Xudoyberganova zarofat zahidovna xojibekova zilola shavkat qizi

Monetar siyosat va pullarni nima sababdan o’rganamiz? 
 
Pul yoki pul massasi- tovar va xizmatlarga cheklovlarsiz ayirbosh qilinadigan, qarz 
majburiyatlarini qoplash
da qo’llaniladigan umumiy qabul qilingan to’lov vositasi. Pul massasining 
hajmi ko’pchilik iqtisodiy ko’rsatkichlar bilan bog’liq hamda har birimizning va umumiy 
iqtisodiyotning farovonligida aks etadii. Fanning ikkita yakunlovchi qismi iqtisodiyotda pullarning 
rolini o’rganishga bag’ishlangan. 
Pul va iqtisodiy sikllar 
1981-1982 yillarda AQShda jami tovar va xizmatlarni ishlab chiqarish hajmi keskin 
kamaydi, ishsizlik hamji esa (mavjud bo’lgan ishchi kuchiga ishsizlar sonining nisbati foizda) 10 
% gacha o’sdi. 1982 yilda iqtisodiyotda tez o’sish boshlandi va 1989 yilga kelib ishsizlik hajmi 
5%gacha kamaydi. 1990 yilda sakkiz yillik iqtisodiy o’sish davri tugadi va ishsizlik soni yana 7% 
gacha o’sdi. 1991 yilda AQSh tarixida eng uzun bo’lgan jonlanish davri bo’lib, ishsizlik 
ko’rsatkichi 4% gacha pasaydi. 2001 yilning martida iqtisodiyotda faollikning pasayish davri 
boshlandi va ishsizlikning hajmi 6%gacha ko’tarildi. Ishsizlik darajasi 4,4% gacha pasayish orqali 
iqtisodiyot 2001 yil noyabr oyidan boshlab tiklanishni boshladi. 2007 yil dekabr oyidan boshlab 
iqtisodiyot retsessiya holatiga tushdi va 2009 yil iyun oyida iqtisodiyot sekinlik bilan tiklanishdan 
oldin ishsizlik darajasi 10%dan oshib ketdi.
Nima sababdan AQSh iqtisodiyoti shunday keskin o’zgarishla
rni boshdan kechirdi? Faktlar 
shundan dalolat beradiki, iqtisodiyotda tovar va xizmatlar hajmining kamayishi yoki ortishi orqali 
pullar iqtisodiy tsikllarini shakllantirishda asosiy rolni o’ynaydi. Iqtisodiy tsikllar har birimizning 
farovonligimizga ta’sir
ko’rsatadi. Masalan, ishlab chiqarish oshsa, ish topish oson bo’ladi, 
aksincha, ishlab chiqarish pasaysa, ish topish qiyinlashishi mumkin. 3-rasmdagi grafik 1950 
yildan 2011 yillar oralig’ida pul massasining o’sishi dinamikasi ko’rsatilgan. Shtrixlangan 
m
a’lumotlar tovar va xizmatlarni ishlab chiqarish hajmini tushishiga to’g’ri kelib, retsessiya 
holatini ko’rsatadi. Ko’rishimiz mumkinki, pul massasining o’sishi iqtisodiy tsikllarni xarakatga 
keltiruvchi kuch ekanligi retsessiya sodir bo’lishidan oldin pul
massasi kamayganligida 
ko’ringandir. Lekin xar bir pul massasining pasayish davri iqtisodiy tushish davri bilan mos 
kelmagan. Ushbu fanda pul va monetar siyosat qanday qilib iqtisodiyotga ta’sir qilishi 

---

133
mumkinligini tadqiq qilamiz, shuningdek, pul miqdori 
va monetar siyosatdagi o’zgarishlar yalpi 
iqtisodiy faoliyat va inflyatsiyaga bog’liqligini ko’rsatuvchi monetar nazariyani