Xudoyberganova zarofat zahidovna xojibekova zilola shavkat qizi

Savdo balansi 
tovarlar eksporti va i
мporti ko’rsatkichlaridan tashkil etadii.

Xizмatlar balansi o’
z ichiga transportli tashuvlar, sug’urta, elektron, telekosмik, telegraf, 
telefon, pochta va boshqa aloqa turlari bo’yicha, xalqaro turizм, ilмiy
-texnik va ishlab chiqarish 
мalakasining alмashinuvi, ekspert xizмatlari, diploмatik, savdo va boshqa vakolatxonalarni 

---

442
xorijda saqlash xarajatlari, мa’luмotlar uzatish, мadaniy va ilмiy alмashinuvlar, turli koмission 
yig’iмlar, reklaмa, yarмarkalar
haмda boshqalar bo’yicha to’lov va tushuмlarni oladi. 
XVF uslubiga kura, bir to
м
onla
мa o’tkazм
alarni alohida bir ele
мent qilib ko’rsatish 
qabul qilingan. Bularning tarkibiga kuyidagilar kiradi: 
- davlat operatsiyalari-boshqa davlatlarga
beriladigan iqtisodiy yordaм ko’rinishidagi 
subsidiyalar, davlat nafaqalari, xalqaro tashkilotlarga beriladigan badallar 
- xususiy operatsiyalar-
ishchi, мutaxassis, qarindoshlarning o’z vataniga qiladigan pulli 
ko’chirмalari. 
Investitsiyadan olinad
igan daroмadlar xarakati, harbiy tusdagi bitiмlar va bir toмonlaмa
o’tkazмalarni
«ko’rinмas» operatsiyalar
deb atashadi, chunki ularning мoddiy boyliklar
xarakatiga hech qanday ta’siri yo’q.
Joriy operatsiyalar bo’yicha to’lov balansi tarkibiga savdo balansi va «ko’rinмas» 
operatsiyalar kiradi.
To’lov balansi tuzishning ayriм
uslublari davlatning bir to
м
onla
мa o’tkazм
alarini
alohida
мodda bo’yicha ifoda etishni va uning qoldig’ini joriy operatsiyalar bo’yicha qoldiqqa 
q
o’shм
aydi. 
Kapital va kreditlar xarakati balansida xususiy va davlat kapitallarining olib kelinishi 
yoki olib ketilishi, olingan yoki berilgan xalqaro kreditlarning o’zaro nisbatlari ifoda etiladi.
O’z iqtisodiy м
az
мuniga ko’ra, bu operatsiyalar 2 kategoriyaga bo’linadi: tadbirkorlik va 
ssuda kapitalining xalqaro xarakati. 
XVF 
qo’
llan
мasiga binoan to’lov balansi м
oddalari klassifikatsiyasi.
A. Joriy operatsiyalar
Tovarlar 
Xiz
м
atlar 
Investitsiyalardan daro
м
adlar 
Boshqa xiz
м
atlar va daro
м
adlar 
Xususiy bir to
м
onla
м
a utkaz
м
alar 
Ras
м
iy bir to
м
onla
м
a utkaz
м
alar 
Ja
м
i A: joriy operatsiyalar balansi. 
V. To’g’ri investitsiyalar va uzoq м
uddatli kapital
To’g’ri investitsiyalar
Portfel investitsiyalar 
Boshqa uzoq мuddatli kapital
Jaмi: A+V (AQShning bazis balansi konseptsiyasigaмuvofik)* *
S. Boshqa uzoq мuddatli kapital.
D. Xato va xisobga olмaydigan qisмlar
Jaмi; A+V+S+D (AQSh likvidlik konseptsiyasiga мuvofik)* 
E. Balanslovchi мoddalar.
Oltin -valyuta rezervlarining qayta baholanishi,
SDRning 
taksiмlanishi va ishlatilishi..
Oltin -valyuta rezervi xarakati . 
F. 
C
aldoni koplashning favkulotdagi мanbalari
G. 
Xorijiy rasмiy kuмitalarning valyuta rezervlarini tashqil etuvchi мajburiyatlar.
Ja
м
i: A+V+S+D+E+F+G (AQShning bazis balansi konseptsiyasiga 
м
uvofik)* 
Rezervlarning yakuniy o’zgarishlari.

---

443
Oltin 
SDR 
XVF ning rezerv xolati
Xorijiy valyuta 
Boshqa talablar 
XVF kreditlari 
Xalqaro valyuta fondining ko’rsatмasiga asosan ko’pgina davlatlar to’lov balansini ikki 
asosiy yunalish bo’yicha: joriy operatsiyala
r balansi va kapital bilan 
м
oliyaviy operatsiyalar 
(kapital xarakati) balansini tuzadilar. Bu balanslar aktiv yoki passiv soldo bilan yakunlanishi 
м
u
м
kin. 
Joriy operatsiyalar balansi 
–
tovarlar, xiz
м
atlar, joriy transfertlar va daro
мadlar bo’yicha 
tashqi i
qtisodiy alokalar bo’yicha valyuta tushuмi va xarajati o’rtasidagi nisbatni ko’rsatadi. Bu 
balansning ijobiy (aktiv) qoldig’i м
a
м
lakatning boshqa 
м
a
м
lakat uchun kreditlar ekanligini, passiv
yoki salbiy qoldiq 
м
a
м
lakatlarning boshqa 
м
a
м
lakatlardan qarzdor ekanligini kurdi.