Ya. O. Ruzmetov

E y a = ( C i + E n K 1) - ( S 2 + E n K 2) ,
(2.3)
bunda: 
Si
i 
S
2
-
texnik ishlab chiqarish variantini joriy qilishda va 
boshlang'ich tannarxi.
Ki
va 
K
2
-
boshlang‘ich va joriy qilingan variant bo‘yicha kapital 
kiritmalar. Agar taqqoslanayotgan variantlar ishlab chiqarishda turli 
xildagi hajmini bildirsa, unda qabul qilishda birlik mahsulotning 
tannarxi yoki ajratilgan kapital kiritmalar va ish hajmi kiritiladi.
Agar ishlab chiqarish hajmi yoki ishlari variantlarda bir-xil boisa, 
unda mahsulotning tannarxi va kapital xarajatlar mahsulotni ishlab 
chiqarishdagi yillik dasturi asosida belgilanadi.
Qo'shimcha kapital kiritmalarning o‘z-o‘zini qoplasb muddati
deb, 
kapital kiritmalarning farqiga b o g iiq boiib, ikki taqqoslanuvchi 
variantlaming mahsulotni ishlab chiqarishdagi yillik tannarxining
39

---

farqiga aytiladi. Yuqorida qabul qilingan ko‘rsatgichlardan foydalanib, 
quyidagi formulani hosil qilamiz:
(2.4)
0 ‘z-o'zini qoplash muddati vaqtni ko‘rsatib, u yuqori qo‘shimcha 
kapital kiritmalami yuqoriroq b o igan kapital sigim li variantlami 
tejamkorlik bilan qoplaydi va mahsulotning past tannarxi evaziga 
erishiladi.
0 ‘z-o‘zini qoplash muddatining hisobi belgilangan me’yorlar orqali 
amalga oshiriladi.
0 ‘z-o‘zini qoplash me’yoriy muddati - vaqti belgilab, unda joriy 
xarajatlaming pasayishi evaziga summaning vaqt birligi ichidagi 
xarajatlarning ko'payishiga tenglashtiriladi.
0 ‘z-o‘zini qoplash me’yoriy muddati - tejamkor boim agan texnika 
va texnologik tashkilotlarning. loyihalashlari va hal etish masalalarida 
ishtirok etmasligini va qoilanilmasligi uchun amalga oshiriladi. U 
sanoatsozlikning usuvchi differensiali va ishlab chiqarish fondlarining 
asosiy tizimini belgilab, texnik taraqqiyotning darajasi va chet el 
texnikasi darajasiga erishiladi.
0 ‘z-o‘zini qoplash me’yoriy muddatining differensiali - turii 
sohalaming rivojlanishi hisobiga texnikaviy taraqqiyotni belgilaydi.
Agar o‘z-o‘zini qoplashning hisobiy muddati, belgilangan me’yor- 
dan ko‘p b o isa demak, qurilayotgan texnik korxonaning tejamkorlik 
maqsadi va uning faoliyati uchun sarf qilingan xarajatlar qoplanmagan 
hisobianadi. Taqqoslovchi saraning koeffitsiyenti kapital kiritmalaming 
kattaligi hisoblanib, o ‘z-o‘zini qoplashning teskari muddati va quyidagi 
formula orqali amalga oshiriladi:
С -С
T7
(2.5)
40

---

Bu ko‘rsatgich samarani xarakterlab, mahsulotning tannarxini 
kamaygan iqtisodiy ko‘rinishda bo‘lib, kapital kiritmalaming har bir 
summadan olinishi mumkin boigan ko‘rinish hisoblanadi. Bundan 
tashqari u yil davomidagi kapital kiritmalaming qancha ulushi 
qoplanavotganligini ko4rsatib beradi.
Ishlab chiqarishni tashkillashtirish yoki texnologik jarayonning 
variantlarini tanlashda - eng maksimai iqtisodiy samaradorligi tejamkor 
variant tanlanishi lozim va unga ko‘ra keltirilgan xarajatlar summasi 
kainroq bo‘lgan variant tanlanadi: