Як [ф. — бир, битта, якқа, ягона] кам қўлл. Бир, якка, ягона. Олма, анорингга бал-ли, Як дона холингга балли. Ҳамза, Майса-ранинг иши. Як жилов қилмоқ

-вачча
ф. 4-^-. — бола, гўдак] 1) бирор қариндошнинг, умумағг, бирор кишининг боласи (ўғли, қизи) маъносидаги отлар ясайди: акавачча, амакивачча, бойвачча, жи-янвачча, холавачча, қозивачча; 2) жонивор-ларга нисбатан ишлатилганда ҳам, «айни жониворнинг боласи» маъносини билди-ради: итвачча, кучуквачча, мушуквачча. Ит-вачча, қулвачча типидаги қўлланишларда ус-лубий бўёқдорлик кузатилади
57	-бон	ф. ~ қўрикдовчи, сакдовчи, ас-ровчи] бирор нарсага қараб турувчи, уни сақловчи, қўриқловчи шахс маъносидаги от ясайди: боғбон, дарвозабон, саройбон. -бон морфемаси баъзан -вон шаклида ҳам уч-райди (б—>в): соявон, тарозивон каби
58	-боз	ф. jL. — ўйновчи; t>ii-L. — «ўйна-моқ» фл. нинг ҳоз. зам. шакли] отларга қўшилиб, асосдан англашилган нарса ёки ҳодиса билан фаол шуғулланадиган, унга қизиқадиган, жуда берилган (шахс) каби маъноларни берувчи сифатлар ясайди: ари-забоз, каптарбоз, сафсатабоз, қиморбоз ка-би. Баъзан у оғзаки нутқда -воз шаклида ҳам ишлатилади (б—>в): беданавоз, майнавоз, масхаравоз, найзавоз
59	бо	[ф. L. — бирор-бир сифатга, белгига эгаликни билдирувчи олд қўшимча] айн. ба-: боадаб, боақл, бообрў, бохабар
60	6е-	ф. ^ — инкорни, йўқликни ифода-ловчи олд қўшимча] от асосларидан олдин қўшилиб, асосдан англашилган тушунчага эга эмасликни, муайян белги-хусусиятнинг йўкдигини англатади: 1) шахсга оид харак-тер-хусусият, ҳолатнинг мавжуд эмаслиги-ни билдирувчи сифатлар ясайди: беармон, беодоб, берахм, бесабр, беҳафсала; 2) асосдан англашилган шакл-кўриниш, хусусият, ҳо-латнинг мавжуд эмаслигини билдирувчи сифатлар ясайди: бевақт, бежанжал, бе-ўхшов. бе- қўшимчаси орқали ясалган баъзи сифатлар яхлит ҳолга келиб, қисмларга ажралмайди: бежирим, безовта, бекор, бе-сўнақай. Баъзан қўшма сўзларга қўшилиб, сифат ясайди: бекам-кўст, беном-нишон ка-би. Баъзан тожик тилидаги но- олд қў-шимчаси, баъзан эса ўзбекча -сиз аффикси билан функционал алмашиши мумкин: беайб — айбсиз, беандаза — андазасиз, бе-армон — армонсиз, бебахт — бахтсиз, беваж — важсиз, бевосита — воситасиз, бедаво — давосиз. Бе- билан -сиз ёки но- аффикс-ларини алмаштириш мумкин бўлмайдиган ўринлар (семантик фарқланадиган ўринлар) ҳам бор: бебош — нобош қўлланмайди ёки бебош (шўх) — бошсиз (бошқа маънода); нотинч сўзи ҳам айни маънода бетинч, тинчсиз тарзида қўллана олмайди
61