Я. Алиев – тдиу “Саноат иқтисодиёти” кафедраси доценти, и ф. д

 
Назорат саволлари: 
1.
Метрология тушунчасини ёритинг. 
2.
Метрология фаолиятини ким олиб боради? 
3.
Метрология қаерда қўлланилади? 
4.
Метрология борасида халқаро ташкилотлар фаолиятини 
ёритинг? 
 

---

71 
6-боб. РЕАЛ СЕКТОРДА МАҲСУЛОТ ВА 
ХИЗМАТЛАРНИ СЕРТИФИКАТЛАШТИРИШНИНГ 
ИЖТИМОИЙ-ИҚТИСОДИЙ АСОСЛАРИ
 
 
6.1. 
Маҳсулотни 
сертфикатлаш 
соҳасидаги 
асосий 
тушунчалар. 
Сертификатлаштиришнинг 
мақсади 
ва 
вазифалари.
6.2. Ўзбекистонда сертификатлаштиришнинг ҳуқуқий 
асослари.
6.3. Сертификатлаштириш бўйича ишларни лицензиялаш.
Таянч иборалар: 
сифатни бошқаришда сертификатлаштириш 
асослари, сертфикатлаш соҳасидаги асосий тушунчалар. 
 
6.1. Маҳсулотни сертификатлаш соҳасидаги асосий 
тушунчалар. 
Сертификатлаштиришнинг 
мақсади 
ва 
вазифалари 
Сертификатлаштириш сўзи лотин тилидан олинган бўлиб, 
"тўғри 
ишлаб 
чиқарилган" 
деган 
маънони 
билдиради. 
Маҳсулотнинг тўғри ишлаб чиқарилганлигини билиш учун унинг 
меъёрий ҳужжатларидаги меъёрларга мослигини текшириш зарур. 
Бундай вазифани сертификация амалга оширади. 
Ишлаб чиқариш жараёни ва тақдим этилган материаллар 
стандарт ва техник талабларга жавоб берган ҳолда хизмат ёки 
маҳсулотга кафолатни таъминлаш мақсадида сертификатланади.
32
Белгиланган меъёрларга мос келишини текшириш учун 
синовлар ўтказиши лозим. Синовлар техник операциялар бўлиб, 
маҳсулотнинг бир ёки бир неча тавсифномаларини аниқлашдап 
иборатдир. Синовлар синов лабараторияларида амалга оширилади. 
Меъёрларга мослик даражасини систематик тарзда текшириш 
меъёрларига мосликни баҳолаш дейилади. "3-томон" амалга 
ошириши мақсадга мувофиқдир. 
Сертификатлаш маҳсулотнинг (жараённинг, хизматнинг) 
берилган талабларига мослигини исботловчи асосий ишончли 
усули ҳисобланади. Сертификатлаш жараёнининг ташкил 
этувчилари, қоидалар, синовлар ва бошқалар қуйидаги омилларга 
боғлиқ бўлади. Бу омилларга стандартлаш, сифат ва бевосита 
32
Quality systems and standards for a competitive edge. J. Luis Guasch, Jean-Louis Racine, Isabel 
Sánchez, Makhtar Diop. 2007. NW Washington, DC 20433. ISBN-13: 978-0-8213-6894. 

---

72 
сертификацияга тааллуқли бўлган қонунчилик, сертификация 
объектининг ўзига хос хусусиятлари. 
Сертификатлаш термини унинг марказий органи амалга 
оширади ва бу органнинг вазифаларига қуйидагилар киради: 
- тизим устидан бошқарувни амалга ошириш; 
- фаолият устидан назоратни амалга ошириш ва бошқа 
органларга сертификацияни ўтказиш бўйича ҳуқуқни бериш. 
- сертификацияни ўтказишнинг қоидалари ва тартибини 
белгилаш; 
- сертификацияни амалга ошириш учун меъёрий ҳужжатларни 
тайёрлаш; 
- сертификация жараёнини амалга ошириш; 
- сертификация жараёни устидан назорат ўтказиш тартибини 
белгилаш. 
Реал сектор корхоналарида ишлаб чиқарилаётган турли хил 
маҳсулотлар муайян сифат кўрсаткичларига жавоб бериши керак. 
Сифат кўрсаткичлари эса маълум белгиланган талабларга маълум 
стандартга ёки бошқа меъёрий ҳужжатларга мос келишини талаб 
этади.
Мувофиқликни 
сертификатлаштириш 
мумкин. 
Сертификатлаштириш деганда керакли ишончлилик билан 
маҳсулотнинг муайян стандартга ёки техникавий ҳужжатга 
мувофиқлигини тасдиқлайдиган фаолият тушунилади. 
"Сертификатлаштириш" тушунчаси биринчи марта Халқаро 
стандартлаштириш ташкилоти Кенгашининг сертификатлаштириш 
масалалари буйича махсус қўмитаси томонидан ишлаб чиқилиб, 
унинг "Сертификатлаштириш, сертификатлаштириш ва синов 
лабораторияларининг аккредитлаш соҳаларидаги асосий атамалар 
ва уларнинг қоидалари" қўлланмасига киритилган. 
Қайта ишланган Халқаро стандартлаштириш ташкилотининг 
қўлланмасида "сертификатлаштириш" атамасининг фақатгина 
изоҳлари берилган: 
- сертификатлаштириш умумий атама бўлиб, маҳсулот, 
технологик жараён ва хизматларнинг сертификатлаштиришда 
(мувофиқликни 
сертификатлаштириш) 
учинчи 
томонинг 
қатнашиши тушунилади; 
- сифат тизимини баҳолаш соҳасидаги тараққиёт сифат 
тизимини сертификатлаштириш бўйича янги (таъминловчининг 

---

73 
имкониятлариини сертификатлаштириш) тушунча заруриятини 
туғдирмоқда. 
Қўлланманинг қайта ишланган нусхасида мувофиқликни 
"сертификатлаштириш" тушунчаси тегишли атамалар гуруҳига 
киритилган. 
Мувофиқлик атамаси маҳсулот, жараён, хизматга белгиланган 
барча талабларга риоя қилишни ўз таркибига олади. Бунда 
мувофиқликнинг учта кўриниши – мувофиқлик баёноти, 
мувофиқликни 
аттестатлаш, 
мувофиқликни 
сертификатлаш 
белгилайди. Мувофиқлик баёноти деб етказиб берувчининг 
маҳсулот, жараён ва хизматларнинг аниқ бир стандартга ёки бошка 
меъерий ҳужжатга тўла-тукис мувофиқлик ҳақида бутун 
маъсулиятни ўз устига олганлигини баён этишга айтилади. Бу 
атамани сўнгги вақтларда "ўз-ўзини сертификатлаштириш" 
тушунчаси билан алмашинаётгани қайд қилинмоқда.
Ўз-ўзини сертификатлаштириш деганда маҳсулот ишлаб 
чиқувчи томон бутун маъсулиятни ўзига олган ҳолда 
сертификатлаштиришни ўзини ўтказади ва маҳсулотнинг керакли 
даражада сифатлилиги ҳакидаги кафолатини ўз ичига олади. 
Бундай сертификатлаштириш фаолиятини ўз-ўзини сертификат-
лаштириш деб юритилади. 
Мувофиқлигини аттестатлаш учинчи томон тарафидан "синов 
лабораториясининг 
баёноти" 
тушунилиб, 
маълум 
намуна 
маҳсулотга бўлган талабларни белгиловчи маълум стандартлар ёки 
бошқа ҳужжатлар билан мувофиқ эканлигини баён этишига 
айтилади. 
Сертификатлаштириш деганда маҳсулот (буюм) ёки хизмат 
муайян стандартга ёки техникавии шартларга мое келишини 
тасдиқлаш мақсадида ўтказиладиган фаолият тушунилиб, ушбу 
фаолият натижасида маҳсулот (буюмнинг) сифати ҳакида 
истеъмолчини 
ишонтирадиган 
тегишли 
ҳужжат-сертификат 
берилади. 
Яна бир зарур атамалардан бири "сертификатлаштириш 
тизими" бўлиб, у қуйидагича таърифланади:
Сертификатлаш тизими – мувофиқликнинг сертификатлаш-
тириш фаолиятини ўтказиш учун иш тартиби қоидаларига ва 
бошқаларига эга бўлган тизимдир. "Сертификациялаштириш 
тизими" атамасидан ташқари, сертификатлаштириш схемаси 
тушунчаси 
киритилиб, 
у 
қуйидагича 
таърифланади: 

---

74 
“мувофиқликнинг сертификатлаштирилишини ўтказишдаги учинчи 
томон фаолиятининг таркиби ва тартиби". 
Сертификатлаштириш тизимларида қатнашувчи учта тушунча 
тўғрисида тўхталиб ўтамиз: сертификатлаштириш тизимидан 
фойдаланиш, сертификатлаштириш тизимида қатнашувчи ва 
сертификатлаштириш тизими аъзосидир. 
Сертификатлаштириш 
тизимидан 
фойдаланиш 
деганда 
сертификатлаштириш тизимининг қоидаларига мувофиқ гувоҳнома 
талабгорига берилган сертификатлаштиришдан фойдаланиш 
имкониятлари тушунилади. 
Сертификатлаштириш тизимида қатнашувчи деб ушбу 
тизимнинг қоидаларига биноан фаолият кўрсатадиган, лекин 
тизими бошқариш имкониятига эга бўлмаган сертификатлаштириш 
идораси тушунилади. 
Сертификатлаштириш тизими аъзоси деганда ушбу тизимнинг 
қоидаларига биноан фаолият кўрсатадиган ва тизимни бошқаришда 
қатнашадиган сертификатлаштириш идораси тушунилади. 
Сертификатлаштиришнинг 
мақсад 
ва 
вазифалари 
қуйидагилардан иборат: 
- одамларнинг ҳаёти, соғлиғи, юридик ва жисмоний 
шахсларнинг мол-мулки ҳамда атроф-муҳит учун хавфли бўлган 
маҳсулотлар реализация қилинишини назорат этиб бориш; 
- маҳсулотларнинг жаҳон бозорида рақобат қила олишини 
таъминлаш; 
- мамлакат корхоналари, қўшма корхоналар ва тадбиркорлар 
халқаро миқёсдаги иқтисодий, илмий-техникавий ҳамкорликда ва 
халқаро савдо-сотиқда иштирок этишлари учун шароит яратиш; 
- истеъмолчини тайёрловчининг (сотувчининг, ижрочининг) 
виждонсизлигидан ҳимоя қилиш; 
- маҳсулот тайёрловчиси (сотувчиси, ижрочиси) таъкидлаган 
сифат 
кўрсаткичларини 
тасдиқлаш 
мақсадларида 
амалга 
оширилади. 
Ўзбекистон 
Республикасининг 
сертификатлаштириш 
органлари бўлиб қуйидагилар ҳисобланади: 
Ўзбекистон 
стандартлаштириш, 
метрология 
ва 
сертификатлаштириш агентлиги (бундан буён матнда "Ўзстандарт" 
агентлиги деб юритилади) Ўзбекистон Республикасининг миллий 
сертификатлаштириш органидир. 

---

75