Я. Алиев – тдиу “Саноат иқтисодиёти” кафедраси доценти, и ф. д

3-жадвал 
Метрология фаолиятидаги ўлчов бирликларининг халқаро даражада 
номланиши 
№ 
Катталик 
нинг номи 
Ўлчам
и 
Бирликнинг 
номи 
Халқаро 
белгиланиши 
1 
Узунлик 
L 
Метр 
m 
2 
Масса 
M 
Килограмм 
kg 
3 
Вақт 
T 
Секунда 
s 
4 
Электр токининг 
кучи 
I 
Ампер 
A 
5 
Температура 

Кельвин 
K 
6 
Модда миқдори 
N 
Моль 
mol 
7 
Ёруғлик кучи 
J 
Кандела 
cd 
8 
Ясси бурчак 
I 
Радиан 
rad 
9 
Фазовий бурчак 
I 
Стерадиан 
sr 
31
Крилова Г.Д. Основы стандартизации, сертификации, метрологии:-Учебник.-3 е изд., М.: ЮНИТИ-ДАНА, 
2006.-671 стр. 

---

67 
3-жадвал маълумотларидан кўриш мумкинки, метрология 
фаолиятидаги ўлчов бирликларининг халқаро даражада номланиши 
келтирилган ва ушбу ўлчов бирликлари амалда қўлланиб 
келинмоқда.
1993 йил 28 декабрда қабул қилинган “Метрология 
тўғрисида”ги қонунда “метрология” сўзи – ўлчовлар, уларнинг 
ягона бирликда бўлишини таъминлаш усуллари ва воситалари 
ҳамда талаб қилинадиган аниқликка эришиш йўллари ҳақидаги фан 
деб таъриф берилган.
Метрология соҳасида ишлатиладиган терминлар қуйидагилар: 

“ягона ўлчов бирлиги” – ўлчовларнинг натижалари 
қонунлаштирилган бирликларда акс эттирилган ва ва хатоликлари 
берилган эҳтимолликда маълум бўлган ўлчов ҳолати;

“ўлчов воситаси” – ўлчовлар учун фойдаланиладиган ва 
нормаланган метрологик хусусиятга эга бўлган техника воситаси;

“метрологик хизмати” – давлат органлари ва юридик 
шахсларнинг метрология хизматлари тармоғи ҳамда уларнинг 
ўлчовлар ягона бирликда бўлишини таъминлашга қаратилган 
фаолияти;

“давлат метрология назорати” – метрология қоидаларига 
риоя этилишини текшириш мақсадида давлат метрология хизмати 
органлари амалга оширадиган фаолият;

“ўлчов воситаларини текширувдан ўтказиш” – ўлчов 
воситаларининг 
белгилаб 
қўйилган 
техник 
талабларга 
мувофиқлигини аниқлаш ва тасдиқлаш мақсадида давлат 
метрология хизмати органлари (ваколат берилган бошқа органлар, 
ташкилотлар) томонидан бажариладиган операциялар мажмуи;

“ўлчов 
воситаларини 
калибрлаш” 
– 
метрологик 
жиҳатларнинг ҳақиқий қийматларини ва ўлчов бирликларининг 
қўллашга яроқлилигини аниқлаш ҳамда тасдиқлаш мақсадида 
калибрлаш лабораторияси бажарадиган операциялар мажмуи;

“ўлчов воситаларини ясаш (таъмирлаш, сотиш, ижарага 
бериш) учун лицензия” – давлат метрология хизмати томонидан 
юридик ва жисмоний шахсларга бериладиган, мазкур фаолият 
турлари билан шуғулланиш ҳуқуқини гувоҳлантирувчи ҳужжат.

“ўлчов воситаларини метрологик аттестация қилиш” – ягона 
намуналарда ишлаб чиқриладиган (ёки Ўзбекистон ҳудудига ягона 
намуналарда олиб кириладиган) ўлчов воситаларининг хоссаларини 

---

68 
синчиклаб тадқиқ этиш асосида улар қўлланиш учун ҳаққоний 
эканлигининг метрология хизмати томонидан эътироф этилиши; 

“метрология хизматлари, марказлари, лабораторияларини 
аккредитация қилиш” – ўлчовларнинг ягона бирлигини таъминлаш 
ишларини аккредитация қилишни белгиланган соҳада ўтказишга 
метрология 
хизматлари, 
марказлари, 
лабораторияларининг 
ваколатли эканлигининг расмий эътироф этилиши;

“ўлчов воситаларини калибрлаш ҳуқуқига эга бўлиши учун 
юридик шахслар метрология хизматини аккредитация қилиш” – 
юридик шахслар метрология хизматининг белгиланган соҳада 
ўлчов 
воситаларини 
калибрлашдан 
ўтказишга 
ваколатли 
эканлигининг расмий эътироф этилиши;

“ўлчовларнинг бажарилиш услубиётларини метрологик 
аттестация қилиш” – ўлчовларни бажариш услубиётининг унга 
қўйилган метрология талабларига мослигини баҳолаш ҳамда 
тасдиқлаш мақсадида тадқиқот ўтказиш;

“ўлчовларнинг бажарилиш услубиёти” – операциялар ва 
қоидалар мажмуи бўлиб, уларнинг бажарилиши хатолари маълум 
бўлган ўлчов натижаларини олишни таъминлайди;
Метрология тўғрисидаги қонун ҳужжатлари ушбу қонундан ва 
Ўзбекистон Республикасининг бошқа қонун ҳужжатларидан 
иборатдир.
Қорақалпоғистон Республикасида метрология соҳасидаги 
муносабатлар Қорақалпоғистон Республикаси қонун ҳужжатлари 
билан ҳам тартибга солинади.
Башарти халқаро шартномада ёки битимда Ўзбекистон 
Республикасининг 
метрология 
тўғрисидаги 
қонун 
ҳужжатларидагидан ўзгача қоидалар белгиланган бўлса, халқаро 
шартнома ёки битим қоидалари қўлланади.