Xudoyberganova zarofat zahidovna xojibekova zilola shavkat qizi

Bank tizimi 
Federal zaxira tizimi 
Aktiv 
Passiv 
Aktiv 
Passiv 
Zaxiralar
+100 mln dollar
Qarz 
(FZT 
dan 
olingan) +100 
mln dollar 
Qarz
(FZT 
dan 
olingan) +100 mln 
dollar 
Zaxiralar
+100 mln dollar 
FZTning monetar majburiyatlari yuqoridagi misolimizga ko’ra 100 million dollarga oshdi va 
pul bazasi ham shunga mos ravishda ko’tarildi. Agar bank FZTdan
olingan qarzlarni to’lasa, 
bunga mos ravishda u FZT dan olingan 100 million dollarlik qarzni yopa oladi va balans quyidagi 
ko’rinishga keladi:
Bank tizimi 
Federal zaxira tizimi 
Aktiv 
Passiv 
Aktiv 
Passiv 
Zaxiralar
-100 mln dollar
Qarz
(FR 
dan 
olingan)
-100 mln dollar 
Qarz
(FR 
dan 
olingan)
-100 mln dollar 
Zaxiralar
-100 mln dollar 
FZT monetar majburiyatlari bo’yicha sof ta’siri va shundan kelib chiqib pul bazasi ham 100 
million dollarga qisqardi. Pul bazasidagi o’zgarish FZTdan olingan qarzlar bila
n bir xil miqdorda 
o’zgarganini ko’rishimiz mumkin. 
Bankning zaxiralari tekshiruv bayon etilishiga bog’liqdir. Bank tizimidagi zaxiralarning 
umumiy miqdori bo’yicha joriy sof natija(shuningdek, pul bazasi) Federal Zaxira Tizimi(Fed)ning 
tekshiruv-kliring jarayonidagi holatidan kelib chiqadi va suzuvchanlik deb ataladi. AQSh 
Ga’znachiligi tijorat banklardan depozitlarni Fed da mavjud hisobraqamga jo’natganda, Fedda 
G’aznachilik depozitlarining oshishiga olib keladi, bu esa 11 Bobda ko’rsatib o’tilgan bankla
rdan 
depozitlar chiqib ketishini yuzaga keltiradi, shuning uchun bank tizimidagi zaxiralarning va pul 
bazasining kamayishiga sabab bo’ladi. Shunday qilib, suzuvchanlik(ba’zi bir tasodifiy holatlar 
ta’sir qilishi mumkin, masalan cheklar qancha tezlikda to’l
ovga qabul qilinishi mumkin) hamda 
Fed dagi G’azna depozitlari(AQSh G’aznasining harakatlaridan kelib chiqib belgilanadi) har 
ikkisi ham pul bazasiga ta’sir ko’rsatadi, lekin ular Fed tomonidan boshqarilmaydi. Fed ning 
ishlariga aralashish bo’yicha AQSh G’aznachiligi qarorlari xorijiy valyuta orqali pul bazasiga 
ta’sir qiladi. 
Bizning yuqoridagi mulohazamiz pul bazasining ikkita asosiy xususiyatlarini ifodalaydi: 
ochiq bozor operatsiyalari va moliyaviy institutlarga qarz berish. Bunda ochiq bozor 
operatsi
yalaridagi xarajatlar yoki sotish hajmi Fed tomonidan qimmatli qog’ozlardagi dilerlarga 
buyruqlar berish bilan to’liq boshqariladi, markaziy bank buni mustaqil belgilay olmaydi, shuning 
uchun Fed dan olish mumkin bo’lgan qarzning miqdorini oldindan aytib b
era olmaydi. Federal 
Zaxira diskont stavkani qo’llaydi(banklarga beriladigan kreditlarning foiz stavkalari), keyin 
banklar qarz berish haqida o’z qarorlarini qabul qilishadi. Fed ning diskont stavkasi ta’sir 
qiladigan qarz berish miqdori to’liqligicha Fed 
tomonidan boshqarilmaydi; banklarning qarorlari 
ham ahamiyatga ega. 
Shuning uchun, biz pul bazasini ikkita tarkibiy qismga bo’lishimiz darkor: biri Fed 
tomonidan to’liq nazorat qila olinadi hamda boshqasi biroz kamroq boshqariladi. Biroz kamroq 
boshqariladigan tarkibiy qism bu Fed tomonidan bazaning kreditlar orqali boshqarilishidir. 
Bazaning qoldiq qismi(qarz berilmagan pul bazasi) Fed ning nazorati ostidadir, chunki uning 

---

223
natijalari asosan ochiq bozor operatsiyalaridan kelib chiqadi
58
. Qarz olinmagan pul bazasidan 
Feddan olingan qarzlarni ayirish orqali kelib chiqadi, u qarzga olingan zaxiralar deb
 
ataladi: