Xudoyberganova zarofat zahidovna xojibekova zilola shavkat qizi

5.Pul shakllari va turlarining evolyusiyasi. 
Pul hozirgi kundagi ko’rinishi, holati va darajasiga etgunga qadar juda uzoq tarixiy davrni 
boshidan kechirdi. Er yuzida puldan ayirboshlash vositasi sifatida foydalanib kelinayotganiga etti 
ming yildan ortiq vaqt bo’ldi
14
. Bu davr ichida dastlabki pullar tovar, buyum, oddiy metall va 
qimmatbaho metallar ko’rinishidan hozirgi kunda keng foydalanib kelinayotgan qog’oz va 
elektron pullar ko’rinishigacha etib keldi. 
Jamiyatda ijtimoiy 
–
iqtisodiy jarayonlar takomillashib va rivojlanib borgani sari pulning 
shakli, pul ishlari va pul ishtirokidagi hisob 
–
kitoblar ham doimiy ravishda takomillashib va 
rivojlanib kelmoqda. 
Pulning rivojlanishiga turtki bo’lgan asosiy omillar quyidagilar hisoblanadi. 1.Tovar ishlab 
chiqarishning kengayishi va mehnat taqsimotining chuqurlashuvi. 2. Barcha shakllardagi mulk 
qiymatlarining o’sishi. 3. Tovarlar oldi –
sotdisi bo’yicha aylanmalar hajmining ortishi.
Tanga pullarning rivojlanish tarixi
. 
Mavjud iqtisodiy adabiyotlarda dastlabki tanga pullar 
Xitoy mamlakatida va qadimgi Lidiya xonligi davrida miloddan avvalgi VII asrda paydo 
bo’lganligini ta’kidlaydi. Manbalarga ko’ra, birinchi oltin pullar bizning eramizgacha bo’lgan VII 
asrda Lidiya shohi Gigesning buyrug’i bilan zarb etilgan. Oltinga o’zining tasvirin
i tushirib zarb 
qilgan birinchi shox Aleksandr Makedonskiy hisoblanadi, o’sha davrda oltinning qiymati uning 
probasi va og’irligi bilan o’lchanar edi.
AQShda monetalar 1793 yilda zarb etilgan, shu davrga qadar va undan keyin uzoq muddat 
davomida mamlakatd
a xorijiy mamlakatlarning tangalari to’lov vositasi sifatida amal qilgan. 
Mamlakatda ayrim xorijiy tangalar 1857 yilgacha to’lov vositasi sifatida muomalada ishtirok etdi.
Muomalada oltin tangalar to’lov vositasini bajarganda ular haqiqiy pul sifatida o’zi
ning 
sohibiga iqtisodiy zarar keltirmaydi va avtomatik ravishda boshqarilib turish xususiyatiga ega 
bo’lgan. Ya’ni, ularni hozirgi paytdagi kabi qog’oz pullarni emissiyasi orqali tartibga solib 
turishga ehtiyoj bo’lmagan. Agar oltin tangalarning hajmi ehtiyojdan ortib ketadiigan bo’lsa, ular 
boylik sifatida avtomatik tarzda jamg’armaga o’tadi, aksincha bo’lganda esa to’lov vositasi 
sifatida muomalaga chiqadi. Shu bois ham oltin tangalar to’lov vositasini bajargan paytda pul 
tizimini tartibga solish apparati va pul 
–
kredit siyosatini amalga oshirishga ehtiyoj bo’lmagan.