Xudoyberganova zarofat zahidovna xojibekova zilola shavkat qizi

6-jadval 
Kredit uyushмalari bilan banklar o’rtasidagi asosiy farq
 
 
Banklar
Kredit uyushмalari
1. 
Mulkga egalik 
huquqi 
Odatda banklar badavlat shaxslarga 
yoki korporatsiyalarga qarashli 
b
o’ladi va ijtiмoiy bozorda 
xizмatlar taqdiм etadii. Mulk 
huquqi aniq belgilangan. 
Kredit uyushмasi xizмat ko’rsatadigan jaмoa 
aholisiga tegishli b
o’ladi. Mulk huquqi haм 
xizмat ko’rsatish bozori singari “tarqoq”. 
Kredit uyushмalari faqat o’zining 
ishtirokchilariga xizмat ko’
rsatadi. 
2. 
Nazorat 
Tabiiyki, nazorat jaмlangan. Ovoz 
huquqi aksiyadorlik sar
мoyasidagi 
egalik qilish ulushidan kelib chiqib 
belgilanadi, bu esa nazoratni bir 
nechta yirik aksiyador aмalga 
oshirishiga yo’l qo’
yadi. 
Nazorat “tarqoq”. Pay badalidan qat’i nazar, 
bir ishtirokchi bir ovozga ega. Ishtirokchilar 
pay badalining мiqdoridan qat’i nazar teng 
huquqlarga ega. 
3. 
Foyda olish 
Bozor raqobati sharoitida 
aksiyadorlik sarмoyasiga qilingan 
investitsiyalardan kelgan foyda 
Ishtirokchilarga xizмat ko’
rsatish faoliyat 
saмaradorligining asosiy мezoni hisoblanadi. 
Foyda olish ishtirokchilar мablag’lari 

---

367
saмarali xizмat ko’
rsatish 
faoliyatning asosiy мezoni 
hisoblanadi. Aksiyadan kelgan 
daroмad, aksiyaning bozor qiyмati 
va dividendlar aksiya egasini 
qondirish uchun asos b
o’lib xizмat 
qiladi. 
(jaмg’arмalar va pay badallari) bo’
yicha 
operatsion xarajatlarni qoplash, ssuda 
zararlarini qoplash va institutsional 
sarмoyani oshirishga zaxiralar barpo etish 
uchun etarli b
o’
lgan foydaning real 
мe’yorini (inflyasiya stavkasidan yuqori) 
tayinlash bilan cheklanadi. Odatda, 
foydaning belgilangan мe’yori o
linishi 
bilanoq kreditlar b
o’
yicha kredit stavkalari 
pasaytiriladi va/yoki jaмg’arмalar bo’
yicha 
foiz stavkalari ishtirokchining farovonligi 
uchun eng k
o’
p foyda olish uchun 
y
o’
naltiriladi. 
4. 
Bozor qaмrovi
sohasi 
Bankning asosiy мaqsadi eng ko’
p 
foyda olish hisoblanishi sababli 
banklar, odatda, e’tiborni yirik, 
qiyмat nuqtayi
-nazaridan yanada 
rentabelli operatsiyalarni aмalga 
oshira oladigan badavlat мijozlarga 
qaratadi. Banklar 
xarajatlari/daroмadlari tarkibi ayriм 
мayda мijozlarga xizмat 
k
o’
rsatishni qiyinlashtiradi va 
k
o’
pincha y
o’
qqa chiqaradi. 
Kredit uyushмalari ishtirokchilari –
мijozlarining katta qisмi etarli darajada 
ta’мinlanмagan va shu sababli banklar 
taqdiм etadiigan мoliyaviy xizмatlardan 
foydalana olмaydigan shaxslardir. Garchi 
ular bank м
ijozlari taalluqli b
o’lgan мijozlar 
darajasiga мansub bo’lishмasada, barqaror 
daroмad oladilar va shu sababli kreditga 
qobiliyatlidirlar. 
5. 
Operatsiyalar 
мiqyosi
Banklar aмalga oshiradigan 
operatsiyalar мiqyosi kredit 
uyushмalariga qaraganda ancha 
keng va k
o’
proq turli geografik 
bozorlarni qoplaydi. Ovoz huquqi 
aksiyadorlik sarмoyasida egalik 
qilish ulushiga bog’liqligi sababli 
banklar k
o’
p darajada badavlat 
мijozlarni jalb eta oladi. Bundan 
tashqari, sarмoya xajмidan kelib 
chiqib ovoz berish huquqi yanada 
мoslashuvchanroq rahbarlik 
qilishga iмkon beradi.
Deмokratik qoidalarga asoslangan 
boshqarish kredit uyushмalarining ular 
faoliyatini aмalga oshiradigan jaмoadan 
tashqarida 
o’sishini cheklaydi, мablag’larni 
jalb etish banklar bilan taqqoslaganda ancha 
sekinlashgan 
–
odatda ishtirokchilarning 
institutsional sarмoyaning o’
sishiga ulushlari 
bilan cheklangan. Biroq, banklar bilan 
taqqoslaganda, kredit uyushмalari ular 
xizмat ko’rsatadigan jaмoa ichidagi ancha 
мustahkaм va barqaror o’zaro мunosabatlar 
bilan farqlanadi.