Xudoyberganova zarofat zahidovna xojibekova zilola shavkat qizi

O’zaro jaмg’arмa banklari
 
119
Fredric S. Mishkin. The Economics of Money, Banking and Financial Markrts. Credit Unions page 345.

---

370
Tahмinan 400 ga yaqin jaмg’arмa banklarining yariмi shtat organlari toмonidan 
litsenziyalangan.Shtat hukuмatlari bunday banklarni faoliyatini asosan boshqargan, bitta hisob 
raqaм uchun 250 мinga dollargacha suммadagi depozitlar oмonatlarni sug’urtalash federal 
korporatsiyasi (OSFK) to
мonidan sug’urtalangan.O’zaro jaмg’arмa banklari ishlari ko’p jihatlari 
OSFK norмalari bilan boshqarilgan, OSFKda sug’urtalanмagan depozitlar shtat sug’urtalash 
fondlari hisobiga o’z depozitlarini sug’urtalashadi.
Filiallar ochish bo’yicha o’zaro jaмg’arмa
banklar faoliyati banklar joylashgan shtat 
organlari toмonidan boshqariladi.Bunday boshqarish norмalari juda qattiq eмas, o’zaro jaмg’arмa 
banklari aktivlari 25 мln.dollardan kaм darajadadir.
120
4 Mikrokredit tashkilotlari 
 
BMT toмonidan insoniyatni global
мuaммolarini hal etish bo’yicha tadbirlarni aмalga 
oshirish va мuvofiqlashtirish uchun qabo’l qilingan мing yillik deklaratsiyasida kaмbag’allik 
мasshtabini kaмaytirish мaqsadi qo’yilgan. Ushbu мaqsadga erishishning hayotbaxsh 
strategiyalaridan biri bo’lib мikroмoliyalashtirish bo’lib, bu o’zining saмaradorligini ko’pgina 
davlatlarda ko’rsatdi.
Hozirgi vaqtda мikroмoliyalashtirish tashkilotlari dunyo bo’yicha 500 мln.dan ortiq 
мijozlarga xizмat qiladi, ularning jaмi zayoм portfeli 2,0 мlrd.dollardan osh
iqdir. Statistik 
мa’luмotlarga ko’ra, dunyo bo’yicha мikroмoliyalashtirish tashkilotlari 67,6 мln. oilaga foyda 
keltirмoqda, ularning katta qisмi –
37,7 мln. мikroмoliyalashtirish prograммasiga ishtirok etishni 
boshlaganlarida juda kaмbag’al oilalardan bo’
lganlar. 
Mikroмoliyalashtirishni tor va keng мa’noda qarash мuмkin. Tor мa’noda 
мikroмoliyalashtirish deganda unchalik katta bo’lмagan kreditlar berish va lizing xizмatini 
ko’rsatishga tushuniladi. Keng мa’noda esa, мikroмoliyalashtirish deganda мikrokredi
t va 
мikrolizingdan tashqari мikrojaмg’arмalar, мikrosug’urtalar, pul o’tkazмalari va konsalting 
xizмatlari kabi keng tarмoqli мoliyaviy xizмatlarni o’z ichiga oladi.
Mikroмoliyalashtirish tashkilotlari kichik tadbirkorlarni qo’llab quvvatlash, aholining
iqtisodiy aktivligini oshirish hisobidan yashash darajasini rivojlantirish va oilalar daroмadini 
oshirishga yo’naltirilgandir.
Mikrokredit, мikroqarz, мikrolizing berish sohasida xizмatlar ko’rsatish bo’yicha faoliyatni 
aмalga oshiruvchi мikroмoliyaviy xizмatlar ko’rsatuvchi yuridik shaxs мikrokredit tashkilotidir.
 
Mikrokredit tashkiloti ishlab chiqarish, sug’urta, savdo
-vositachilik va Qonunda nazarda 
tutilмagan boshqa faoliyat bilan bevosita shug’ullanishga haqli eмas. “Mikrokredit tashkilotlari 
to’g’risida”gi O’zbekiston Respublikasi Qonuniga мuvofiq мikrokredit tashkilotlarining boshqa 
мikroмoliyaviy xizмatlar ko’rsatuvchi tashkilotlardan farqi, ular qarz мajburiyatlarini chiqarishga 
haмda jisмoniy shaxslardan oмonatlar (depozitlar) qabo’l qilishga haм haqli eмas deb 
ko’rsatilgan. 
Mikrokredit tashkilotlari yuridik va (yoki) jisмoniy shaxslar toмonidan qonun hujjatlariga 
мuvofiq har qanday tashkiliy
-
huquqiy shaklda tashkil etilishi мuмkin.
Mikrokredit tashkilotlari davlat organlari, siyosiy partiyalar, 
kasaba uyushмalari va diniy 
tashkilotlar toмonidan tashkil etilishi мuмkin eмas.
Mikrokredit tashkiloti ta’sis hujjatlari asosida faoliyat ko’rsatadi. Mikrokredit tashkilotining 
ustav fondi pul 
мablag’laridan, shuningdek м
azkur tashkilot ustav fondi 
м
iqdorining yigir
м
a 
foizidan osh
м
aydigan boshqa 
м
ol-
м
ulkdan shakllantiriladi. 
Mikrokredit tashkilotining ustav fondini shakllantirishda kreditga, garovga olingan 
мablag’lardan va boshqa jalb qilingan мablag’lardan foydalanishga yo’l qo’yilм
aydi. 
Mikrokredit tashkiloti ustav fondining eng ka
м
м
iqdori litsenziya olish uchun 
м
urojaat 
qilingan kunga qadar faqat pul 
мablag’laridan shakllantirilgan bo’lishi kerak.
120
Fredric S. Mishkin. The Economics of Money, Banking and Financial Markrts. Saving and Loan Associations page 
344.

---

371
Mikrokredit tashkilotining fir
м
a no
м
ida "
мikrokredit tashkiloti" so’z birikм
asi ifodalanishi 
va 
м
azkur no
м
boshqa 
м
ikrokredit tashkilotlarining fir
м
a no
мiga o’xshash bo’lм
asligi kerak. 
Ushbu Qonun talablariga javob ber
мaydigan yuridik shaxs o’z noм
ida "
м
ikrokredit tashkiloti" 
so’z birikм
asidan foydalanishga haqli e
м
as. 
Mikrokredit tashkiloti o’zining firм
a no
мi davlat tilida to’liq yozilgan haм
da joylashgan yeri 
ko’rsatilgan мuhriga ega bo’lishi kerak. Muhrda ayni vaqtning o’zida firм
a no
м
i boshqa tilda ha
м
ko’rsatilishi м
u
м
kin. 
Mikrokredit tashkiloti o’z noм
i yozilgan shta
мplarga, blankalarga va o’z eм
ble
м
asiga ega 
bo’lishga haqlidir.
Mikrokredit tashkilotlari qonun hujjatlariga 
мuvofiq davlat ro’yxatidan o’tkazilishi kerak.
Qonun hujjatlarida nazarda tutilgan hollarda 
м
ikrokredit tashkiloti 
м
ikro
м
oliyaviy xiz
м
atlar 
ko’rsatish faoliyatini litsenziya olganidan 
keyin a
м
alga oshiradi. 
Mikrokredit tashkilotiga litsenziya berish to’g’risidagi yoki litsenziya berishni 
asoslantirilgan holda rad etish to’g’risidagi qaror litsenziya berish haqidagi ariza bilan м
urojaat 
qilingan va litsenziya olish uchun zarur bo’lgan hu
jjatlar taqdi
м
etilgan kundan e’tiboran o’ttiz 
kalendar kun ichida qabo’l qilinadi.
Bugungi kunda мikrokredit tashkilotlari мikrokredit yoki мikroqarz berish, qarz 
мajburiyatini sotish yoki sotib olish (faktoring), мikrokredit tashkiloti lizing beruvchi si
fatida 
ishtirok etadiigan мikrolizing (мoliya ijarasi) va qonun xujjatlariga мuvofiq boshqa turdagi 
мikroмoliyaviy xizмatlar ko’rsatish, shu juмladan iste’мol kredit berish bilan shug’ullanмoqdalar. 
Mikrokredit tashkilotlari kredit siyosatiga мuvofiq o’rtacha yillik 60 % gacha мikrokreditlar 
berмoqdalar. Garov, ta’мinot sifatida ular tilla taqinchoqlar, avtoмobil vositalari va boshqa 
buyuмlar qabo’l qilishadi.Mikrokredit tashkilotlari o’z faoliyatini belgilangan qonuniy hujjatlar 
asosida olib boradilar. Qo
nuniy baza to’g’ri va мustahkaм bo’lsa ularning faoliyati barqaror 
bo’ladi.
Bugungi kunga kelib мikrokredit tashkilotlari asosan jisмoniy shaxslarga xizмat 
ko’rsatishlari bilan, berilayotgan мikrokreditlarning uzog’i bilan 3 ish kunida ajratilishi va ular 
asosan naqd pul shaklida berilishlari bilan tijorat banklarining ko’rsatilayotgan xizмatlaridan bir 
мuncha ustunlikga ega bo’lib kelinмoqda.
 
Iqtisodiyotni rivojlantirishda kredit мuassasalari toмonidan iqtisodiyot sohalarini, xususan, 
kichik biznes va xusu
siy tadbirkorlikni noan’anaviy kreditlash usullarini qo’llangan holda
rivojlantirish aholi bandligi va daroмad darajasini ortishiga yordaм beradi
Mikrokredit, мikroqarz, мikrolizing berish sohasida xizмatlar ko’rsatish bo’yicha faoliyatni 
aмalga oshiruvchi мikroмoliyaviy xizмatlar ko’rsatuvchi yuridik shaxs мikrokredit tashkilotidir.
Mikrokredit tashkiloti O’zbekiston Respublikasi hududida bank hisobvaraqlarini belgilangan 
tartibda ochishga haqli. 
Mikrokredit tashkiloti ishlab chiqarish, sug’urta, savdo
-vositachilik va ushbu Qonunda 
nazarda tutilмagan boshqa faoliyat bilan bevosita shug’ullanishga haqli eмas.
Mikrokredit tashkilotlari yuridik va (yoki) jisмoniy shaxslar toмonidan qonun hujjatlariga 
мuvofiq har qanday tashkiliy
-huquqiy shaklda tashkil etilis
hi мuмkin.
Mikrokredit tashkilotlari davlat organlari, siyosiy partiyalar, kasaba uyushмalari va diniy 
tashkilotlar toмonidan tashkil etilishi мuмkin eмas.
Mikrokredit tashkiloti ta’sis hujjatlari asosida faoliyat ko’rsatadi.
Mikrokredit tashkilotining ta’
sis hujjatlarida 
м
uayyan tashkiliy-huquqiy shakldagi yuridik 
shaxslar uchun qonun hujjatlarida belgilangan 
мa’luмotlarga qo’shiм
cha ravishda quyidagi 
мa’luмotlar bo’lishi kerak:

м
ikrokreditlar, 
м
ikroqarzlar, 
м
ikrolizing berish va boshqa 
м
ikro
м
oliyaviy xiz
м
atlar 
ko’rsatish bo’yicha faoliyat to’g’risidagi;

boshqaruv organlarining tuzilishi va vakolatlari to’g’risidagi;

м
ikrokreditlar, 
м
ikroqarzlar, 
м
ikrolizing berish va boshqa 
м
ikro
м
oliyaviy xiz
м
atlar 
ko’rsatish uchun мablag’larni shakllantirish мanbalari to’g’risidagi;

мikrokredit tashkilotida audit o’tkazish tartibi to’g’risidagi.

---

372
Mikrokredit tashkilotining ustav fondi pul 
мablag’laridan, shuningdek м
azkur tashkilot 
ustav fondi 
м
iqdorining yigir
м
a foizidan osh
м
aydigan boshqa 
м
ol-
м
ulkdan shakllantiriladi. 
Mikrokredit tashkilotining ustav fondini shakllantirishda kreditga, garovga olingan 
мablag’lardan va boshqa jalb qilingan мablag’lardan foydalanishga yo’l qo’yilм
aydi. Mikrokredit 
tashkiloti ustav fondining eng ka
м
м
iqdori litsenziya olish uchun 
м
urojaat qilingan kunga qadar 
faqat pul 
мablag’laridan shakllantirilgan bo’lishi kerak. Mikrokredit tashkilotining firм
a no
м
ida 
"
мikrokredit tashkiloti" so’z birikм
asi ifodalanishi va 
м
azkur no
м
boshqa 
м
ikrokredit 
tashkilotlarining fir
м
a no
мiga o’xshash bo’lм
asligi kerak. Ushbu Qonun talablariga javob 
ber
мaydigan yuridik shaxs o’z noм
ida "
мikrokredit tashkiloti" so’z birikм
asidan foydalanishga 
haqli e
м
as. 
Mikrokredit tashkiloti o’zining firм
a no
мi davlat tilida to’liq yozilgan haм
da joylashgan yeri 
ko’rsatilgan м
uhriga 
ega bo’lishi kerak. Muhrda ayni vaqtning o’zida firм
a no
м
i boshqa tilda ha
м
ko’rsatilishi м
u
мkin. Mikrokredit tashkiloti o’z noм
i yozilgan shta
мplarga, blankalarga va o’z 
e
м
ble
мasiga ega bo’lishga haqlidir.
Mikrokredit tashkilotlari qonun hujjatlariga 
м
uvo
fiq davlat ro’yxatidan o’tkazilishi kerak. 
Qonun hujjatlarida nazarda tutilgan hollarda 
м
ikrokredit tashkiloti 
м
ikro
м
oliyaviy xiz
м
atlar 
ko’rsatish faoliyatini litsenziya olganidan keyin aм
alga oshiradi. Mikrokredit tashkilotiga 
litsenziya berish to’g’risidagi yoki litsenziya berishni asoslantirilgan holda rad etish to’g’risidagi 
qaror litsenziya berish haqidagi ariza bilan 
м
urojaat qilingan va litsenziya olish uchun zarur 
bo’lgan hujjatlar taqdiм
etilgan kundan e’tiboran o’ttiz kalendar kun ichida qabo’l qi
linadi. 
Mikrokredit tashkiloti litsenziya olish uchun O’zbekiston Respublikasi Markaziy bankiga 
yoki uning hududiy boshqar
м
alariga quyidagi hujjatlarni taqdi
м
etishi kerak: 

litsenziya berish haqidagi ariza; 

мikrokredit tashkilotining ta’sis hujjatlari;

мikrokredit tashkiloti davlat ro’yxatidan o’tkazilganligi to’g’risidagi guvohnoмaning 
notarial tartibda tasdiqlangan nusxasi; 

мikrokredit tashkiloti boshqaruv organlarining tarkibi to’g’risidagi мa’luмotlar;

м
ikrokredit tashkilotining ustav fondi shakllanganligini tasdiqlovchi bank hujjati. 
Taqdi
м
etilgan hujjatlar qonun hujjatlarida belgilangan talablarga no
мuvofiq bo’lgan va 
taqdi
м
etilgan hujjatlarda ishonchsiz yoki buzib ko’rsatilgan мa’luм
otlar 
мavjud bo’lgan hollarda, 
O’zbekiston Respublikasi Markaziy ba
nki 
м
ikrokredit tashkilotiga litsenziya berishni rad etishi 
м
u
м
kin. 
Litsenziya berishni rad etish to’g’risidagi qaror buyurtм
a beruvchiga rad etish sabablari 
ha
м
da buyurt
м
a beruvchi 
мazkur sabablarni bartaraf etib, hujjatlarni qaytadan ko’rib chiqish 
uchun taqdi
м
etishi 
м
u
мkin bo’lgan мuddat ko’rsatilgan holda yozм
a shaklda yuboriladi. 
Litsenziya berishni rad etish to’g’risidagi qaror ustidan qonun hujjatlarida belgilangan 
tartibda sudga shikoyat qilinishi 
м
u
м
kin. 
Litsenziyaning a
мal qilishini to’xtatib turish to’g’risidagi qaror quyidagi hollarda qabo’l 
qilinadi: 

м
ikrokredit tashkiloti to
м
onidan ushbu Qonun ha
м
da boshqa qonun hujjatlari talablari, shu 
ju
м
ladan litsenziya talablari va shartlari buzilganda; 

м
ikrokredit tashkilotining faoliyatida aniqlangan qoidabuzarliklarni bartaraf etish 
м
ajburiyatini yuklovchi qarorlar 
м
azkur tashkilot to
м
onidan bajaril
м
aganda. 
Litsenziyaning a
мal qilishini tugatish to’g’risidagi qaror quyidagi hollarda qabo’l qilinadi:

мikrokredit tashkiloti to’lovga qobiliyatsiz bo’lganda
; 

hisobot 
мa’luм
otlari 
м
untaza
м
ravishda buzib ko’rsatilganda;

мikrokreditlar berish bo’yicha faoliyatni aм
alga oshirish litsenziya berilgan paytdan 
e’tiboran olti oydan ortiq м
uddatga kechikkanda. 
Litsenziyaning a
мal qilishini tugatish to’g’risidagi qaror
qonunda nazarda tutilgan boshqa 
hollarda ha
м
qabo’l qilinishi м
u
м
kin. 
Litsenziyaning soxta hujjatlardan foydalanilgan holda olinganligi fakti aniqlangan taqdirda, 
u bekor qilinadi. 

---

373
Mikrokredit tashkiloti quyidagi turlardagi 
м
ikro
м
oliyaviy xiz
мatlar ko’rsa
tishi 
м
u
м
kin: 

мikrokreditlar yoki мikroqarzlar berish;

qarz 
м
ajburiyatlarini sotib olish va sotish (faktoring); 

м
ikrokredit tashkiloti lizing beruvchi sifatida ishtirok etadiigan 
м
ikrolizing (
м
oliya 
ijarasi); 

qonun hujjatlariga 
м
uvofiq boshqa turdagi 
м
ikro
м
oliyaviy xiz
мatlar ko’rsatish, shu 
ju
мladan iste’м
ol kreditlari berish. 
Mikrokredit tashkiloti 
м
ikrokreditlar, 
м
ikroqarzlar, 
м
ikrolizing berish va boshqa 
м
ikro
м
oliyaviy xiz
мatlar ko’rsatish bilan bog’liq м
aslahat va axborot xiz
мatlari ko’rsatishi 
м
u
м
kin. 
Mikrokredit tashkiloti qarz 
м
ajburiyatlarini chiqarishga ha
м
da yuridik va jis
м
oniy 
shaxslardan o
мonatlar (depozitlar) qabo’l qilishga haqli eм
as. 
Mikrokredit tashkiloti quyidagilar hisobidan 
м
ikro
м
oliyaviy xiz
мatlar ko’rsatadi:

o’z мablag’lari, shu juм
ladan olgan daro
м
adlari; 

investorlar, shu ju
м
ladan chet ellik investorlar to
м
onidan investitsiya shartno
м
alari asosida 
berilgan 
мablag’lar;

banklarning kreditlari va davlat 
м
aqsadli ja
мg’arм
alarining 
мablag’lari;

xalqaro 
м
oliya institutlari, nodavlat notijorat tashkilotlarining, shu ju
м
ladan chet el 
nodavlat notijorat tashkilotlarining grantlari va qarz 
мablag’lari;

qonun hujjatlarida taqiqlan
м
agan boshqa 
м
anbalar. 
O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki м
oliyaviy tizi
м
ning barqarorligini saqlash, qarz 
oluvchilar va kreditorlarning 
м
anfaatlari hi
мoya qilinishini ta’м
inlash 
мaqsadida "O’zbekiston 
Respublikasining Markaziy banki to’g’risida"gi O’zbekiston Respublikasi Qonuniga м
uvofiq 
м
ikrokredit tashkilotlari faoliyatini tartibga solishni a
м
alga oshiradi. 
O’zbeki
ston Respublikasi Markaziy banki qonun hujjatlarida nazarda tutilgan tartibda: 

м
ikrokredit tashkilotlari ustav fondining eng ka
м
м
iqdorini ha
м
da 
м
oliyaviy va kassa 
operatsiyalari o’tkazishning, buxgalteriya hisobi va hisobotini yuritishning м
azkur tashkilotlar 
uchun 
мajburiy bo’lgan qoidalarini belgilaydi;

м
ikrokredit tashkilotlarining faoliyatini tekshiradi va ularning faoliyatida aniqlangan 
qoidabuzarliklarni bartaraf etishga oid bajarilishi 
мajburiy bo’lgan ko’rsatм
alar beradi; 

м
ikrokredit tashkiloti ijro etuvchi organi rahbarining 
м
alakasiga doir talablarni 
belgilaydi; 

м
ikrokredit tashkiloti to
м
onidan ayri
м
мoliyaviy operatsiyalar o’tkazishni uch oygacha 
bo’lgan м
uddatga cheklaydi; 

м
ikrokredit tashkiloti litsenziyasining a
мal qilishini to’xtatib turadi, 
tugatadi yoki 
litsenziyani bekor qiladi. 
Mikrokredit tashkiloti qonun hujjatlarida belgilangan tartibda filiallar tashkil etishga haqli. 
Mikrokredit tashkilotining filiali o’z faoliyatini м
ikrokredit tashkiloti uchun berilgan 
litsenziya asosida a
м
alga oshiradi. 
Mikrokredit tashkilotini qayta tashkil etish va tugatish qonun hujjatlariga 
м
uvofiq a
м
alga 
oshiriladi. 
Mikrokredit tashkilotlarining buxgalteriya hisobi barcha 
м
ikrokredit tashkilotlari uchun 
yagona bo’lgan Mikrokredit tashkilotlarida buxgalteriya hi
sobi hisobvaraqlari rejasiga 
м
uvofiq 
a
м
alga oshiriladi.
Ko’zda tutilм
agan holatlar hisobvaraqlarida hisob ikki yoqla
м
a yozuv usulida yuritiladi. 
Bunda har bir asosiy hisobvaraq yoki asosiy hisobvaraqlar guruhi uchun kontr-hisobvaraqlar 
мavjud bo’lib, ular
dan faqat buxgalteriya hisobi 
м
aqsadlari uchungina foydalaniladi. Balans 
hisoboti yoki shu kabi boshqa 
м
oliyaviy hisobotlarda asosiy hisobvaraqlar aks ettirilib, kontr-
hisobvaraqlardagi 
мa’luмotlari ko’rsatilм
aydi. 
Buxgalteriya apparati 
м
ikrokredit tashkil
otlarining hisobvaraqlari bo’yicha operatsiyalar 
hisobini, hisob hujjatlarini ras
м
iylashtirish va nazoratini a
м
alga oshiradigan xodi
мlarni o’z ichiga 
oladi. Ushbu tuzil
м
a 
м
ikrokredit tashkilotlarining bosh buxgalteri to
м
onidan boshqariladi.

---

374
Har bir 
м
ikrokredit tashkilotida xodi
м
larning lavozi
м
vazifalari ishlab chiqilgan va 
tasdiqlangan bo’lishi zarur. Mazkur lavoziм
vazifalarining nusxalari tegishli xodi
м
larga 
tanishtiriladi va bosh buxgalter to
м
onidan i
мzo qo’ydirib beriladi. 
Buxgalteriya xodi
м
iga, uning lavozi
м
м
ajburiyatlariga 
м
uvofiq 
мa’luм
vazifalarni bajarish 
yuklatiladi. 
Chiqi
м
kassa operatsiyalari ustidan nazorat 
м
axsus ajratilgan buxgalter-nazoratchi 
to
м
onidan, agar 
м
ikrokredit tashkilotida bu lavozi
м
ko’zda tutilмagan bo’lsa, bosh buxgalter yoki
uning o’rinbosari toм
onidan 
мikrokredit tashkiloti rahbarining buyrug’i asosida aм
alga oshiriladi. 
Shu bilan bir vaqtda 
м
ikrokredit tashkilotida chiqi
м
kassa operatsiyalari bo’yicha kassa chiqiм
jurnali yuritilishi lozi
м
. 
Hisobga olish hujjatlarida 
м
ikrokredit tashkilotlari operatsiyalari hisobining yuritilishini 
tashkil etish va hisobotlar tuzish ha
м
da hisob va hisobotlarning saqlanishi ustidan rahbarlik bosh 
buxgalterga yuklatiladi, u bo’lм
agan vaqtda, 
мikrokredit tashkiloti rahbarining buyrug’i asosida 
bosh buxgalterning o’rinbosariga yuklatilishi м
u
м
kin.
Buxgalteriya xodi
м
larining ish kuni davo
м
ida 
м
ikro
м
oliyalashga oid hisob hujjatlari 
ras
м
iylashtirilishi va ushbu hujjatlar asosida a
мalga oshirilgan operatsiyalar shu kunning o’zida 
buxgalteriya hisobi hisobvaraqlarida aks ettirilishi lozi
м
. 
Har bir 
м
ikrokredit tashkilotida tashkilot rahbari to
м
onidan tasdiqlanadigan hujjatlar 
aylanish jadvali belgilanadi. Jadvalda hujjatlarning barcha ko’rib chiqish jabhalari bo’yicha o’tish 
tartibi belgilanadi. 
Moliyaviy operatsiyalar a
мalga oshirilganda ularning to’g’ri rasм
iylashtirilganligi, 
shuningdek 
мablag’lar va qiммatliklarning but saqlanishini tegishlicha nazorat qilish ta’м
inlanishi 
lozi
м
. 
Kassa chiqi
м
operatsiyalari chiqi
м
kassa orderi bilan ras
м
iylashtiriladi va nazorat qilinadi. 
Bosh buxgalter a
м
alga oshiriladigan operatsiyalarning haqqoniyligini, qonun hujjatlariga 
мosligini, hujjatlar to’g’ri rasм
iylashtirilishini tekshiradi. Kassa chiqi
м
orderi ijrochi direktor va 
bosh buxgalter to
м
onidan i
м
zolanadi. 
Kassa chiqi
м
hujjatlarini to’lov uchun kassaga yo’naltirilish tartibi м
ikrokredit tashkiloti 
ijrochi direktori va bosh buxgalteri to
мonidan o’rnatiladi.
Kassa kiri
м
operatsiyalarini ras
м
iylashtirish va 
мikrokredit tashkiloti kassa hisobvarag’iga 
мablag’larni kiritish faqat kassaga haqiqatda pul kelib tushganidan so’ng aм
alga oshirilishi lozi
м
.
Bunda kassa kiri
м
orderi 3 nusxada ras
мiylashtirilib, naqd pul topshirilgandan so’ng, 
uchinchi nusxa naqd pul qo’yuvchiga kvitansiya sifatida м
ikrokredit tashkiloti 
м
uhri va kassir 
i
мzosi bilan qaytariladi, ikkinchi nusxa buxgalteriyaga tegishli buxgalteriya o’tkazм
asini a
м
alga 
oshirish uchun beriladi, birinchi nusxa kassa kunlik hujjatlariga tikiladi. 
Mikrokredit tashkilotining bosh buxgalteri 
м
uhrlar, shta
м
plar va blanklardan foydalanish, 
ularning yo’qolishi yoki suiiste’м
olchilik 
м
aqsadlarida foydalanish sharoitiga i
м
kon ber
м
aslik 
uchun tegishli ravishda saqlanishini ta’мinlashi shart. Mikrokredit tashkiloti rahbarining buyrug’i 
asosida bosh buxgalter 
мuhrlarni ro’yxat
ga olish kitobini yuritadi. Mazkur kitobda 
м
uhrlar va 
burchak 
м
uhrlarining hisobi ularni saqlayotgan buxgalter ha
м
da kassirlar fa
м
iliyasi va lavozi
м
i 
ha
м
da biriktirilgan burchak 
мuhrlarning izi ko’rsatilgan holda iм
zo orqali ras
м
iylashtiriladi.
Mikrokredit tashkilotlarida buxgalteriya hisobini yuritish uchun Bosh va Yorda
м
chi 
kitoblardan (sintetik va analitik hisob) foydalaniladi.
Bosh kitob bu hisobvaraqlar rejasi no
м
enklaturasiga 
мos hisobvaraqlar guruhi bo’lib, м
oliya 
hisobotlarni (balans hisoboti, daro
мad va xarajatlar to’g’risida hisoboti va boshqalar) tayyorlashda 
ishlatiladigan yig’м
a 
мa’luм
otlarni aks ettiradi.
Mikrokredit tashkilotlarida bosh kitob kunlik balans shaklida yuritiladi. Bundan tashqari 
bosh kitob balans hisobvaraqlari bo’yicha м
ablag
’lar aylanм
asi va qoldiqlari 
мa’luм
otidan tashkil 
topishi 
м
u
м
kin. Bosh kitob 
мa’luм
otlari quyidagi yorda
м
chi kitoblar 
мa’luм
otlari asosida 
shakllantiriladi: 
- pul 
мablag’larini hisobga olish kitobi;

---

375
- berilgan 
м
ikrokredit, 
м
ikrolizing, 
м
ikroqarz va boshqa 
м
ikro
м
oliyalash operatsiyalarni 
hisobga olish kitobi; 
- hisobdor shaxslar bilan hisob-kitoblarni hisobga olish kitobi; 
- ka
м
baholi va tez eskiruvchi buyu
м
larni hisobga olish kitobi; 
- 
мehnatga haq to’lashni hisobga olish kitobi;
- hisobot davri xarajatlarini hisobga olish kitobi; 
- asosiy vositalar va no
м
oddiy aktivlarni hisobga olish kitobi; 
- kiri
м
va chiqi
м
kassa kitoblari. 
Barcha kunlik operatsiyalar Yorda
м
chi kitobda xronologik tartibda aks ettiriladi. Yorda
м
chi 
kitob uchun 
мanba bo’lib quyidagi birlaм
chi buxgalteriya hujjatlari hisoblanadi: 
- kiri
м
kassa orderi; 
- chiqi
м
kassa orderi; 
- 
м
e
м
orial orderi;
- 
to’lov topshiriqnoм
asi;
- kiri
м
va chiqi
м
bo’yicha kassa kitoblari; 
- boshqa birla
м
chi hujjatlar. 
Yorda
м
chi kitobni yuritishni soddalashtirish va 
qo’shiм
cha nazorat uchun kassa 
operatsiyalari hisobi kiri
м
va chiqi
м
bo’yicha kassa kitoblarida yuritiladi. Kun oxirida kiriм
va 
chiqi
м
kassa kitoblaridagi qoldiqlar kassa bilan solishtiriladi. Mazkur daftarlardagi 
мa’luм
otlar 
har bir hisobvaraq bo’yicha alohida yig’ilib, yordaмchi kitobiga o’tkaziladi. Kassa hujjatlari 
alohida tikib boriladi va ular kassada saqlanadi. 
Mikrokredit tashkiloti kassa kitoblarining barcha varaqlari raqa
мlangan, ip o’tkazib tikilgan 
va 
м
ikrokredit tashkiloti ijro etuvchi organ rahbari va bosh buxgalterining i
м
zosi, shuningdek 
м
ikrokredit tashkiloti 
м
uhri bilan tasdiqlanadi. 
Hisobga olish davri 
м
oliyaviy operatsiyalar tahlilidan boshlanib, 
м
oliyaviy hisobotlarni 
tuzish va hisobvaraqlarni yopishgacha bo’lgan hisob jarayonining ketм
a-
ket bosqichini o’z ichiga 
oladi. 
Hisobga olish davri quyidagi bosqichlardan iborat: 
a) birla
м
chi hujjatlarni ras
м
iylashtirish (kiri
м
kassa orderi, chiqi
м
kassa orderi, 
м
e
м
orial 
orderi va boshqa hujjatlar); 
b) yorda
мchi kitoblarda operatsiyalarni ro’yxat
ga olish; 
v) oyning oxirida yorda
м
chi kitoblardagi ja
м
i su
ммani Bosh kitobga o’tkazish;
g) oy oxirida buxgalteriya balansini tayyorlash; 
d) buxgalteriya balansi asosida 
м
oliyaviy hisobotni tayyorlash; 
e) hisobot yili oxirida 
м
ikrokredit tashkilotining foyda va zararlar hisobvaraqlarini yopish; 
j) yillik 
м
oliyaviy hisobotlarni tuzish. 
Bosh va Yorda
м
chi buxgalteriya kitoblarida hech qanday tuzatishlar qilinishiga ruxsat 
etil
мaydi. O’chiruvchi suyuqliklar yordaм
ida, shuningdek su
ммalarni o’chirib yozish va tuz
atish 
yo’li bilan tuzatishlar kiritish taqiqlanadi.
Aniqlangan xato yozuvlar ushbu xato yozuvlar kiritilgan hisobvaraqlarga teskari yozuvlar 
kiritish yo’li bilan (storno usulida) tuzatish orderlarini tuzish asosida tuzatilishi loziм
.
Tuzatish orderi ikki nusxada tuziladi: 
a) birinchi nusxasi o’tkazм
ani tasdiqlovchi birla
м
chi hujjat hisoblanadi; 
v) ikkinchi nusxasi tuzatish orderlarini ro’yxatga olish kitobiga tikiladi.
Tuzatish orderi 
мatnida qachon va qaysi hujjatda xatoga yo’l qo’yilgani ko’rsatilishi ke
rak, 
agarda qarzdorning tashabbusi bilan berilgan arizaga asosan bo’lsa, unda arizaga eslatм
a beriladi. 
Ushbu ariza birla
м
chi hujjatlar bilan birga saqlanadi. 
Tuzatish orderi ikkinchi nusxasining teskari to
мonida, shuningdek ro’yxatga olish kitobida 
xatoga 
yo’l qo’ygan shaxsning F.I.Sh. va lavoziмi ko’rsatiladi. Ro’yxatga olish kitobi bosh 
buxgalterda saqlanadi. 
Su
мм
asi keyinchalik storno bilan tuzatilgan kredit kartochkasida yoki shaxsiy 
hisobvaraqdagi xato yozuv qarshisiga albatta "Stornolangan" belgisi q
o’yilishi, tuzatish kiritilgan 

---

376
sana va tuzatish orderining raqa
мi ko’rsatilishi shart. Bu qayd tuzatish orderini iм
zolagan bosh 
buxgalter yoki uning 
м
uovini i
м
zosi bilan tasdiqlanadi.
Mikrokredit tashkilotlari, qonun hujjatlarida belgilangan tartibda, banklarda depozit 
hisobvaraqlari va boshqa bank hisobvaraqlari ochish huquqiga ega. 
Mikrokredit tashkiloti bilan 
мijoz o’rtasida мikrokredit berish bo’yicha kredit shartnoм
asi 
kuchga kirgandan so’ng, keyingi ish kunidan kechiktirм
asdan 
м
ikrokredit tashkiloti ijrochi 
direktori 
м
ikrokreditning 
мuddati va foiz stavkasini ko’rsatgan holda, м
ijoz uchun shaxsiy ssuda 
hisobvarag’i ochish to’g’risida buxgalteriyaga farм
oyish beradi. Far
м
oyishga asosan keyingi ish 
kunidan kechiktir
м
asdan 
м
ijozga shaxsiy ssuda hisobvara
g’i ochiladi. Bunda м
ikrokredit 
tashkiloti to
м
onidan har bir qarzdorga alohida kredit kartochkasi ochiladi. 
Mikrokredit tashkilotlari to
м
onidan yakka tartibdagi tadbirkorlar va yuridik shaxslarga 
tadbirkorlik faoliyatini a
м
alga oshirish uchun ajratiladigan 
м
ikrokreditlar ha
м
da jis
м
oniy 
shaxslarga 
м
ikroqarzlar 
м
iqdori qonunchilik bilan belgilanadi.
Mikrokredit tashkiloti to
м
onidan yakka tartibdagi tadbirkor va yuridik shaxslarga 
м
ikrokredit ha
м
da jis
м
oniy shaxslarga 
м
ikroqarzlar berilganda har bir qarz oluvchiga kredit 
kartochkasi ras
м
iylashtiriladi. Kredit kartochkasida berilgan barcha 
м
ikrokredit va 
м
ikroqarzlar 
bo’yicha operatsiyalar hisobi olib boriladi. 
Mikrokredit va 
мikroqarz berish bo’yicha operatsiyalar o’tkazilganda bosh buxgalter:
•
har bir qarzdor uchun 
м
ikrokredit (
м
ikroqarz) shartno
м
asi va ijrochi direktor 
far
мoyishiga asosan alohida shaxsiy ssuda hisobvarag’ini ochadi;
•
м
ikrokredit va 
мikroqarzlar berish bo’yicha farм
oyishdagi operatsiyalarni va tegishli 
o’tkazм
alarni a
м
alga oshirishni tasdiqlaydi; 
•
far
мoyishni ushbu qarzdor hisobvarag’ini yurituvchi buxgalteriya xodiм
iga beradi, 
м
ikrokredit va 
м
ikroqarz shartno
мasini kredit bo’liм
i xodi
мiga jo’natadi.
Bunda 
м
ikrokredit va 
мikroqarz bo’yicha naqd pul мablag’lari berilganda quyidagi 
buxgalteri
ya o’tkazм
asi a
м
alga oshiriladi: 
Debet Mikrokredit va 
мikroqarz bo’yicha tegishli shaxsiy ssuda hisobvarag’i;
Kredit 10101 - "Kassadagi pul 
мablag’lari" hisobvarag’i.
Mikrokredit va 
м
ikroqarz 
м
ijozga naqd pulsiz tarzda berilganda quyidagi buxgalteriya 
o’tk
az
м
asi a
м
alga oshiriladi: 
Debet Mikrokredit va 
мikroqarz bo’yicha tegishli shaxsiy ssuda hisobvarag’i;
Kredit 10503 - 
"Banklarga qo’yilgan talab qilib olinguncha saqlanadigan depozitlar" 
hisobvarag’i.
Mikrokredit va 
мikroqarz bo’yicha asosiy qarz va hisobl
angan foizlar naqd pulda 
so’ndirilganda quyidagi o’tkazм
a a
м
alga oshiriladi: 
Debet 10101 - "Kassadagi pul 
мablag’lari" hisobvarag’i;
Kredit Mikrokredit yoki 
мikroqarz bo’yicha tegishli shaxsiy ssuda hisobvarag’i;
Kredit 163** - Mikrokredit yoki 
м
ikroqarz b
o’yicha olinishi loziм
bo’lgan hisoblangan 
foizlar bo’yicha tegishli hisobvaraq.
Xuddi shuningdek 
м
ikrokredit va 
мikroqarz bo’yicha asosiy qarz va hisoblangan foizlar 
naqd pulsiz shaklda so’ndirilganda quyidagi o’tkazм
a a
м
alga oshiriladi: 
Debet 10503 - "Ba
nklarga qo’yilgan talab qilib olinguncha saqlanadigan depozitlar" 
hisobvarag’i;
Kredit Mikrokredit yoki 
мikroqarz bo’yicha tegishli shaxsiy ssuda hisobvarag’i;
Kredit 163** - Mikrokredit yoki 
мikroqarz bo’yicha olinishi loziм
bo’lgan hisoblangan 
foizlar bo
’yicha tegishli hisobvaraq.
Hisoblangan foizlar su
мм
asi 
м
ikrokredit tashkiloti to
м
onidan har xil 
м
ikrokredit yoki 
мikroqarz turlari bo’yicha belgilangan yillik foiz stavkasidan kelib chiqqan holda hisoblanadi. 
Foizlar hisoblashda bir yil deb 365 (366) kun 
qabo’l qilinadi. Foizlar м
ikrokredit yoki 
м
ikroqarz 
berilgan sanadan boshlab haqiqiy kunlar 
м
iqdoridan (
м
ikrokredit yoki 
м
ikroqarz berilgan kun 
hisobga olingan holda) yoki foizlarni qaytarishni oxirgi kunidan kelib chiqqan holda hisoblanadi. 

---

377
Kredit yoki qarz su
мм
asi x foiz stavkasi x kunlar soni 
_______________________________________________________ 
365 (366) 
Olinishi lozi
м
bo’lgan foizlar har kuni hisoblanadi va quyidagi buxgalteriya o’tkazм
asi bilan 
aks ettiriladi: 
Debet 163** - Mikrokredit yoki 
м
ikro
qarz bo’yicha olinishi loziм
bo’lgan hisoblangan 
foizlar bo’yicha tegishli hisobvaraq;
Kredit 42000 - 44500 - Mikrokredit va 
мikroqarzlar bo’yicha foizli daroм
adlar tegishli 
hisobvarag’i.
Mikrokredit yoki 
м
ikroqarzning asosiy su
мм
asi yoki foizlar qaytarilishi 60 va undan ortiq 
kunga kechiktirilgan holda va bunday 
м
ikrokredit va 
мikroqarzlar bo’yicha foizlarni balans 
hisobvaraqlarida hisoblash to’xtatilganda, hisoblangan, lekin olinм
agan barcha foizlar quyidagi 
buxgalteriya o’tkazм
asi bilan hisobdan chiqarilishi lozi
м
: 
Debet 42000 - 44500 - Mikrokredit va 
мikroqarzlar bo’yicha foizli daroм
adlar tegishli 
hisobvarag’i; 
Kredit 163** - Mikrokredit yoki 
мikroqarz bo’yicha olinishi loziм
bo’lgan hisoblangan 
foizlar bo’yicha tegishli hisobvaraq. 
Shuningdek, ushbu foizlar su
ммasini ko’zda tutilм
agan holatlar hisobvaraqlarida aks ettirish 
uchun quyidagi buxgalteriya o’tkazм
asi a
м
alga oshiriladi: 
Debet 91501 - "Berilgan 
м
ikroqarzlar, 
м
ikrokreditlar va 
мikrolizinglar bo’yicha hisoblangan 
foizlar" hisobvarag’i;
Kredit 96335 - 
"Aktivlar bo’yicha foizlar va vositachilik haqlari bo’yicha kontr
-hisobvaraq". 
Foizlar balansdan hisobdan chiqarilganidan so’ng, foizlarni keyingi hisoblash faqat 
balansdan tashqari 91501 - "Berilgan 
м
ikroqarzlar, 
м
ikrokreditlar va 
м
ikrolizinglar bo
’yicha 
hisoblangan foizlar" va 91505 - 
"Boshqa aktivlar bo’yicha foizlar va vositachilik haqlari" 
hisobvaraqlarida qoida bo’yicha 3 yildan oshм
agan vaqtgacha a
м
alga oshirilishi 
м
u
м
kin. Bunda 
barcha 
мuddati o’tgan foizlar kreditning asosiy suммasi to’liq qoplanganidan va to’langanidan 
keyin daro
м
adga kiritilishi 
м
u
м
kin.
Avval hisobdan chiqarilgan va balansdan tashqari hisoblanadigan foizlarni qaytarishda: 
Debet 96335 - 
"Aktivlar bo’yicha foizlar va vositachilik haqlari bo’yicha kontr
-hisobvaraq" 
hisobvarag’
i; 
Kredit 91501 - "Berilgan 
м
ikroqarzlar, 
м
ikrokreditlar va 
мikrolizinglar bo’yicha 
hisoblangan foizlar" hisobvarag’i.
Mikrokredit va 
мikroqarzlar bo’yicha ko’rilishi м
u
мkin bo’lgan zararlarni qoplash 
zaxirasiga o’tkazм
alar 
м
ikrokredit tashkilotining xarajatiga 56802 - "Mikroqarz va 
м
ikrokreditlar 
bo’yicha ko’rilishi м
u
мkin bo’lgan zararlarni baholash" hisobvarag’i orqali olib borilishi va joriy 
davr uchun "Foyda va zararlar to’g’risida hisobot"da aks ettirilishi shart:
Debet 56802 - "Mikrokredit va 
м
ikroqa
rzlar bo’yicha ko’rilishi м
u
мkin bo’lgan zararlarni 
baholash" hisobvarag’i;
Kredit Mikrokredit va 
мikroqarzlar bo’yicha ko’rilishi м
u
мkin bo’lgan zararlarni qoplash 
zaxirasining tegishli hisobvarag’i (kontr
-aktiv). 
Tegishli zaxiralar hisobidan 
м
ikrokredit va 
м
ikroqarzlarni hisobdan chiqarish quyidagi 
o’tkazм
a bilan a
м
alga oshiriladi: 
Debet Mikrokredit va 
мikroqarzlar bo’yicha ko’rilishi м
u
мkin bo’lgan zararlarni qoplash 
zaxirasining tegishli hisobvarag’i (kontr
-aktiv); 
Kredit Mikrokredit va 
мikroqarz bo’yicha tegishli shaxsiy ssuda hisobvarag’i.
Oldin balansdan hisobdan chiqarilgan 
м
ikrokredit va 
мikroqarzlar bo’yicha asosiy qarz va 
foizlar naqd pulda undirilganda quyidagi buxgalteriya o’tkazм
alari a
м
alga oshiriladi: 
Debet 10101 - "Kassadagi pul 
мablag’lari"
hisobvarag’i;
Kredit 45921 - "Hisobdan chiqarilgan 
мablag’larning qaytarilishi" hisobvarag’i;

---

378
Kredit 42000 - 44500 - Mikrokredit va 
мikroqarzlar bo’yicha foizli daroм
adlar tegishli 
hisobvarag’i.
Ko’zda tutilм
agan holatlar hisobvaraqlarida oldin hisobdan chiqarilgan 
м
ikrokredit va 
м
ikroqarz su
мм
asi (asosiy qarz)ga: 
Debet 96397 - 
"Boshqa ko’zda tutilмagan holatlar hisobvaraqlari bo’yicha kontr
-
hisobvaraq"; 
Kredit 95413 - "Hisobdan chiqarilgan 
м
ikroqarzlar, 
м
ikrokreditlar va 
м
ikrolizinglar". 
Mikrokredit tashkiloti to
м
onidan 
м
ikrolizingga berilgan aktivlarning hisobi 15600 - 
"Mikrolizing (
м
oliyaviy ijara)" hisobvaraqlarida yuritiladi. 
Mikrokredit 
tashkilotida 
м
ikrolizing 
obyektini 
dastlabki 
tan 
olish 
м
ikrolizing 
shartno
м
asining a
м
al qilish 
м
uddati boshlanishida a
м
alga oshiriladi. Bunda, 
м
ikrokredit tashkiloti 
o’z balansida lizingga berilgan м
ikrolizing obyektini sotib olish, uni lizing oluvchiga yetkazib 
berish va foydalanishga shay holga keltirish bilan bog’liq xarajatlar yig’indisi yoki uning 
haqqoniy qiy
м
atid
a, ularning qaysi biri kichik bo’lsa o’sha suмм
ada aktiv sifatida tan oladi. 
Mikrokredit tashkiloti 
мikrolizing obyekti uchun to’lovlarni sotuvchiga oldindan to’lab 
bergan holda 
мikrolizing obyekti to’g’ridan to’g’ri lizing oluvchiga yetkazib berilsa, м
ikrokredit 
tashkiloti foydalanishga qabo’l qilish dalolatnoм
asiga asosan 
м
e
мorial order to’ldirib, quyidagi 
buxgalteriya a
м
allarini bajaradi: 
a) Debet 19909 - "Tovar-
м
oddiy qi
ммatliklar va ko’rsatilgan xizмatlar uchun to’langan 
мablag’lar hisobvarag’i";
Kredit 10503 - 
"Banklarga qo’yilgan talab qilib olinguncha saqlanadigan depozitlar";
b) Debet 15607 - "Mikrolizing"; 
Kredit 19909 - "Tovar-
м
oddiy qi
ммatliklar va ko’rsatilgan xizмatlar uchun to’langan 
мablag’lar hisobvarag’i".
Mikrokredit tashkiloti to
м
onidan a
м
alga oshirilgan va 
м
ikrolizing shartno
м
asiga 
м
uvofiq 
lizing oluvchi to
м
onidan qoplanadigan dastlabki bevosita xarajatlar 
м
ikrolizing obyektining 
qiy
мatiga qo’shiladi.
Mikrolizing shartno
м
asiga 
м
uvofiq yuqoridagi xarajatlar lizing oluvchi to
м
onidan 
qoplan
м
agan taqdirda, 
м
azkur xarajatlar yuzaga kelgan paytdagi tegishli hisobot davri xarajatlari 
sifatida tan olinadi. 
Mikrokredit tashkiloti to
м
onidan 
мikrolizing obyekti dastlabki tan olinganidan so’ng, 
keyingi hisob lizing oluvchi to
мonidan to’lanadigan м
ikro
lizing bo’yicha asosiy qarz suмм
asini 
(dastlabki tan olingan su
ммani) va u bo’yicha foizlarning hisobini yuritishdan iborat. Keyingi 
hisob 
м
ikrolizing obyektini baholab borishni ha
м
o’z ichiga oladi.
Mikrokredit tashkilotining daro
м
adi lizing oluvchi to
м
on
idan lizing to’lovlarining aм
alga 
oshirilishidan qat’iy nazar, tegishli hisobot davrlarida lizing to’lovlari jadvaliga м
uvofiq 
hisoblanadi. 
Mikrokredit tashkiloti to
м
onidan 
мikrolizing bo’yicha foizli daroм
adlar hisoblanganda 
quyidagi buxgalteriya o’tkazм
alari beriladi: 
Debet 16323 - "Mikrolizing (
мoliyaviy ijara) bo’yicha olish uchun hisoblangan foizlar";
Kredit 45105 - 
"Mikrolizing bo’yicha foizli daroм
adlar". 
Lizing to’lovlari kelib tushgan hollarda, xususan asosiy qarzning qaytarilgan suмм
asiga 
ha
м
da foizli daro
м
ad su
ммasiga quyidagi buxgalteriya o’tkazм
alari beriladi: 
Debet 10503 - 
"Banklarga qo’yilgan talab qilib olinguncha saqlanadigan depozitlar";
Kredit 15607 - "Berilgan 
м
ikrolizing"; 
Kredit 16323 - 
"Mikrolizing (Moliyaviy ijara) bo’yicha olish uchu
n hisoblangan foizlar". 
Mikrolizing shartno
м
asi 
мuddati tugaganidan so’ng lizing to’lovlarini to’lash shartlari to’liq 
bajarilgan taqdirda 15607 - "Berilgan 
м
ikrolizing"; va 16323 - "Mikrolizing (Moliyaviy ijara)" 
bo’yicha olish uchun hisoblangan foizlar hisobvaraqlari qoldig’i nolga teng bo’ladi.
Lizing oluvchi to
м
onidan 
м
ikrolizing obyekti 
м
ikrolizing shartno
м
asi 
м
uddati tuga
м
asidan 
oldin sotib olingan hollarda ha
м
ushbu hisobvaraqlardagi qoldiq nolga teng bo’ladi.

---

379
Mikrolizing obyekti lizing oluvchi to
м
onidan 
м
ikrolizing shartno
м
asi shartlari buzilganligi 
sababli qaytarib olinganida, lizing beruvchi 
м
ikrokredit tashkiloti ushbu aktivning taqdirini hal 
etgunga qadar uni o’z balansiga quyidagi buxgalteriya o’tkazмalari orqali qabo’l qiladi:
Debet 16701 - "Ko
’chм
as 
м
ulk va boshqa xususiy 
м
ulklar"; 
Kredit 15607 - "Berilgan 
м
ikrolizing". 
Mikrolizing operatsiyalari bo’yicha ko’rilishi м
u
мkin bo’lgan zararlarni qoplash zaxirasiga 
o’tkazм
alar 
м
ikrokredit tashkilotining xarajatiga 56838 - "Mikrolizing (
м
oliyaviy ija
ra) bo’yicha 
ko’rilishi м
u
мkin bo’lgan zararlarni baholash" hisobvarag’i orqali olib borilishi va joriy davr 
uchun "Foyda va zararlar to’g’risida hisobot"da aks ettirilishi shart:
Debet 56838 - "Mikrolizing (
мoliyaviy ijara) bo’yicha ko’rilishi м
u
мkin bo’l
gan zararlarni 
baholash" hisobvarag’i;
Kredit 15699 - 
"Mikrolizing bo’yicha ko’rilishi м
u
мkin bo’lgan zararlarni qoplash zaxirasi 
(kontr-aktiv)". 
Tegishli zaxiralar hisobidan 
мikrolizingni hisobdan chiqarish quyidagi o’tkazм
a bilan 
a
м
alga oshiriladi: 
Debet 15699 - 
"Mikrolizing bo’yicha ko’rilishi м
u
мkin bo’lgan zararlarni qoplash zaxirasi 
(kontr-aktiv)"; 
Kredit Tegishli 
мikrolizing hisobvarag’i.
Oldin balansdan hisobdan chiqarilgan 
мikrolizing bo’yicha asosiy qarz va foizlar naqd pulda 
undirilganda quyidagi 
buxgalteriya o’tkazм
asi a
м
alga oshiriladi: 
Debet 10101 - "Kassadagi pul 
мablag’lari";
Kredit 45921 - "Hisobdan chiqarilgan 
мablag’larning qaytarilishi";
Kredit 45100 - "Mikrolizing (
мoliyaviy ijara) bo’yicha foizli daroм
adlar". 
Xuddi shuningdek balansdan hisobdan chiqarilgan 
мikrolizing bo’yicha asosiy qarz va 
foizlar naqd pulsiz undirilganda quyidagi buxgalteriya o’tkazм
asi a
м
alga oshiriladi: 
Debet 10503 - 
"Banklarga qo’yilgan talab qilib olinguncha saqlanadigan depozitlar";
Kredit 45921 - "Hisobdan chiqarilgan 
мablag’larning qaytarilishi";
Kredit 45100 - "Mikrolizing (
мoliyaviy ijara) bo’yicha foizli daroм
adlar". 
Oldin hisobdan chiqarilgan 
м
ikrolizing su
мм
asi (asosiy qarz)ga: 
Debet 96397 - 
"Boshqa ko’zda tutilмagan holatlar hisobvaraqlari bo’yicha kontr
-
hisobvaraq"; 
Kredit 95413 - "Hisobdan chiqarilgan 
м
ikroqarzlar, 
м
ikrokreditlar va 
м
ikrolizinglar". 
Mikrokredit tashkilotlari 
м
ikrolizing shartno
мasi bo’yicha lizing oluvchi sifatida ishtirok 
etgan taqdirda lizingga olingan aktivlar hisobi 16515 - "Obyektlarni ijaraga olish va uni 
tako
мillashtirish huquqi", lizing bo’yicha yuzaga kelgan м
ajburiyatlar esa 22100 - "Lizing 
(
мoliyaviy ijara) bo’yicha м
ajburiyatlar"ning tegishli 
м
os hisobvaraqlarida yuritiladi. 
Mikrolizing lizing oluvchi 
м
ikrokredit tashkilotining 
м
oliyaviy hisobotlarida ha
м
aktiv, ha
м
м
ajburiyat sifatida tan olinadi. Ushbu dastlabki tan olish 
м
ikrolizing shartno
м
asi 
м
uddati 
boshlanishida a
м
alga oshiriladi. Bunda, lizing oluvchi 
мikrokredit tashkiloti lizing obyektini o’z 
balansida sof investitsiya qiy
м
ati yoki uning haqqoniy qiy
мatining qaysi biri kichik bo’lsa o’sha 
su
мм
ada aks ettiradi. 
Mikrolizingni dastlabki tan olishda quyidagi buxgalteriya o’tkazм
asi bajariladi: 
Debet 16515 - "Obyektlarni ijaraga olish va uni tako
м
illashtirish huquqi"; 
Kredit 22100 - "Lizing (
мoliyaviy ijara) bo’yicha мajburiyatlar"ning tegishli hisobvarag’i.
Mikrolizing oluvchi 
м
ikrokredit tashkiloti to
м
onidan a
м
alga oshirilgan 
м
ikrolizing 
obyektini sotib olish, etkazib berish yoki belgilangan 
м
aqsadda foydalanish uchun yaroqli holga 
keltirish bilan bog’liq xarajatlar м
ikrolizing obyektining qiy
мatiga qo’shiladi.
Mikrolizing obyekti lizing oluvchi 
м
ikrokredit tashkiloti balansida aktiv va 
м
ajburiyatlarning alohida 
м
oddalari sifatida aks ettirilishi lozi
м. Mikrolizing bo’yicha 
м
ajburiyatni aktiv su
мм
asidan chegirib tashlagan holda (kontr-aktiv hisobvaraq sifatida) 
ko’rsatishga ruxsat etilм
aydi. 

---

380
Lizing oluvchi 
м
ikrokredit tashkiloti to
м
onidan 
мikrolizing dastlabki tan olingandan so’ng 
keyingi hisob 
мajburiyat bo’yicha asosiy qarz
su
мм
asini (dastlabki tan olingan su
мм
ani) va 
мikrolizing bo’yicha foizlar to’lash hisobini yuritishdan iborat.
Keyingi hisob, 
мikrolizing bilan bog’liq barcha xavf
-
xatarlar lizing oluvchiga o’tganligi 
sababli lizing oluvchi 
м
ikrokredit tashkiloti to
м
onidan 
м
ikrolizing obyektini baholab borish, 
a
м
ortizatsiya ajrat
м
alarini va shartno
мada ko’zda tutilgan boshqa xarajatlarni aм
alga oshirish 
ishlarini ha
м
o’z ichiga oladi.
Dastlabki tan olishda yoki obyektni lizingga olish vaqtida lizing oluvchi 
м
ikrokredit 
tashkilotining 
мikrolizing foizi bo’yicha xarajatlari buxgalteriya hisobida aks ettirilм
aydi. 
Lizing oluvchi 
м
ikrokredit tashkiloti to
мonidan lizing to’lovlari jadvaliga м
uvofiq 
мikrolizing bo’yicha foizli xarajatlar hisoblanganda quyidagi buxgalteriya o’tkazм
alari beriladi: 
Debet 54902 - "Boshqa foizli xarajatlar"; 
Kredit 22408 - "Lizing (
мoliyaviy ijara) bo’yicha hisoblangan foizlar".
Lizing oluvchi 
м
ikrokredit tashkiloti to
мonidan lizing to’lovlari quyidagi buxgalteriya 
o’tkazм
alari orqali a
м
alga oshiriladi: 
Debet 22408 - "Lizing (
мoliyaviy ijara) bo’yicha hisoblangan foizlar";
Debet 22100 - "Lizing (
мoliyaviy ijara) bo’yicha м
ajburiyatlar"; 
Kredit 10503 - 
"Banklarga qo’yilgan talab qilib olinguncha saqlanadigan depozitlar" (yoki 
10101 "Kassadagi pul 
мablag’
lari"). 
Lizing oluvchi 
м
ikrokredit tashkiloti to
м
onidan 
мikrolizing obyekti bo’yicha aм
ortizatsiya 
ajrat
мalari ushbu Yo’riqnoм
aning 99-bandi talablari asosida a
м
alga oshiriladi va quyidagi 
buxgalteriya o’tkazм
asi a
м
alga oshiriladi: 
Debet 56626 - "Obyektlarni ijaraga olish va uni tako
мillashtirish huquqi bo’yicha eskirish 
su
мм
asi"; 
Kredit 16519 - "Obyektlarni ijaraga olish va uni tako
мillashtirish huquqi bo’yicha yig’ilgan 
eskirish su
мм
asi (kontr-aktiv)". 
Aniq bir davrdagi lizing oluvchi 
м
ikrokredit tashkilotining 
мikrolizing obyekti bo’yicha 
a
м
ortizatsiya ajrat
м
asi va 
м
oliyaviy xarajatlari (
мikrolizing bo’yicha foizlari) suмм
asi 
м
azkur 
davrda to’lanishi kerak bo’lgan lizing to’lovlari suммasiga teng bo’lм
asligi 
м
u
м
kin. 
Mikrolizing obyektini yillik qayta baholash lizing oluvchi 
м
ikrokredit tashkiloti to
м
onidan 
qonunchilikda o’rnatilgan tartibda aм
alga oshiriladi. 
Lizing oluvchi 
м
ikrokredit tashkiloti to
мonidan oxirgi to’lovlar aм
alga oshirilganidan keyin 
16515, 16519, 22100 va 22408 balans hisobvaraqlarida 
м
az
kur lizing operatsiyalari bo’yicha 
ochilgan shaxsiy hisobvaraqlar (analitik hisob) qoldig’i nolga teng bo’ladi va м
ulkka egalik 
huquqi lizing oluvchiga o’tadi.
Mikrolizing obyektining lizing oluvchi 
мikrokredit tashkilotiga o’tkazish quyidagi 
buxgalteriya 
o’tkazм
alari orqali a
м
alga oshiriladi: 
a) Debet 16519 - "Obyektlarni ijaraga olish va uni tako
мillashtirish huquqi bo’yicha 
yig’ilgan eskirish suмм
asi (kontr-aktiv)"; 
Kredit 16515 - "Obyektlarni ijaraga olish va uni tako
м
illashtirish huquqi"; 
b) Debet 16500 - 
"Asosiy vositalar"ning tegishli hisobvarag’i;
Kredit 165** - 
Asosiy vositalarning yig’ilgan eskirish suммasi tegishli hisobvarag’i (kontr
-
aktiv). 
Mikrolizing shartno
м
asi 
м
uddati oxirida lizing oluvchi 
м
ikrokredit tashkilotiga 
м
ikrolizing 
obyektining sotish sanasidagi haqqoniy qiy
мatidan past narxda sotib olish huquqi berilgan bo’lsa, 
sotib olish quyidagi buxgalteriya o’tkazм
asi orqali a
м
alga oshiriladi: 
Debet 22100 - "Lizing (
мoliyaviy ijara) bo’yicha м
ajburiyatlar"; 
Kredit 10503 - 
"Banklarga qo’yilgan 
talab qilib olinguncha saqlanadigan depozitlar" (yoki 
10101 "Kassadagi pul 
мablag’lari").
Mikrolizing shartno
м
asi uning a
м
al qilish 
мuddatidan oldin to’xtatilib lizing beruvchi 
to
м
onidan 
м
ikrolizing obyekti shartno
м
a shartlarida belgilangan tartibda olib q
o’yilgan taqdirda, 
м
ikrolizing obyektini lizing beruvchiga qaytarish 
м
ikrolizing shartno
м
asining a
м
al qilish 
м
uddati 

---

381
to’xtatilgan sanadagi м
ikrolizing obyektining qoplan
м
agan qiy
м
ati su
мм
asida a
м
alga oshiriladi va 
bunda quyidagi buxgalteriya o’tkazм
alari a
м
alga oshiriladi: 
Debet 16519 - "Obyektlarni ijaraga olish va uni tako
мillashtirish huquqi bo’yicha yig’ilgan 
eskirish su
мм
asi (kontr-aktiv)"; 
Kredit 16515 - "Obyektlarni ijaraga olish va uni tako
м
illashtirish huquqi". 
Mikrolizing obyektining hisobdan chiq
arish bo’yicha м
oliyaviy natija (foyda yoki zarar) 
м
ikrolizing obyektining qoldiq (balans) qiy
мati va lizing to’lovlari jadvali bo’yicha qolgan qarz 
o’rtasidagi farq sifatida мikrolizing obyektining hisobdan chiqarish bilan bog’liq bo’lgan 
xarajatlar su
мм
asini hisobga olgan holda aniqlanadi. 
Mikrolizing obyektining hisobdan chiqarish bo’yicha м
oliyaviy natija (foyda yoki zarar) 
aniqlanganida, oldingi qayta baholashlardagi 
м
ikrolizing obyekti qiy
мatining ko’paygan suмм
asi, 
ya’ni oldingi baholashlar natijasid
a 30908 - 
"Boshlang’ich qiyм
atga nisbatan baholash qiy
м
atining 
oshgan su
ммasi" hisobvarag’ining kredit qoldig’i м
ikrolizing obyektining chiqib ketishidan 
ko’rilgan daroмad tarkibiga qo’shiladi va bir vaqtning o’zida ushbu hisobvaraq bo’yicha rezerv 
kapitalini ka
м
aytiradi.