Xx asr oxiri – XXI asr boshlarida Vetnam va Tailand

Аҳолиси.
Aҳолиси - 93 976 347 (2015 йил июл [62] ҳисоби)
Йиллик ўсиш - 1,1% (туғилиш - ҳар бир аёлга 1,91 туғилиш, дунёда 137-ўрин)
Ўртача умр кўриш - еркаклар учун 69,7 ёш, аёллар учун 74,9 йил
Шаҳар аҳолиси - 30%
Саводхонлик - 96% еркаклар, 92% аёллар (2002 йил ҳисоби)
Иммунитет танқислиги вируси (ОИВ) билан касалланиш - 0,4% (2009 йилда ҳисобланган).
Етник таркиби - Вйет 85,7%, Таиланд 1,9%, Таиланд 1,8%, Муонг 1,5%, Кхмер 1,5%, Миао 1,2%, Нунги 1,1% ва бошқалар (2009 йилги аҳолини рўйхатга олиш маълумотларига кўра).
Дини.
Динлари - буддистлар 9,3%, католиклар 6,7%, Хоа Хао 1,5%, Cао Даи 1,1%, протестантлар 0,5%, атеистлар ва маҳаллий анимистик култлар тарафдорлари 80,8% (1999 йил аҳолини рўйхатга олиш маълумотларига кўра) [2].
Ветнамларнинг асосий дини – бу мамлакат аҳолисининг аксарияти томонидан қатъий равишда амалга ошириладиган "тҳо кунг то тҳиен" (аждодлар култи) маросимларига асосланган халқ еътиқодлари тизими. Бу култ расмийлаштирилган догмага, руҳонийлар иерархиясига ва ижтимоий ташкилотга (жамоалар, черковлар ва бошқалар) ега емас ва шунинг учун диний конфессия мақомига ега емас. 1999 йилги аҳолини рўйхатга олиш пайтида диний мансублигини кўрсатиш қийин бўлган барча одамлар атеистлар сифатида қайд етилган. Шуни ҳам таъкидлаш керакки, Буддист ибодатхоналари кўпинча аждодларга сажда қилиш жойлари бўлиб хизмат қилади, бу еса яна бир машҳур нотўғри тушунчани келтириб чиқарди, унга кўра Ветнамликларнинг 80% дан ортиғи буддистлардир.
Дин еркинлиги
Ветнамдаги еътиқод еркинлиги[64] расман конституцияда мустаҳкамланган[64], лекин кўпгина диний жамиятлар чекловларга дучор бўлади, айниқса давлат улардан бирортасини Коммунистик партиянинг ишончига таҳдид деб ҳисобласа[65]. 2007-йилда буддизм, католиклик, протестантизм, ислом, Cао Даи, Хоахао динига расман рухсат берилди ва Баҳаий динига бошқа икки дин ва бир мазҳаб билан бирга диний фаолият учун[66] рухсат берилди[66].
Ветнам давлати диний еркинлик ҳисобига дунё ҳамжамияти олдида ўз нуфузини яхшилашга уринишларига қарамай, бир қанча диний йетакчилар дискриминация давом етаётганини даъво қилмоқда. Ветнамлик меннонит котиби ва диний еркинлик учун курашувчи Нгуйен Хонг Қуанг[ен] 2004 йилда ҳибсга олинган ва унинг уйи йер билан вайрон қилинган[67]. Тҳуонг насронийлари давлат томонидан зулм остида қолишда давом етмоқда[68]. 2007-йил март ойида Ханой юридик евангелист черкови жамоатининг аъзоси [ви] Нгуйен Ван Даи диний еркинликни ҳимоя қилгани учун ҳибсга олинди[69].

Ветнамда касаба уюшмаларига ишчиларнинг оз қисмигина киради. 2014-йилнинг ўрталарига келиб, мамлакатда 116 минг бошланғич касаба уюшма ташкилотлари мавжуд бўлиб, уларда 8,3 миллиондан ортиқ аъзолар бор[71]. Шу билан бирга, мамлакатда тез-тез (асосан хорижий корхоналарда) иш ташлашлар бўлиб туради - 2009-2011 йилларда Ветнамда 1712 иш ташлаш бўлган.

2000-йилларнинг бошида “Вйетнамлик меҳнат муҳожирларини шартномалар бўйича чет елга юбориш асослари тўғрисида”ги қонун кучга кирди. Натижада 2001 йилдан 2011 йилгача хорижда меҳнат қилаётганлар сони 36 168 нафардан 88 298 нафарга йетди[73].
Қишлоқ хўжалиги (ишчиларнинг 52%, ялпи ички маҳсулотнинг 21%) - шоли, кофе, каучук заводлари, пахта, чой (жами чой йетиштириш майдони 131 минг гектарга яқин; саноат даромади йилига 150 миллион долларга яқин, шундан 70 фоизи) експорт улуши) [75], қалампир, соя, кажу, шакарқамиш, йерёнғоқ, банан; қуш; балиқ овлаш ва денгиз маҳсулотлари.
Халқаро Қаҳва Ташкилотининг маълум қилишича, 2012 йилнинг биринчи ярмида ушбу Жануби-Шарқий Осиё давлати кофе ловия ишлаб чиқариш бўйича Бразилияни 13% га ортда қолдириб, Ветнам тарихда биринчи марта кофе доналарининг дунёдаги енг йирик експортчисига айланди[76].
Ветнамда даромадлар тенгсизлиги анча юқори. Ва умумий бўшлиқ ўсиб бормоқда. 2002 йилда мамлакат миқёсида гуруҳнинг енг юқори 20 фоизи даромадлари қуйи 20 фоиз аҳоли даромадларидан 8,1 баравар, 2010 йилда еса 9,2 баравар ошди[73].
Таиланд, Таиланд Қироллиги — 1939 йилгача ва 1945-1949 йилларда Сиам – Жануб-Шарқий Осиёда, Ҳиндихитой ярим оролнинг марказий қисми ва Малакка ярим оролнинг шимолий қисмида жойлашган давлат.
Номи ("тай" сўзи "еркинлик", "йер" - мамлакат деган маънони англатади) ўзини оқлайди: Таиланд Жануби-Шарқий Осиёда Европа давлатларидан мустақиллигини сақлаб қолган ягона давлат бўлиб, барча қўшни давлатлар Франция ёки Буюк Британиянинг мустамлакалари еди. "Таиланд" (Таиланд) - 1939 йилда фойдаланишга киритилган мамлакат номининг инглизча версияси - "Тайланд мамлакати" деган маънони англатади, Таиланд версияси Пратҳет Тҳаи ёки Муанг Тҳаи каби ешитилади.

Мамлакат номи Таиланд мушуки, Сиам мушуки, Сиам егизаклари, Таиланд бокси ва Таиланд массажи каби номларнинг епонимига айланди.

Қуруқликда Мяьнма, Лаос, Камбоджа ва Малайзия билан, дингиз орқали Ветнам билан чегарадош.
Географик, иқлимий жиҳатдан, табиий ресурслар, релеф шаклларининг хилма-хиллиги ва ҳатто аҳолининг етник таркиби жиҳатидан Таиланд бешта асосий минтақага бўлинган: Марказий, Шарқий, Шимолий, Шимоли-Шарқий ва Жанубий Таиланд.
Таиланд 77 провинсияга (чангват) бўлинган. 2013 йилда муниципалитет - Бангкок пойтахти мустақил 77-вилоят мақомини олди.
Мамлакат тарихи 1238 йилда ташкил топган Сухотай қироллигидан бошланади. Унинг вориси 1350 йилда ташкил етилган Aюттҳая (Aюттҳая) қироллиги еди. 15-аср охирига келиб Aюттҳая Хмерлар империясини (ҳозирги Камбоджа ва жанубий Ветнам) ўзига бўйсундириб, Ҳинд-Хитой ярим оролида ҳукмрон давлатга айланди. 16-асрнинг бошидан Aюттҳая ва европаликлар ўртасидаги алоқалар бошланди: 1511 йилда бу ерга Португалия елчиси, кейин Франция, Голландия ва Aнглия вакиллари келди. 17-асрнинг иккинчи ярмидан бошлаб, Сиам ва Бирма ўртасида Индочина устидан назорат қилиш учун урушлар бошланди, турли муваффақиятлар билан, 1770-йилларда Таксин ва Пра Будда Ёдфа Чулалоке томонидан Сиам фойдасига якунланди. Иккинчиси, 1782 йилда Таксин шафқацизларча қатл етилгандан сўнг, ярим оролнинг катта қисмини бошқарган Чакри сулоласини асос солган Рама И номи билан қирол сифатида тахтга ўтирди, у ҳам Бангкок асосчиси ҳисобланади (1782 йилда).
19-асрнинг биринчи ярмида Сиам ва Ветнам ўртасида бир нечта урушлар бўлиб ўтди, бунинг натижасида Камбоджа Бангкок назоратига қайтди. 19-асрнинг иккинчи ярмида Жануби-Шарқий Осиёда мустамлакачилик тизимининг шаклланиши бошланди ва Сиам бу минтақада ўз мустақиллигини сақлаб қолган ягона давлат бўлиб чиқди, чунки у Буюк Британия мустамлакалари орасидаги буфер зонага айланди. (Бирма, Малая) ва Франция (Лаос, Камбоджа, Ветнам). ).

1932 йилдаги тинч инқилоб Таиландни конституциявий монархияга айлантирди. Илгари Сиам номи билан танилган Таиландга ҳозирги номи биринчи марта 1939 йилда, иккинчи марта еса 1949 йилда Иккинчи жаҳон урушидан кейин берилган. Ушбу уруш пайтида Таиланд Японияни қўллаб-қувватлади ва у тугаганидан кейин AҚШнинг иттифоқчисига айланди. Ўша давр Таиланд маданиятининг енг машҳур вакилларидан бири шаҳзода Дамронг Ратчанубаб еди. У мамлакатнинг замонавий таълим тизими ва вилоят бошқарув тизимининг асосчиси бўлди. У, шунингдек, тарихчи ва ўз даврининг Таиланддаги енг нуфузли зиёлиларидан бири еди. Дамронг Ратчанубаб ЮНЕСКОнинг енг шарафли одамлар рўйхатига киритилган биринчи таиланд бўлди.

1970-йилларда Япония, Сингапур, Тайван ва Жанубий Корея каби мамлакатларда ишчи кучи нархининг ошиши трансмиллий корпорацияларни ишлаб чиқаришни ишчи кучи арзонлигича қолган мамлакатларга, масалан, Таиландга кўчиришга олиб келди. Хорижий инвестициялар оқими бошланди (биринчи навбатда Япония), 1970-80-йилларда ялпи ички маҳсулот (йилига тахминан 10%) ва експорт (йилига 14%) тез ўсди[14]. Бироқ, бу жараён Таиландга давлат сифатида унчалик таъсир қилмади, қулай инвестиция муҳитини яратиш учун инфратузилмани яратиш харажатлари ўсиб борди ва бу харажатлар фақат қисман қопланди. Натижада тўлов баланси тақчиллиги ва ташқи қарз ўсди. 1990-йилларнинг ўрталарига келиб Таиланд Марказий банки валюта заҳираларини тугатди, Таиланд бати қадрсизлана бошлади ва Таиланд иқтисодиётидаги инқироз 1997-йилги Осиё иқтисодий инқирозининг асосий сабаби бўлди. Таиланд Халқаро Валюта Жамғармаси ва бошқа ташкилотлардан мамлакат харажатларини кескин қисқартириш шарти билан берилган молиявий ёрдамни (жами 17,2 миллиард доллар миқдорида кредитлар шаклида) олди[15], инқироздан олдинги даврга еришиш мумкин еди. реал ЯИМ даражаси фақат 10 йилдан кейин[16].

2004-йил 26-декабрда Таиланднинг жануби-ғарбий соҳилларида сунами содир бўлди. Таиландда 5400 киши ҳалок бўлди, уларнинг ярми сайёҳлар еди, яна 3000 га яқини бедарак йўқолган.