Xviii-мавзу

Psixologik nazariya. Iqtisodiyotning tsiklli rivojlanishini tushuntirishda iqtisodiy nazariyalar bilan bir qatorda psixologik nazariyalar ham keng o’rin olib bormoqda. Psixologik nazariya tarafdorlariga J.M.Keyns, U.Mitchell, F.Xayek va boshqalarni kirtish mumkin. Ularning fikricha, insondagi optimizm va pessimizm faoliyat aktivligiga ob’ektiv iqtisodiy omillar: foiz normasi, pul oqimi, foyda va boshkalar ta’sir ko’rsatib, buning natijasida ishlab chiqarishning qisqarishi yoki kengayishi ro’y beradi.
Kreditning kengayishi, talab va ishlab chiqarishning o’sishi odamlarning kayfiyatini ko’taradi va aksincha. Bundan tashqari kishilar borgan sari likvidligi yuqori bo’lgan pul jamg’arishga moyilligi ortib borishi va o’z navbatida iqtisodiy rivojlanishga ta’sir etishini ko’rsatishadi.
Hozirgi zamon iqtisodiy fanida iqtisodiy tsiklning 1380 dan ortiq turlari mavjudligi ta’kidlanadi¹. Quyidagi 3-jadvalda ularning ko’pchilik iqtisodchilar tomonidan tan olingan eng asosiy turlari ifodalangan.


3-jadval. TSikllarning asosiy turlari

TSikl turlari	TSiklning davomiyligi	Asosiy xususiyatlari
Kitchin tsikli	2–4 yil	Zahiralar miqdori  YAMM, inflyatsiya, bandlikning tebranishi, tijorat tsikllari
Juglar tsikli	7–12 yil	Investitsion tsikl  YAMM, inflyatsiya va bandlikning tebranishi
Kuznets tsikli	16-25 yil	Daromad  immigratsiya  uy-joy qurilishi  yalpi talab  daromad
Kondratev tsikli	40-60 yil	Texnika taraqqiyoti, tarkibiy o’zgarishlar
Forrester tsikli	200 yil	Energiya va materiallar
Toffler tsikli	1000-2000 yil	TSivilizatsiyalarning rivojlanishi