Xxi asr haqiqatdan ham axborotlashgan jamiyat asri deb tan

Nazorat savollari 
1.
Triple play xizmatlaqi qanday xizmatlarni o‘z ichiga oladi? 
2.
IPTV xizmati qanday xizmat? 
3.
ViOD xizmatining maqsadi nimada? 
4.
Keng polosali tarmoqlar tibbiyot sohasida qanday xizmatlarni 
taqdim etadi? 
5.
Telefoniya xizmatining IP tarmoqlarda joriy etilishi qanday 
xizmatni yuzaga keltiradi? 
6.
Messeging xizmati qanday xizmat? 
7.
Ta‘lim sohasida keng polosali qanday xizmatlar mavjud? 
8.
Transport tizimlarida qanday keng polosali xizmatlar 
mavjud? 
 

---

 

---

8-BOB. KENG POLOSALI TARMOQLARIDA 
QO‘LLANILUVCHI PROTOKOLLAR 
8.1.
 
Keng polosali tarmoqlarning standart protokollari 
Umumiy foydalanishdagi telefon tarmog‗iga qo‗yilgan 7 sonli 
UKS signalizatsiya tarmog‗ini tadbiq etish nutqli trafik va signalli 
axborotning yo‗nalish yo‗llarini bo‗lish hamda xizmatlarning ko‗rsatish 
darajalarini va xizmatlarni boshqarish, shakllantirish darajalarini (SSP, 
IP) bo‗lish bilan intelektual tarmoq arxitekturasini amalga oshirish 
imkoniyatiga olib keldi. Bunday yondoshuvni qo‗llash telefon 
operatorlariga mavjud uskunadan foydalangan holda, yangi xizmatlarni 
foydalanuvchilarga taqdim etish uchun ularni tez va aniq shakllantirish 
imkonini beradi. Paketli tarmoqlarga murojaat etilganda, bunday bo‗lishi 
(shlyuzni dekompozitsiya prinsipi) bu Yerda shlyuzlar, shlyuzlarini 
boshqarish qurilmalari va signalizatsiya shlyuzlari ham ishtirok etadi 
(oxirgi ikkita qurilma qo‗shimcha xizmatlarni shakllantiruvchi 
qurilmalar bilan birlashtirilishi va moslashishi mumkin). 
Shunday qilib, quyidagi xususiyatlarga ega qandaydir tarmoq 
elementlariga zaruriyat yuzaga keldi: 
-
ochiq standartlarga asoslangan va an'anaviy telefon signalizatsiya-
ning barcha asosiy tiplarini hamda axborotni paketli uzatish 
protokollarini, 
jumladan 
IP-telefoniya‘ni, 
turlicha 
tarmoqlarda 
chaqiruvlarni samarali marshrutlashni ta'minlaydigan tarmoqning 
―intelektual‖ markazi bo‗lishi kerak; 
-
u katta yuklamalarda tarmoqqa rad etishlarni oldini oladigan va 
99,999 foizdan kam bo‗lmagan ishonchlilikni ta'manlaydigan 
taqsimlangan va masshtablangan arxitekturalaraga ega bo‗lishi kerak; 
-
u katta yuklamalarda tarmoqqa rad etishlarni oldini oladigan va 
99,999 foizdan kam bo‗lmagan ishonchlilikni ta'minlaydigan 
taqsimlangan va masshtablangan arxitekturaga ega bo‗lishi kerak; 
-
u istalgan telekommuniksiya sessiya (qo‗ng‗iroq)ni qayta ishlash 
ssenariyasini aniq nazorat qilish imkoniga ega modulni o‗z ichiga olishi 
kerak; 
-
u tarmoq infratuzilmasini boshqarishning va sessiyalarini nazorat 
qilishning yagona blokini o‗z ichiga oladi. Aloqa tarmoqlarining 
intellektual 
pereferiyasini 
birlashtirish 
texnologiyalarda 
ularni 
qo‗llashdan qat'i nazar, operatorlarning yuqorida ko‗rsatilgan takliflarga 
javob beradigan qarorni amalga oshirishga yordam beradi. Shlyuzlarni 
to‗g‗ridan-to‗g‗ri emas, lekin oraliq qurilma billing tizimi ulangan 

---

dasturiy kommutator (ingliz tilida Softswitch - dasturiy qayta ulagich, 
kommutator) orqali ulanganda, ishlab turgan tarmoqlar qurilish 
sxemasini kardinal o‗zgarishsiz minimal xarajatlar bilan IP-
telefoniyaning an'anaviy sxemalaridagi tipik kamchiliklardan qutiladi. 
NGN tarmog‗ida signalizatsiya protokollari o‗zlarining qo‗llanilish 
xususyatlari bo‗yicha bir necha turlarga bo‗linadi, ya'ni ular NGN 
tarmog‗ining qanday tashkil etuvchilari o‗rtasida signalizatsiyani 
ta'minlashiga bog‗liq ravishda quyidagi turlarga bo‗linadi: 

SIP va N.323; 

MGCP;

N.248 MEGACO; 

BICC;

SIGTRAN; 

SCTP va x.z. 
Keng polosali multiservis tarmoqlarda turli tarmoq qurilmalari 
o‗rtasida axborot almashinish tartibi ma'lum bir standart protokollar 
majmui yordamida amalga oshiriladi.
8.1-Rasm. Keng polosali xizmatlarni taqdim etuvchi multiservis 
tarmog‗ida protokollar qo‗llanilishi
Bu tarmoq protokollari vaqt o‗tishi bilan tarmoqda yuzaga 
keluvchi muammolarga mos ravishda takomillashib boradi. Mazkur 
protokollar multiservis tarmoqlarning asosiy protokollaridan biri 

---

xisoblanadi. Protokollarning o‗zaro xamkorlik sxemasi quyidagi 8.1-
rasmda tasvirlangan.