Yagona, bitta va „poleo

Monopoliya

Monopoliya atamasining kelib chiqishi

bozorga oid tushunchalardan (yaʼni,

grekcha „monoc“ — yagona, bitta va

„poleo“ — sotaman) tarkib topsada, uning

iqtisodiy asoslari aslida ishlab

chiqarishga borib taqaladi. Monopoliyani

quyidagicha taʼriflash oʻrinli:

monopoliya — monopol yuqori narxlarni

oʻrnatish hamda monopol yuqori foyda

olish maqsadida tarmoqlar, bozorlar va

yaxlit makroiqtisodiyot ustidan

hukmronlikni amalga oshiruvchi yirik

korxonalar (firma, korporatsiyalar)ning

birlashmalari.

Monopoliya (yun. mono — tanho, poleo —

sotaman) — iqtisodiyotning bir sohasida

tanho hukmronlik; bozorni tashkil etish

shakli. Bunday bozorlarda yagona

sotuvchi oʻz tovari bilan fa-oliyat

koʻrsatadi, boshqa tarmoqlarda bunday

tovarning oʻrinbosari boʻlmaydi. M. ishlab

chiqarish vositalari, ish kuchi va

yaratilgan mahsulotlar asosiy qismining

ozchilik korxonalar, so-hibkor shaxslar

yoki davlat qoʻlida toʻplanishi natijasida

paydo boʻladi. M. koʻrinishlari qadimdan

mavjud. Noyob mahsulot yetishtiriladigan

yerlar, konlar, suv havzalari, oʻrmonlar va

boshqa tabiiy manbalar ozchilik qoʻlida

toʻplanib, egalariga monopol mavqe

bergan, ular maʼlum mahsulotni

bozorgatanho yetkazib beruvchilarga

aylanib, u yerda hukmron boʻlganlar. M.

oʻz tabiatiga koʻra ishlab chiqarish da

turgʻunlik paydo qiladi, chunki monopol

mavqega tayanib, sarflarni kamaytirmay

foyda koʻrish, raqobatning yoʻqligi yoki

zaifligidan foydalanib bozorga oʻz izmini

oʻtkazish mumkin. M. bozor

munosabatlarini cheklaydi, shu sababli

hatto bozor iqtisodiyoti hukmron

davlatlar mono-poliyaga qarshi

choratadbirlarni koʻradilar. M.ning asosiy

shakllari — kartel, sindikat, trest,

konsernlar hisoblanadi.

[1]

Monopoliyalar vujudga kelishining

moddiy asosi ishlab chiqarishning

toʻplanishi hisoblanadi. Ishlab

chiqarishning toʻplanishi ishlab chiqarish

vositalari, ishchi kuchi hamda mahsulot

ishlab chiqarish hajmining yirik

korxonalarda toʻplanishini namoyon

etadi.

 

©GM Uzbekistan

Manbalar

1. OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-

yil

 

Ko‘proq o‘rganish Ushbu maqolada

Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-

2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan.

 

 

Iqtisodiyot va moliyaga oid ushbu

maqola chaladir. Siz uni boyitib,

Vikipediyaga yordam berishingiz

mumkin.

Matndan CC BY-SA 3.0  litsenziyasi boʻyicha

foydalanish mumkin (agar aksi koʻrsatilmagan

boʻlsa).

"

https://uz.wikipedia.org/w/inde

x.php?

title=Monopoliya&oldid=2030228

" 

dan olindi 

So‘nggi tahrir 11 oylar avval anonim foydalanuvchi tomonidan amalga oshirildi