Xudoyberganova zarofat zahidovna xojibekova zilola shavkat qizi

Pullarni o’lchash.
 
Pulning u
mum qabul qilingan to’lov vositasi sifatida mohiyatining tavsif etilishi, tovar va 
xizmatlarga chegarasiz ayirboshlanishi va qarz majburiyatlarini so’ndirishda foydalanilishi 
ko’rsatadiki, pullar odamlarning fe’l
-
atvoriga bog’liq hisoblanadi. Agarda ularni
tovar va 
xizmatlarni to’lash yoki qarzdorlikni so’ndirishda ishlatiladigan bo’lsa, aktivlarni pulga aylanish 
jarayoni yuzaga keladi. Ko’rganimizdik, yuz yillar davomida ko’plab turli aktivlar, ya’ni oltin va 
qog’oz pullardan tortib chek depozitlarigacha p
ul rolini bajardi. Shuning uchun pulning axloqiy 
tavsif etilishi qanday aktivlarni pul sifatida qabul qilinishini aniq belgilamaydi.
Federal rezerv tizimining pul aggregatlari. 
Federal rezerv tizimi 
–
AQShda monetar siyosatni amalga oshiruvchi bosh muassasa 
hisoblanib, pullarni o’lchash borasidagi muammolar borasida ko’plab tadqiqotlarni o’tkazadi. 
So’nggi yillarda moliyaviy innovatsiyalarni tatbiq etilishi pullarga tegishli yangi turdagi aktivlarni 
yaratilishiga olib kelib uning ahamiyatini yanada oshirdi. 1980 yildan keyin Federal rezerv tizimi 
bir necha marotaba pullarni o’lchashga oid yondashuvni o’zgartirdi va 
pul aggregatlari-
M1, M2, 
MZ deb nomlanuvchi pul massasining uchta ko’rsatkichlarida to’xtadi. (Financial News box ga 
tegishli 1-jadvalga qarang.)
Pul aggregatlarining eng qisqasi M1 hisoblanib, naqd pullar, joriy hisoblar va yo’l cheklarini 
o’z ichiga oladi. M1 ning tarkibiy elementlari 1
-jadvalda keltirilgandir. M1ning naqd pullar 
komponenti o’z ichiga faqatgina muomaladagi qog’oz pulla
r va tangalarni olib, bankomatlar va 
bank depozit yacheykalarida joylashgan naqd pullarni o’z ichiga olmaydi. Eng qizig’i shundaki, 
AQShda har bir inson uchun 3000$ dan ortiq naqd pullar muomalada mavjuddir. (FYI jadvalini 
qarang). Sa 
yohatchilarning cheklari M1ning elementi hisoblanib, banklar tomonidan 
muomalaga chiqarilmagan sayohatchilarning cheklarini o’z ichiga oladi. Talab qilib olinguncha 
depozitlar elementi foiz to’lanmaydigan biznes depozit hisobraqamalari va banklar tomonidan 
muomalaga chiqarilga
n sayohatchilarning cheklarini o’z ichiga oladi. Boshqa talab qilib 
olinguncha depozitlar punkti o’z ichiga barcha boshqa turdagi talab qilib olinguncha depozitlar, 
ya’ni uy xo’jaliklari tomonidan ushlab turiladigan foiz hisoblaydigan talab qilib olingunch
a 
depozitlarni o’z ichiga oladi. Ushbu aktivlar sof pullar hisoblanib, bevosita ayirboshlash vositasida 
foydalanilishi mumkin. 1970 yillarning o’rtalariga qadar tijorat banklari tomonidan faqatgina 
foizlar to’lanishi ruxsat etilmagan joriy hisobvaraqlarni 
taklif qilishgan. Moliyaviy innovatsiyalar 
moliyaviy tizimni tartibga solishning normalariga o’zgartirishlar kiritilishiga shart
-sharoitlar 
yaratgan bo’lsada, hozirgi kunda banklarning boshqa turlari –
ssuda-
jamg’arma assotsiatsiyalari, 
o’zaro jamg’arma ba
nklari va kredit soyuzlari ham joriy hisobvaraqlarni taklif etishmoqda. 
Bundan tashqari, bank muassasasi foizlar to’lanadigan boshqa chek depozitlari, ya’ni NAU 
hisobraqamlari (NOW 
—
negotiated order of withdrawal), xisobraqamlardan avtomatik transfer 
xizmatlarini (ATs 
—
automatic transfer from savings) taklif etishmoqda.

---

169