Xulosa Adabiyotlar ro’yxati Umurtqalilarning kelib chiqishi

Umurtqalilarning kelib chiqishi va evalutsion taraqqiyotiga doir palentologik tasavvurlar.
Reja:

1. 
   Umurtqalilarning kelib chiqishi
   
2. 
   Palentologik tasavvurlar.
   
3. 
   O’zbekiston hududiga oxirgi o’n yilliklarda kirib kelgan umurtqali hayvon turlari
   

Xulosa
Adabiyotlar ro’yxati

Umurtqalilarning kelib chiqishi
Xonakilashtirish jarayoni uzluksiz olib borilmoqda. Masalan, bizning ko`z oldimizda tulki, oq tulki, norka, maral bug`u, tuyaqushlar xonakilashtirilmoqtsa. Umurtqali hayvonlar qishloq va o`rmon xo`jaliklari, bog` va xiyobon zararkunandalariga qarshi biologik usul bilan ko`ra shda bebaho hisoblanadi. Xordali hayvonlar faqat foydali bo`libgina qolmasdan, bularning ba'zi turlari xo`jaliklarimiz uchun zararli hamdir. Masalan, yumronqoziqlar, sichqonlar, kalamushlar, chumchuqlarning ba'zi turlari vabo, tulyaremiya, entsefalit, brutsellez singari xavfli kasalliklarni tarqatuvchi bo`lib hisoblanadi.Uchinchidan, xordalilar har doim ilmiy-tadqiqot ishlari uchun material bo`lib xizmat qilgan. Bu guruh misolida sistematika, qiyosiy anatomiya, zoogeografiya, embriologiya, ekologiya, paleontologiya, filogeniya, evolyutsion nazariya kabi fanlarning qonuniyatlari va umumiy masalalari hal etilgan va hal etilmoqda.“Umurtqalilar zoologiyasi” fanining navbatdagi vazifasi tabiatni muhofaza qilish va uning boyliklaridan to`g`ri foydalanish masalalari bilan bog`liq.Yosh avlodning tabiatga do`stona munosabatda bo`lishi, uni sevishi, qo`riqlashi va undan oqilona foydalanishida qo`riqxona, zoologiya muzeylari, milliy bog`lar hamda hayvonot bog`larining roli nihoyatda katta va bu ishda umurtqali hayvonlar bebaho material hisoblanadi.Hayvonlarni qo`riqlash va ulardan to`g`ri foydalanishsa qo`riqxonalar, buyurtmaxonalar, “Qizil kitob” va 1997 yil 26 dekabrda O`zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining sessiyasida qabul qilingan “O`zbekiston Respublikasi hayvonot dunyosini muhofaza qilish va undan foydalanish to`g`risida”gi Qonun katta ahamiyatga ega.Umurtqali hayvonlar zoologiyasining kelajakdagi rivojlanishi tabiatni muhofaza qilish va uning boyliklaridan to’g’ri foydalanish masalalari bilan bog`liq bo`ladi.Umurtqalilar zoologiyasi fanining qisqasha rivojlanish tarixi. Umurtqali hayvonlar to`g`risidagi dastlabki ma'lumotlar qadimgi yunon faylasufi va tabiatshunosi Arastu (Aristotel, eramizga qadar 384-332 yillar) tomonidan berilgan. Uning “Hayvonlar tarixi”, “Hayvonlarning kelib chiqish tarixi”, “Hayvonlarning qismlari to`g`risida” kabi asarlarida 452 tur hayvon to`g`risida ma'lumotlar mavjud. Arastu hayvonlarni ikki guruhga ajratgan:
1) qoni yo`q hayvonlar;
2) qoni bor hayvonlar.
Umurtqali hayvonlarning ajdodlari, ko'rinishidan, tirik bo'lmaganlarga o'xshab, chuchuk suvlarning rivojlanishini boshlab, progressiv evolyutsiya yo'liga qadam qo'ydilar. Umurtqali hayvonlarning evolyutsiyasi boshlanishining zaruriy sharti sayyora miqyosidagi voqealar ketma-ketligi bo'lib, bu muhitning paydo bo'lishining muqarrarligiga olib keldi: xlorofill va fikosyaninlar asosida fotosintezning paydo bo'lishi, ozon pardasining paydo bo'lishi, paydo bo'lishi. quruqlikda hayotning paydo bo'lishi, tuproqlarning paydo bo'lishi, doimiy suv oqimlarining paydo bo'lishi.
Daryolarda umurtqali hayvonlarning ajdodlari ikkita yangi ekologik omil - chuchuk suv va oqimga duch keldilar, bu esa osmotik zarbaga va daryo oqimlarining siljishiga qarshi turishga moslashishni rivojlantirishni talab qildi. Ordovik skutat agnatanlarining va keyinchalik zirhli baliqlarning (maksiller) moslashuv reaktsiyalari bir xil edi: ikkala holatda ham terida paydo bo'lgan ossifikatsiyalar (birinchi kichik suyak plitalari, keyin kuchli qalqonlar) tananing osmotik sug'orilishiga qarshilik ko'rsatdi va tayanch bo'lib xizmat qildi. mushaklar.
Qadimgi umurtqali hayvonlarda umurtqa pog'onasi bo'lmagan, uning funktsiyalari integumentar ossifikatsiyalar tomonidan bajarilgan. Umurtqa ustuni kelib chiqishi bo'yicha eng qadimiy zamonaviy baliqlarga o'xshab - o't baliqlarida, selakantlarda va ko'p patlarda yo'q, ular kuchli ganoid yoki kosmoid tarozi qatlamiga yoki besh qatorli skutalarga ega. Tirik siklostomlarda ham eksenel suyak-xaftaga skeleti bo'lmaydi, ammo mushaklari nisbatan zaifdir. Kuchli integumental ossifikatsiyaning yo'qolishi va umurtqa pog'onasining shakllanishi proto- va keyin mezonefrik ("baliq") buyraklarning rivojlanishi bilan bog'liq bo'lib, asosiy vazifasi ortiqcha suvni olib tashlashdan iborat bo'lgan suv-tuz almashinuvining bir turi. tana.
Buyraklarning rivojlanishi baliqqa o'xshash jismlarga suyak taroziga o'tish yoki hatto tarozi qoplamini to'liq qisqartirish orqali tanalarini sezilarli darajada engillashtirishga imkon berdi. Integumentdagi mushaklarni qo'llab-quvvatlash yo'qolishi bilan bu funktsiya notokordga o'tdi. Nisbatan ibtidoiy akulalar va ko'proq darajada butun boshli akulalar notokord membranasining uzluksiz yoki parcha-parcha kalsifikatsiyasini saqlaydi, ammo xaftaga tushadigan umurtqalar allaqachon akulalarda rivojlanadi. Evolyutsion rivojlangan baliqlarga o'xshash umurtqalar suyakka aylanadi.