Yadroviy reaksiyalar (zanjir reaksiya)

Sehrli yadrolar - 2, 8, 20, 28, 50, 82, 126 proton va neytronni oʻz ichiga olgan atom yadrolari (2,8 va h. k. sehrli sonlar deyiladi; boshqa yadrolar ichida eng katta turgʻunligi bilan farq qiluvchi atom yadrolaridagi nuklonlar soni). Sehrli yadrolarning qoʻshni atom yadrolarga nisbatan barqarorligi yuqori, ular tabiatda keng tarqalgan.
Protonlari va neytronlari soni sehrli son boʻlgan yadrolar qoʻshaloq sehrli yadrolar deb ataladi.
Sehrli yadrolar atom yadrosining qobiq modeli haqidagi gʻoyaning vujudga kelishiga sabab boʻldi. Bu modelga, asosan, yadrodagi proton va neytron qobiqlarning har biri maʼlum sondagi nuklon (proton va neytron) lar bilan toʻldiriladi. Sehrli sonlar shu nuklonlar soniga teng.
2019 yilga kelib eng taniqli ettita sehrli raqam 2, 8, 20, 28, 50, 82, va 126 raqamlariga teng bo'ldi. Geliy, kislorod, kalsiy, nikel, qalay, qo'rg'oshin va taxminiy unbieksium, garchi hozirgacha 126 faqat neytronlar uchun sehrli raqam ekanligi ma'lum.[10]
G'ayrioddiy barqarorligi izotoplar sehrli raqamlarga ega bo'lish degani transuranium elementlari nazariy jihatdan nihoyatda katta yadrolar bilan yaratilishi mumkin va shu bilan birga juda tez bo'ysunmasligi mumkin. Sehrli sonli nuklonlarga ega bo'lgan katta izotoplar mavjud barqarorlik oroli. Sferik yadrolarda amalga oshiriladigan 2–126 sehrli raqamlaridan farqli o'laroq, nazariy hisob-kitoblarga ko'ra barqarorlik orolidagi yadrolar deformatsiyaga uchraydi. Buni amalga oshirishdan oldin, 184, 258, 350 va 462 (ketma-ketlik) kabi yuqori sehrli raqamlar ), sharsimon shakllarni qabul qilgan oddiy hisob-kitoblar asosida bashorat qilingan: ular formuladan hosil bo'ladi . Hozir sharsimon sehrli sonlar ketma-ketligini shu tarzda uzaytirish mumkin emas deb hisoblashadi. Keyinchalik taxmin qilinadigan sehrli raqamlar protonlar uchun 114, 122, 124 va 164, shuningdek neytronlar uchun 184, 196, 236 va 318
Stiven Moszkovskiyning so'zlariga ko'ra (Mariya Geppert Mayerning shogirdi) "sehrli raqam" atamasini Vigner yaratgan: "Vigner ham suyuq tomchi modeli, lekin u Mariya Mayerning ishidan yopiq snaryadlar uchun juda kuchli dalillarni tan oldi. Bu unga biroz sehr kabi tuyuldi va "Sehrli raqamlar" so'zlari shu tarzda o'ylab topilgan.[10]

XULOSA

Xulosa qilib aytganda, Hozirgi vaqtda atom yadrolarining massalari mass-spektrograf yordamida juda katta aniqlik darajasi bilan topilgan, shuningdek, nuklonlarning massalari ham ma’lum. Bu istalgan yadroning massa defektini aniqlash va yadrolarning ko'plab xususiyatlarini aniqlash imkonini beradi.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI

1.T.M.Mo’minov va boshqalar. Atom yadrosi va zarralar fizikasi. Toshkent, “O’zbekiston faylasuflari, jamiyati”, 2009.
2.Yu.M.Shirokov, N.P.Yudin. Yadernaya fizika. M., «Nauka»., 1972. 3. 3.R.B.Bekjonov. Atom va yadro fizikasi. T., «O‘zbekiston»., 1972.
4.O.Bor, B.Mottelson. Struktura atomnogo yadra.
1,2 tom. M., «Mir»., 1971.
5.R.B.Bekjonov. Yadro fizikasi. T., «O‘qituvchi»., 1975. 9.R.B.Bekjonov. Atom va yadro fizikasi. T., «O‘qituvchi»., 1994.
6. P.E.Kolpakov. Osnovы yadernoy fiziki. M.1969.
7.P.A.Tishkin. Eksperimentalnыe metodы yadernoy fiziki. LGU. 1970.
8.A.B.Xolikulov, T.M.Muminov, Sh.X.Xushmurodov. Yadro va zarralar fizikasi. Samarkand, 2001 y.
9. www.ziyonet.uz
10.www.Arxiv.uz