“yadro kimyosi”

“YADRO KIMYOSI”

Zamonaviy tashxis qo’yish moslamalarining jadallik bilan rivojlanish asab sistemasi, miya,onkologiya yurak-qon tomir sistemasi kasalliklarini aniqlash va ularni kechish jarayonini kuzatib borishga keng imkoniyatlarni yaratib bermoqda.Yadro tibbiyotning rivojlanishi bilan tashxis qo’yish zamonaviy tus olib, yurak kasalliklarini aniqlash va davolash yo’llari bu kasalliklarni aniq tashxisi qo’yilishiga davolashda jarrohlik operatsiyalariga ehtiyojni minimal darajaga tushirishga imkoniyat yaratib berdi.

Pazitron-emission tomografiya ayniqsa aniq ma’lumotlarni beradi.Pozitron-emission tomografiya(PET) yadro tibbiyotning asosiy yo’nalishi bo’lib kuzatuvdan oldin organizimga, o’zidan pozitron( musbat zaryadlangan zarrachalar) ajratuvchi maxsus tayyorlangan radioktiv moddalar kiritiladi.Ular odatda o’z ichida kam yashovchi radionuklitlarni tutadi va ichki a’zolar hujayralari uni tutib olib, keyin esa o’zidan nur chiqarib turadi.

Radioizatopni shunday tanlash kerakki, uning aksariyat qismi shu a’zoda to’planishi zarur.Patologik o’chog’ haqida aniq anatomik ma’lumot olish maqsadida positron-emission tomografiya kompyuter tomograf (KT) bilan birgalikda ishlatish qo’sh natija beradi-KT yordamida tekshirayotgan a’zoning tuzilishi olinsa, PETni ishlatib a’zoning funksiyasi o’rganiladi.natijada ko’rilayotgan ko’rilayotgan a’zoning tuzilishidagi o’zgarishlar bilan birgalikda to’qimalarda kechayotgan metabolitik jarayonlar biokimyoviy darajada o’rganiladi.

YADRO TIBBIYOTINING RIVOJLANISHI VA VAZIFALARI 1934-yilda sun’iy radioktiv izatoplar olinishidan boshlab radiotsion tibbiyot sohasi vujudga kela boshladi.1937-yil Berkli shahridagi kaliforniya universiteti olimlari radioktiv izatopni leykemiya kasalligini davolash uchun ishlatdilar.Radioktivlikni tibbiyotdagi ishlatishdagi asosiy yutuqlar 1946-yilda radioktiv izatopni qalqonsimon bez faoliyati tashxisini o’tkazishda qalqonsimon bez raki va giperteriyozni davolashda erishilgan edi.

Kasalliklarga tashxis qo’yish va davolashda kasallangan a’zolarni tasvirga tushirish usullaridan foydalanuvchi mutaxasislar texnolog-radiologlardir.Ular qo’shimcha mutaxasislikni o’qib o’zlashtirib ba’morlarni ko’rikdan o’tkazish uchun kompyuter tomografiya(KT), magnit-rezonasli tomografiya (MRT), multispiralli kompyuter tomografiya(MSKT), pozitron-emission tomogragiya(PET) va boshqa usullarni qo’llashadi.

Texnolog-radiologlarning vazifasi bu tekshiruvlarni o’tkazishdan oldin be’morni tayyorlash bu usullarni foydali va zararli tomonlarini tushintirish va skaner aparatida o’zini qanday tutish keragligini tushintirishdan iborat.bemor organizimiga texnetsiy-99m, yod-131 va galliy -67 kabi indikatorlar yuboriladi.Ulardan gamma nurlar ajralib, detector bilan yutiladi va buyrak yoki qalqonsimon bez shakllarini hosil qilish yoki yurak mushaklariga qon yetib borishini kuzatish uchun foydalaniladi.

Radiatsiyalarning biologik ta’siri Radiatsiya o’tish yo’lida molekulalar bilan to’qnashib ulardan electron otilib chiqadi va beqaror ionlar hosil qiladi.Agar shu ionlantiruvchi nurlanish odam tanasi orqali o’tsa u suv molekulalari bilan to’qnashib elektronni siqib chiqaradi va H2O zarrachalari hosil bo’ladi.Bu o’z navbatida keraksiz jarayonlar bo’lishiga sabab bo’ladi. Shikaslangan hujayra kerakli bo’lgan moddalar hosil qilmay qoladi.masalan, orqa miya hujayralari shikaslansa eritrotsit ishlab chiqarish buziladi.

E’TIBORINGIZ UCHUN

RAHMAT