Xxi asr haqiqatdan ham axborotlashgan jamiyat asri deb tan

7.2. Passiv optik keng polosali kirish tarmog’i orqali keng 
polosali hizmatlarni taqdim etish 
 
Zamonaviy keng polosali kirish tarmoqlarida (BBA) xizmat 
ko'rsatish texnologiyasi tanlovi tarmoq operatorini rivojlantirish va 
ishlatish uchun operatorning kapital va operatsion xarajatlar miqdorini 
sezilarli darajada aniqlaydi. Bugungi kunda barcha operatorlar uchun 
yagona aloqa liniyasi orqali (Triple Play) - yuqori tezlikda Internetga 
ulanish, IP-televideniya (IRTV) va telefon aloqasi xizmatlari kabi uchta 
xizmatni foydalanuvchilarga taqdim etish asosiy modeldir.
Zamonaviy keng polosali kirish tarmoqlarida (BBA) xizmat 
ko'rsatish texnologiyasini tanlash muhim ahamiyatga ega, chunki u katta 
miqdorda operator kapitali va operatsion xarajatlarni aniqlaydi. 
Bugungi kunda mamlakatimiz keng polosali kirish texnologiyalari 
orasida ADSL va FTTx (X nuqtasiga optik tolali) eng keng tarqalgan. 
FTTx ning ommabop variant bu operatorning optik tolali kabeli Ethernet 
kommutatorigacha olib boriladi va kommutatordan abonentlarga mis 
kabellar tortiladi. Ko'pgina hollarda, umumiy kanal - 1 Gbit / s, bu esa 
24 ta abonent o'rtasida taqsimlanadi, ya'ni. Abonent kanalidagi 
ma‘lumot uzatish tezligi ADSL texnologiyasiga qaraganda yuqori. 
Keng polosali kirish tarmoqlarida yuqori aniqlikdagi signallarni 
uzatish uchun 6 dan 25 Mbit / s gacha, standart video uzatishlarni 
amalga shirish uchun esa 1-4 Mbit/s, 3D-videolarni uzatish uchun esa 30 
Mbit / s dan ortiq bo'lgan tarmoq o‘tkazish polosasi talab qilinadi. 
FTTH texnologiyasini keng joriy etishning sabablaridan biri 
tarmoqni qurishning kam mablag' sarf-xarajati va buning natijasida sarf 
harajatlarning tezkor qoplash imkonidir. FTTX tarmoqlarini qurishda 
iqtisodiy samarali usullardan eng afzali bu PON tehnologiyasidir.
PONga kirish taqsimlash tarmog'ida tarmoqli topologiya mavjud 
bo'lib, ular tugunlarda passiv optik ajratgichlar (bo'laklar) mavjud. Shu 
bilan birga, PON arxitekturasi, agar kerak bo'lsa, tarmoqdagi tugunlar 
sonini ko'paytirish va uning samaradorligini oshirishga imkon beradi. 
PONning ikkita asosiy texnologiyasi mavjud: GEROM (Gigabit 
Etheret PON) va GRON. Ularning asosiy farqi asosiy protokollardir.
GPOM tarmog'i (7.3-rasm) abonent qurilmalari to'plamiga (ONT, 
Ortiq tarmoq terminali) bog'langan daraxtsimon optik tarmoqqa ulangan 
bitta stantsiya qurilmasini (OLT - Ortiq liniya terminal) ni o'z ichiga 
oladi. Faol optik tarmog'idan farqli o'laroq, tugunlar elektr ta‘minot va 
hizmat ko‘rsatishga muhtoj emas. 

---

7.3-rasm. GPON tarmoqlarini qurish sxemasi 
GPON 
tarmog‘ini 
qurish 
uchun 
dunyoda 
ko‘plab 
telekommunikatsiya qurilmalarini ishlab chiqaruvchilar takliflarini 
keltirish mumkin. Masalan Natex kompaniyasi. Natex kompaniyasi 
tomonidan taqdim etilayotgan uskunalarning asosiy afzalligi uning 
mustahkamligi hisoblanadi. Kompaniya passiv optik tarmoqlarni qurish 
uchun barcha jihozlarni taklif qiladi: OLT stantsiyasining qismi, alohida 
foydalanuvchilar uchun ONT ohirgi qurilmalari, ofislar uchun 
qurilmalar, ham ichki binolarda, ham tashqi qo‘llash uchun qurilmalar 
seriyasi taqdim etiladi.
FG-GP0N-0LT (7.4-rasm) stantsiya qismi qurilmasi o‘zida ikkita 
boshqarish kartasini, ikkita uplink kommutatorli karta (abonent 
qurilmalaridan kelayotgan oqimlardagi time-slotlarni taqsimlash kartasi) 
va 10 tagacha GRON interfeyslari kartasini joylashtirish imkonini 
beradi. Barcha interfeyslar old panelda joylashgan, platalarni ―issiq‖ 
almashtirish imkoni mavjud, boshqarish va kommutatsiya panellarini 
(1+1) sxemada zahiralash imkoni mavjud. Qurilma 12U,19 shassisida 
joylashgan, ikkita quvvat kirishiga ega. Shassining orqa tomonida 
ikkita 10 Gbps li (10GBE) ma'lumotlar uzatish shinalari va ikkita 1 Gbit 

---

/ s gacha Ethernet (GBE) nazorat qilish shinalari (zahira uchun ikkita) 
mavjud.