Xulq atvor ziddiyati shakllari

Ijtimoiy institutlar

• qiymat va xizmatlarni ishlab chiqarish va taqsimlashga xizmat qiluvchi iqtisodiy (mulk, pul, pul muomalasini tartibga solish, mehnatni tashkil etish va taqsimlash). Ushbu institutlar jamiyatning moddiy bazasiga asoslangan; 2) siyosiy (parlament, armiya, partiya) bu qadriyatlar va xizmatlardan foydalanishni tartibga soladi bu hokimiyat, davlat boshqaruvi bilan bog‘liq.
• 3) qarindoshlik institutlari (nikoh va oila) tug‘ilishni tartibga solish, er va xotin o‘rtasidagi munasabatlar bolalar o‘rtasidagi munosabatlar, yoshlarni ijtimoiylashtirishga qaratilgan; 4) ta’lim va madaniyat institutlari ularning vazifasi jamiyat madaniyatini mustahkamlash, yaratish va rivojlantirish, uni keyingi avlodlarga yetkazishdir. Ularga maktablar, institutlar, san’at muassasalari, ijodiy uyushmalar kiradi; 5) diniy institutlar insonning milliy etnik qadriyatlarni ozlashtirishga ko’maklashadi, hulq atvorini diniy qadriyatlar asosida ijtimoiylashtiradi.

Ijtimoiy institutlar ijtimoiy sohalar bo‘yicha tasniflanadi:

3.Shaxs ijtiomiylashuvida ijtimoiy status va ijtimoiy xulq-atvorni o‘rni.

Ijtimoiy status-bu shaxsning majburiyatlari, huquqlari va imtiyozlarini belgilaydigan shaxslararo munosabatlar tizimida egallagan pozitsiyasi.
Ijtimoiy status insonning ijtimoiy jamiyatdagi mavqeini, shaxslararo munosabatlar tizimidagi mavqeini va uning pozitsiyasi tufayli olgan huquqlari, majburiyatlari, vakolatlari va imtiyozlarini tavsiflaydi. Insonning ijtimoiy mavqei ushbu toifadagi odamlarning xatti-harakatlarini boshqaradigan belgilangan (Konvensiya) qoidalar va qoidalarga muvofiq yashaguncha saqlanadi.

Nemis olimi E.Shpranger (1882-1963) shaxs tiplarini quyidagicha ta’riflagan;
1. nazariy shaxs - muammo, savol, baxs munozaralarga javob izlash, tushuntirish, nazariyalashga extirosi baland professor-o‘qituvchilarda aks ettirilgan.
2. iqtisodiy shaxs - barcha hayotiy aloqalarda birinchi navbatda foyda keltiradigan inson turi, "amaliy odam", iqtisodiy inson uchun bilimning qiymati o‘zi, jamoasi, insoniyatga foyda keltiradigan narsalarni bilishga qaratilgan.
3. Estetik inson- uyg‘unlik, go‘zallik istagi bilan ajralib turadi. Olamni qalb go‘zalligida ko‘rish, estetik qadriyatlarni yaratish va zavqlanishlari muhim sanaladi.
4. Ijtimoiy inson-odamlarga bo‘lgan muhabbat uchun yashaydi va harakat qiladi (aksincha, sevgi uchun emas, balki sevadigan odamlar uchun). Shaxslararo munosabatlarga ijtimoiy yo‘naltirilgan insonlar
5. Siyosiy shaxs-haqiqiy ma’naviy qadriyatlarga asoslangan holda boshqa odamlarning xatti-harakatlari va niyatlarini aniqlash uchun yashaydi. Lavozimni qadriyat sifatida bilgan insonlar
6. Diniy inson - "ruhiy tuzilishi doimo va butunlay qadriyatlarning yuksak tajribasiga erishishga qaratilgan". Diniy insonlar-e’tiqodni muhim qadriyat deb bilgan insonlar.
Har bir insonning jamiyatning to‘liq a’zosi bo‘lishiga imkon beruvchi shaxsning ijtimoiylashuvidir.