўпланган ёки мўл бўлган ўрнини билдирадиган отлар ясайди: бодомзор, гул-зор, илонзор, олмазор, пахтазор, узумзор, чакалакзор. қамишзор.



46

-жон II

ф. jjU. — қалб, дил; руҳ] турли сўз туркумларига оид бирликлардан сифат ясайди (бундай сўзларнинг баъзилари форс-ча изофалардан иборат): жонажон, нимжон, оромижон, роҳатижон, қақажон

47

-дўз

ф. jja — тикувчи; jj — «тик-моқ, тикиб қўймоқ, чатмоқ, чокламоқ» фл. нинг ҳоз. зам. шакли] асосдан анг-лашилган предметни тикувчи ҳунарманд маъносидаги от ясайди: дўппидўз, зардўз, каштадўз, мўйнадўз, чопондўз, этикдўз

48

-дор

ф. _>Ь — эга бўлувчи; сакдовчи, қў-риқловчи; ^i^ilj — «бирор нарсага эга бўлмоқ, эгалламоқ».фл. нинг ҳоз. зам. шак-ли] асосан от туркумидаги сўзлардан қу-йидаги маъноли сифатлар ясайди: 1) отларга қўшилиб, шу сўз орқали ифодаланган предметга эгаликни, ўша маънодаги нарса ёки ҳодисанинт мавжудлигини англатади: айбдор (киши), байроқдор, диндор (одам), нишондор, рангдор (чит), қарздор (одам), ҳомиладор (аёл); 2) сўз асосидан англа-шилган тушунчанинг (предмет, хусусият-нинг) ортиқпигини, катталигини билди-рувчи сифатлар ясайди: гўштдор, донгдор, жаҳлдор, пулдор, ширадор, ҳосилдор, ҳусндор каби

49

-дон II

[ф. — бшгувчи; ,j~ ,.л! j «бил-моқ, хабардор бўлмоқ; ўрганмоқ; билиб олмоқ» фл. нинг ҳоз. зам. шакли] отларга қўшилиб, «билувчи» маъносидаги, шахс-нинг характерини, хусусияти, белгисини кўрсатувчи сифат ясайди: билимдон, гап-дон, қадрдон, ҳисобдон

50

дон I

[ф. tjlj — бирор нарса сакданади-ган идиш маъносидаги қўшимча] отларга қўшилиб, бирор предметни сақлаш учун хосланган нарса, идиш оти ясайди: гулдон, кулдон, сиёҳдон, сувдон, сурмадон, туздон, ўқдон, қаламдон каби

51

дар-

[ф. jj — -да, ичида, давомида; бўй-лаб] форс тилидан тайёр ҳолда ўзлашган даргумон, дарғазаб, дарҳақиқат, дарҳол каби сўзлар таркибида ажратилади; ўзи қўшилган асос англатган тушунчага эгалик, шу нарса қуршовида бўлиш маъноларини билдиради; -ли, -да қўшимчаларининг маъносига тўғри келади. Қиёс: даргумон // гумонли // гумонда; дарҳақиқат // ҳақиқатда. -дек // -дай қ. -дай // -дек. -:гн \.цхж.1гчши \iXMiprn-Kc.iacn. ксла-си ёки утган зямонда бажарилганлиги ёки бажарилажагини кўрсатадиган тусловчи аф-фикс: ишлайди, ўқийди; ёзади, теради; ёзди, келди, ўқиди каби. Бу қўшимча -ар аффикси воситасида ясалган сифатдошларга қўши-либ, давомлилик, такрорланиш каби маъ-но англатувчи шакл ҳосил кзллади: борарди, келарди, кўрарди, сузарди, ташларди каби.



52

-гўй

[ф. — айтувчи, сўзловчи; Л — «айтмоқ, сўзламоқ» фл. нинг ҳоз. зам. шак-ли] отларга қўшилиб, асосдан англашилган иш-ҳаракат, ҳодисани доим бажариб (ай-тиб) турадиган шахс отини ясайди: ваъда-гўй, дуогўй, насиҳатгўй, ҳақиқатгўй

53

-гоҳ

[ф. olS — вақт, пайт; қўшма сўзнинг ўрин билдирувчи иккинчи қисми] асосдан англашилган воқеа-ҳодиса билан боғланган ўринни билдирувчи от ясайди: жанггоҳ, оромгоҳ, сайилгоҳ, қароргоҳ каби

54

-гир II

ф. jJL — тутувчи, ушловчи; бўй-сундирувчи; jii£ — «олмоқ, тутмоқ, уш-ламоқ; босиб, эгаллаб олмоқ, бўйсундир-моқ» фл. нинг ҳоз. зам. шакли] отларга қўшилиб, асос англатган нарсани тутиб, ушлаб олувчи, ўзига бўйсундирувчи маъ-носидаги шахс отини ясайди: жаҳонгир, оламгир, фазогир

55

-гар

[ф. jS < jLS — иш, фаолият; қил-миш, хатти-ҳаракат] отларга қўшилиб, асос-дан англашилган тушунча билан шуғул-ланувчи, уни бажарувчи маъноларини бил-дирадиган, шахсга хос белги сўзларини ҳо­сил қилади. Улар бугунги кунда шахс оти сифатида қўлланади: жодугар, иғвогар, сеҳр-гар, ситамгар, фирибгар. Шунингдек, -чи билан биргаликда ҳам келади: савдогарчи. Бу плеонастик аффикслардир. Бунда улардан бири семантик жиҳатдан кучсизланиб, сўз ясовчидан шакл ясовчига ўтади

56


Download 39,58 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish