Xızmet-kásip tárepinen kóteriliw sisteması Reje: Kirisiw Xızmet-kásip tárepinen kóteriliw sisteması Kadrlar rezervi menen islew

3.Basqarıw personali miynetin shólkemlestiriw

Baslıq hám qánige jumısınıń maqsetleri belgilengen atqarıwı, xızmetkerdiń óz iskerligin qaysı dárejede shólkemlestiriw kózqarasınan alıp qaralıwı kerek. Eger xızmetker iskerliginiń maqsetleri uǵımsız belgilengen bolsa yamasa ol usı maqsetlerdi jaqsı oyda sawlelendiriw etpese, ol halda nátiyjeli islew ushın shárt-shárayatlar joqlıǵı haqqında sóylew múmkin.

Baslıqtı, qánigediń nátiyjeli iskerlikke tayınlıǵı shaxstıń bilimi, ilmiy tájriybesi, kónlikpeleri hám jeke pazıyletleri menen belgilenedi. Intellektual miynetti aqılǵa say shólkemlestiriw, onıń natiyjeliligin asırıw ushın qolay shárt-shárayatlar jaratıw wazıypaları házirgi waqıtta bólek zárúrli áhmiyetke iye boladı. Hár qanday tarawdaǵı intellektual miynet pikirlew miynetinen tısqarı sap shólkemlestirilgen, texnikalıq elementlerdi de óz ishine aladı, olardıń arnawlı bir bólegi kóplegen kásipler ushın ulıwma esaplanadı. Sonday eken, xızmetkerdiń jeke miynetin shólkemlestiriw máselelerin, paydalanılǵan usıllar, principler kózqarasınan úyreniw múmkin. Shaxs miynetin shólkemlestiriwdiń ekinshi tárepi kúndegilik jumıs tájiriybesinde basqarıw personali qollanıw etetuǵın shaxstıń jumıs texnikası, texnikalıq quralları bolıp tabıladı.
Xızmetkerdiń jeke miynetin pán hám aldıńǵı tájiriybe jetiskenliklerinen texnikalıq qurallardı qollanıw etiwge tiykarlanǵan halda paydalanıwdı shólkemlestiriwdi, lawazım wazıypaların orınlaw processinde xızmetker menen paydalanılıp atırǵan texnika quralları ortasında óz-ara tásir kórsetiw imkaniyatın beretuǵın bilim tarawları personal menejmenti, dep ataladı.
Personal menejmentiniń ilimiy tiykarın basqarıw iskerligi tájiriybesinde tóplanǵan hám de taǵı basqaruv personali miynet iskerligin shólkemlestiriw principlerı, usılları formasında usınıs etilgen jeke miynetti shólkemlestiriw tuwrısındaǵı pútkil bilim­ lar kompleksi quraydı. Personal menejmenti pán retinde rah­ bar­lar, qánigeler hám basqa xizmetkerler nátiyjeli mehna­ tining faktorları hám shártlerin kórinetuǵın etedi. Áne sol tiykarda teoriya islep shıǵıladı, onıń mazmunı basqarıw processinde kisiler aqılǵa say iskerliginiń principlerı, formaları hám usılları esaplanadı.
Biraq sonı este tutıw zárúrki, baslıq, qánigediń miyneti tek obiektiv tárepten shárt bolıp qalmastan, usınıń menen birge, ol ǵayratkor dóretiwshilik ózgeshelikke de iye esaplanadı.
Sol munasábet menen, olardıń miynetin shólkemlestiriw, bir tárepden, arnawlı bir nizamlıqlarǵa, principlerge, qaǵıydalarǵa bo'ysunganligi haqqında, ekinshi tárepden, bul qaǵıydalar qarar tapqan islep shıǵarıw jaǵdayın esapqa alǵan halda, qollanıw etilish dárejesin anıqlaw ushın dóretiwshilik baqlaw etip kóriliwin talap etiwi haqqında sóylew múmkin. Bul jerdegi tiyisli principler hám qaǵıydalar tek baslıqtıń, qánigediń ayriqsha jumıs usılı, óz miynetin shólkemlestiriw kónlikpe hám ilmiy tájriybeleri, usılların jetilistiriw ústinde islewi ushın tek baslanǵısh noqat bolıp xızmet etedi.
Bul tariypdan kelip shıǵıp, personal menejmenti tómendegi bir-biri menen óz-ara baylanısqan máselelerdi ilimiy tiykarlanǵan halda sheshiwdi óz ishine aladı:
— basqarıw apparatı daǵı miynetti shólkemlestiriw (miynet bólistiriwi, miynetti mazmunına kóre tártipke salıw, miynetti waqıtı boyınsha tártipke salıw ), sistemalar hám jumıs usılların tańlaw ;
— jeke miynetti shólkemlestiriwdiń ayriqsha máseleleri (jumıs waqtın joybarlaw hám bólistiriw, keliwshiler aǵımın basqarıw, ayriqsha jumıs usılı, jazıwmalarni aqılǵa say júrgiziw hám t.b. )
— jumıs orınlarındı shólkemlestiriw hám úskenelew;
— esaplaw hám shólkemlestirilgen texnika qurallarından paydalanıwdı shólkemlestiriw.
Basqarıw apparatı xızmetkerleri miynetin shólkemlestiriw quramalı hám kóp qırlı process bolıp tabıladı. Hár qanday xızmetker ushın búgingi kúnde eń zárúrli mashqala jumıs waqtından aqılǵa say paydalanıw esaplanadı. Sol sebepli de, basqarıw miynetin ilimiy tiykarda shólkemlestiriwdiń baslanǵısh basqıshı basqarıw apparatı xızmetkerleriniń jumıs waqtından paydalanıwdı úyreniw bolıp tabıladı. Jumıs waqtından paydalanıwdı úyreniw onıń biykar sarp etiw bolıwın anıqlaw, onıń sebeplerin bilip alıw, islerdi orınlawdıń jańa formaları hám usılların islep shıǵıw imkaniyatın beredi.
Basqarıw personali miynet processlerin shólkemlestiriw zárúr texnikalıq qurallardı esapqa alǵan halda, personal moynına júklengen wazıypalardı orınlawdıń aqılǵa say sistemalar hám usılların proektlestiriw hám engiziwden ibarat esaplanadi.
Basqarıw personali miynetin shólkemlestiriw miynetti mazmunına hám waqıtına kóre tártipke salıwdıń arnawlı bir dárejesin názerde tutadı. Bul zat xızmetkerlerdiń lawazım wazıypaların orınlaw waqtındaǵı, basqarıw qararların qabıllaw hám de ámelge asırıw sıyaqlı daǵı zárúr tártip hám uyushqoqlikni támiyinleydi. Miynetti tártipke salıw miynetti shólkemlestiriwge tán bolǵan obiektiv nizamlıqlarǵa tiykarlanǵan arnawlı bir qaǵıydalar, jollamalar, normativliklerdi belgilew hám olarǵa qatań ámel etiliwin ańlatadı.
Sol zat anıqki, eger baslıq jáne onıń qol astındaǵı kisiler zamanagóy jumıs usılları hám jolların iyelemegen bolsalar, jámáátte nátiyjeli islewdi jolǵa qoyıw qıyın boladı. Eskirib qalǵan jumıs usılları hám nátiyjesiz jumıs usılı usı jámáátti basqarıw sistemasınıń eń hálsiz buwınına aylantırıp qóyadı.
Personal menejmenti máseleleri arasında jumıs waqtın joybarlaw hám bólistiriw, sonıń menen birge, basqarıw personali jeke miynetin shólkemlestiriw máseleleri zárúrli áhmiyetke iye esaplanadı, hár bir xızmetkerdiń bólek jumıs usılı basqarıw apparatı nátiyjeli islewiniń zárúrli shárti esaplanadı.

Baslıqtıń, qánigediń miynetin joybarlaw arnawlı bir waqıt ushın jumıs jobaların tuzib shıǵıw formasında yamasa anıq jumıs hám ilajlardı orınlaw jobaların qáliplestiriw jolı menen ámelge asıriladı.

Jumıs rejimin belgilew sıyaqlında baslıq hám qánige miynetiniń strukturalıq bólegin esapqa alıwshı tárepler tómendegiler bolıp tabıladı: maqsettiń qoyılıwı (maqsetti anıqlaw, jaǵdaynı analiz qılıw, maqsetti ańlatıw ); jumıstıń rejelestiriliwi, qoyılǵan maqsetti ámelge asırıwǵa tayarlanıw, jumıs waqtın aqılǵa say bólistiriw hám odan paydalanıw, sheshiletuǵın wazıypalardı jırlaw múddetlerin kemeytiw jolların izlew; atqarılıwı kerek bolǵan wazıypalar, ilajlardıń ústinligin belgilew, baqlaw funksiyaların ámelge asırıw, tapsırmalardıń atqarılıw procesi haqqındaǵı maǵlıwmatlardı analiz qılıw, qoyılǵan maqsetlerge eriwilishini baqlaw ; informaciya hám kommunikatsiya keńeslerin shólkemlestiriw hám ótkeriw korrespondensiyalarini aqılǵa say júrgiziw, keliwshiler aǵımın basqarıw. Jumıslar ózgesheligi hám mazmunına anıqlıq kirgiziw hám de xarakteristikalaw, qarar tapıp atırǵan jaǵdaynı esapqa alıwda operativ túrde anıq qararlar qabıllaw processlerin joybarlaw tiykarında ámelge asıriladı.
Intellektual miynet adamları, ádetde, óz jumıs orınlarındı aqılǵa say shólkemlestiriwge jetkilikli dárejede itibar beriwmeydi. Biraq, sonı este tutıw kerek, barlıq taypa daǵı qánigeler miynetiniń natiyjeliligi olar iskerliginiń ózgesheligi hám shárt-shárayatlarınan qaramastan kóp tárepten jumıs ornın shólkemlestiriw hám úskenelewge baylanıslı boladı.
Basshılar hám qánigeler miynetinen paydalanıw hám sapa quramın analiz qılıw, olardıń rasındaǵı sanı esap -kitapdagidan parıq etiwi, ulıwma sandaǵı joqarı hám orta arnawlı maǵlıwmatlı qánigeler úlesiniń, kategoriya yamasa YATS razyadlari boyınsha qánigeler sanınıń ózgeriwi sebeplerin tabıw baslıq hám qánigeler mamanlıǵın asırıw jobası atqarılıwın bahalaw imkaniyatın beredi.
Analizdiń maqseti — qánigeler miynetinen paydalanıw natiyjeliligin asırıw, olardıń kásip-ilmiy tájriybe strukturasın jetilistiriw boyınsha ilajlar islep shıǵıw bolıp tabıladı.
Jáhán tájiriybelerinde baslıq hám qánigeler sapa quramın bahalawdıń hár qıylı usılları ámeldegi: jıllıq attestatsiya, jumıs nátiyjeleri, qoyılǵan maqsetlerge jetiwi boyınsha bahalaw. Qánigelerdiń sapa quramın analitik bahalawdı málim dáwir ushın olar aldılarına qoyılǵan maqsetlerge tayanǵan halda aparıw múmkin.
Bunday bahalaw bir neshe basqıshnı óz ishine aladı :
— xızmetkerdiń bul minnetlemelerin anıqlaw ;

— hár bir minnetlemeni anıq ekonomikalıq kórsetkishlerde anıqlawtırıw (payda, islep shıǵarıw ǵárejetleri, kólem, waqıt, sapa, miynet ónimliligi hám t.b. );

— ólshew birliklerin (procent, jumıs kúni, swm... ) hám iskerlik nátiyjelerin sáwlelendiriwshi (waqtın kemeytiw, brakni kemeytiw, ótken dáwir salıstırǵanda procentlerde paydanı asırıw hám t.b. ) kórsetkishler sistemasın belgilew;
— hár bir kórsetkish boyınsha minimal hám maksimal «bajarish standartlarıni» ornatıw ;
— qabıl etilgen standartlar boyınsha maksimal hám minimal orınlaw nátiyjeleriniń óz-ara qatnasın (maksimaldan joqarı, onıń dárejesinde, minimum dárejesinde hám minimumdan kem) hám bahalaytuǵın ballardı shıǵarıw ;
— barlıq kórsetkishler boyınsha ortasha bahoni esaplaw.
Baslıq hám qánigeler miynetin analiz qılıw ushın kórsetkishlerdi tańlawda tómendegi miynet nátiyjeleri:
— kárxananıń pútkil iskerlik nátiyjelerine tuwrıdan-tuwrı hám sheshiwshi tásir etiwi;
— olar salıstırǵanda kem (4-6 ) islep shıǵarıw maqsetlerine erisiwge alıp keliwin esapqa alıw kerek.
Waqıt tańsıqlıǵı — bul, hár túrlı dárejedegi basshılar hám qánigelerdi hámmeden kóbirek uwayımlantiradigan máselelerden biri bolıp tabıladı, sebebi olar ushın waqıt faktorı, ádetde, sheshiwshi rol oynaydı. waqıt sonday bir resurs esaplanadıki, hár bir baslıq oǵan teńdey muǵdarda iye boladı. Sol sebepli de, hár bir baslıq hám qánige ushın tiykarǵı mashqala onıń qansha waqıtqa iye ekenligi emes, bálki ózi iye bolǵan bul waqıttan qanday paydalanıwda bolıp tabıladı.
Waqıt — sonday kem ushraytuǵın resurski, onı pul sıyaqlı jamg'arib bolmaydı. Ol bar ekenligimizning eń sáykeslespeytuǵın elementi bolıp tabıladı. waqıt faktorı — bul, sonday bir resurski, ol baslıqǵa qanshellilik qımbatqa tusse, usı waqıttan ol sonshalıq nátiyjeli paydalanıwǵa háreket etedi. Geyde, baslıqtan onıń ózinde bar bilim hám qábiletinen kóplegeni talap etińmeydi.
Ol tek óziniń ishdagi ilmiy tájriybelerin rawajlanıwlashtirib barıwı, kemshiliklerge toqtatıw beriwi hám áwele, waqıttan nátiyjesiz paydalanıwǵa, onıń biykar sarp etiw etiliwine toqtatıw beriwi talap etiledi.
Baslıq miynetiniń natiyjeliligi — ol sarplaǵan jeke miynet nátiyjeleri menen basshılıq qılıp atırǵan xızmet (bólindi) xızmetkerleri miyneti nátiyjeleriniń sáykes keliwi ólshewi bolıp tabıladı. Bunda qoyılǵan wazıypalar, álbette, orınlanǵan bolıwı kerek. Ámelde, hár bir baslıq óz bólindiniń jumıs nátiyjelerin anıq biladi. Lekin, baslıqtıń bul nátiyjelerge qanday etip erisildi, óziniń úlesi qanday, ol qanday jeke miynet sarplaǵan, degen sorawlarǵa juwap beriwi qıyınlaw bolıp tabıladı. Siz qanday isley atırsız? — qoyılǵan wazıypalardı sheshiw ushın siz qansha waqıt sarpladingiz? Bular sonday sorawlarki, baslıq bularǵa juwap alıwınan aldın óz miynet kónlikpeleri hám jumıs usılların jaqsılawı kerek.
Ámelde barlıq basshılar hám qánigeler jumıs waqıtı sarp etiwlerin esapqa aparıw zárúr ekenligin tán alıw etediler. Lekin, tájiriybede kemnen-kem basshılar bul máseleni ózleri ushın sheshediler, bul bolsa, birpara unamsız aqıbetlerge: ishda asıgıwǵa, sharshawǵa, miynettiń kem tıykarlanıwına, ishdagi rejesizlikka alıp keledi. Jumıs waqtın jumsawdıń esapqa alıp barilmasligi, basshılar jumısında hám qánigeler iskerliginde keń qollanıw etilmey keliwine sebep mınada, buǵan baylanıslı ele kónlikpe joq. Usı máselege tiyisli arnawlı ádebiyatlarda tiykarǵı mashqala ámeldegi islerdi jazıp barıw texnikasınan ibaratlıǵı bayanlaingan.
Baslıq hám qánigediń jumıs waqtın aqılǵa say shólkemlestiriwi atqarılatuǵın barlıq islerdi esapqa aparıwdı, óziniń jumıs waqtın úzliksiz baqlawdı, jumıs waqtın jumsaw strukturasın úyreniwdi talap etedi. Bul bolsa, jumıs waqtından paydalanıwdı, jeke jumıstıń tıyanaqlı jobaların tuzib shıǵıwdı analiz qılıw imkaniyatın beredi. Jumıs waqtından paydalanıwdı esapqa almastan jáne onı analiz etpesten turıp baslıq hám qánigediń tuzib shıqqan jeke jumıs jobaları real sharayattan ajralıp qalǵan boladı.
Basshılar hám qánigeler sarplaytuǵın jumıs waqıtı dúzilisi hám miynet mazmunın úyrenip shıǵıw ushın tómendegi usıllardan paydalanıw múmkin:
— anketa arqalı hám awızsha soraw -juwaplar qılıw ;
— jumıs waqtın súwretke alıw.
Anketa arqalı hám awızsha soraw -juwaplar qılıw miynetti shólkemlestiriw hám jumıs waqtından paydalanıwdıń ámeldegi jaǵdayın úyreniw ushın ótkeriledi. Sonıń menen birge, basshılar hám qánigelerdiń miynet natiyjeliligin asırıwǵa hám jumıs sharayatın jaqsılawǵa múmkinshilik beretuǵın arnawlı ilajlar ótkeriw haqqındaǵı oy-pikirlerin úyreniw ushın ámelge asıriladı.
Jumıs waqtın súwretke alıw (IvS) mólsherlengen baqlawlar dáwiri dawamında waqıt sarp etiwleri dúzilisin belgilew ushın qollanıladı. IvSda jumıs waqıtı sarp etiwlerin úyreniw esaptan tısqarısız barlıq waqıt sarp etiwlerin olardıń haqıyqıy izbe-izligi tártibinde baqlaw hám ólshew jolı menen ámelge asıriladı.
Jumıs waqtın súwretke alıw eki tiykarǵı belgi — gúzetiletuǵın obiektler hám baqlawlardı ótkeriw hám de qayta islew usılları menen ajralıp turadı.
Jámáátke basshılıq wazıypaları boyınsha jumıs waqıtı sarp etiwleri tómendegishe gruppalanıwı múmkin: joybarlaw, shólkemlestiriw, muwapıqlastırıw, xoshametlew hám baqlaw.
Jumıs formaları boyınsha waqıt sarp etiwlerin tómendegi gruppalarǵa ajıratıw múmkin: keńesler ótkeriw, keńesler hám ushırasıwlarda qatnasıw ; lawazım wazıypaların orınlaw menen baylanıslı bolǵan jumıslar ; xatlar menen islew; xızmetkerler menen bólek sáwbetler ótkeriw; telefonda sóylewiw hám basqalar.
Basqarıw ilajların orınlaw usıllarına baylanıslı túrde tómendegishe gruppalardı ajıratıw múmkin: shólkemlestirilgen-basqarıw, analitik — konstruktorlıq hám informacion-texnikaviy ilajlar.
Hár bir baslıq yamasa qánige jumıs waqtın jumsawdı bólek klassifikaciyalawdı analiz qılıw processinde óziniń kúndegilik jumısında
rezervlarni izlep tabıw ushın hár tárepleme informaciya alıw múmkinshiligine iye boladı. Mısalı, túrli klassifikaciyalaw belgilerinen paydalanıp, waqtıniń haqıyqıy sarpın klassifikaciyalaytuǵın kestelerdi qáliplestiriw usınıs etiledi. Formulalardan paydalanǵan halda, hár bir jumıs túrine qansha procent waqıt ketiwin jáne onıń ulıwma nátiyjelerge salıstırǵanda úlesin belgilep shıǵıw múmkin.