Yadroning bo’linish rеaktsiyalari

R=p*(l/S) 
bu yerda: ρ — solishtirma qarshilik. Solishtirma qarshilik o‘tkazgich turiga 
bog‘liq. Uzunligi 1 sm, ko‘ndalang kesimi 1 сm2 bo‘lgan o‘tkazgichning 
qarshiligi uning solshitirma qarshiligi deb ataladi. 
Qarshilik o‘rniga 
unga teskari kattalikni
, ya‗ni o‘tkazuvchanlikni kiritish 
mumkin. 
K=1/R=1/p*S/l 
Moddalarning elektr xususiyati asosida ularning musbat va manfiy 
zaryadlangan zarrachalardan tashkil topganligi yotadi. Hamma atomlar va 
molekulalar ionlanish qobiliyatiga ega. Ionlanish potensiali deb normal holatda 
turgan elektroneytral atomdan bitta (birinchi) elektronni uzib chiqib ketish uchun 
kerak bo‘lgan va elektron-voltlar (eV) da o‘lchanadigan energiyaga aytiladi. 
Metallarning ionlanish potensiali metallmaslarnikidan kichik bo‘ladi. Shuning 

---

uchun ular kuchli qaytaruvchilar hisoblanadilar. Atomlar manfiy zaryadlangan 
holga ham o‘tishi mumkin. Buning uchun ular o‘zlariga bitta ortiqcha elektronni 
qo‘shib olishlari kerak. Shunday jarayon vaqtida ajralib chiqadigan energiyaga 
ushbu atomning elektronga moyilligi deyiladi. Biror elementning atomi uchun bu 
ikki kattalikning yig‘indisi elektromanfiylik deyiladi va u ξ (ksi) harfi orqali 
ifodalanadi. 
Moddalarning elektr xususiyati asosida ularning musbat va manfiy 
zaryadlangan zarrachalardan tashkil topganligi yotadi. Hamma atomlar va 
molekulalar ionlanish qobiliyatiga ega. Ionlanish potensiali deb normal holatda 
turgan elektroneytral atomdan bitta (birinchi) elektronni uzib chiqib ketish uchun 
kerak bo‘lgan va elektron-voltlar (eV) da o‘lchanadigan energiyaga aytiladi. 
Metallarning ionlanish potensiali metallmaslarnikidan kichik bo‘ladi. Shuning 
uchun ular kuchli qaytaruvchilar hisoblanadilar. Atomlar manfiy zaryadlangan 
holga ham o‘tishi mumkin. Buning uchun ular o‘zlariga bitta ortiqcha elektronni 
qo‘shib olishlari kerak. Shunday jarayon vaqtida ajralib chiqadigan energiyaga 
ushbu atomning elektronga moyilligi deyiladi. Biror elementning atomi uchun bu 
ikki kattalikning yig‘indisi elektromanfiylik deyiladi va u ξ (ksi) harfi orqali 
ifodalanadi. 
Ionlanishni amalga oshirishning qator usullari ma‘lum. Termik ionlanish, 
elektr maydon ta‘sirida va elektron to‘qnashishi tufayli ionlanish, fotoionlanish va 
boshqalar. O‗zlarining elektr o‗tkazuvchanlik xossalariga qarab qattiq jismlar 
metallarga 
(o‗tkazgichlarga), 
yarim 
o‗tkazgichlarga 
va 
dielektriklar 
(izolyatorlar)ga bo‗linadi. Metallar energetik zonalari elektron bilan to‗la band 
qilinmagan bo‗ladi va ularga tashqaridan kuchsiz elektr maydon ta‘sir etsa, 
elektronlar yuqorida joylashgan uzluksiz bo‗sh o‗tkazuvchanlik zonalariga o‗tib 
olib, ma‘lum yo‗nalishda harakat qiladi va elektr toki hosil bo‗ladi. Sababi 
metallarda valent va 5 o‗tkazuvchanlik energetik zonalar bir-birlari bilan 
―chaplashib‖ uzluksiz zona hosil qilgan bo‗ladi. 
Ionlanishni amalga oshirishning qator usullari ma‘lum. Termik ionlanish, 
elektr maydon ta‘sirida va elektron to‘qnashishi tufayli ionlanish, fotoionlanish va 
boshqalar. O‗zlarining elektr o‗tkazuvchanlik xossalariga qarab qattiq jismlar 
metallarga 
(o‗tkazgichlarga), 
yarim 
o‗tkazgichlarga 
va 
dielektriklar 
(izolyatorlar)ga bo‗linadi. Metallar energetik zonalari elektron bilan to‗la band 
qilinmagan bo‗ladi va ularga tashqaridan kuchsiz elektr maydon ta‘sir etsa, 
elektronlar yuqorida joylashgan uzluksiz bo‗sh o‗tkazuvchanlik zonalariga o‗tib 
olib, ma‘lum yo‗nalishda harakat qiladi va elektr toki hosil bo‗ladi. Sababi 
metallarda valent va 5 o‗tkazuvchanlik energetik zonalar bir-birlari bilan 
―chaplashib‖ uzluksiz zona hosil qilgan bo‗ladi. 

---