Xristianlik dinida cherkovlar arxitekturasi. Mintaqaviy buddist me'morchiligi

Muhammad al Xorazmiy nomidagi Toshkent

axborot texnalogiyalari universiteti
1-kurs 0.12-guruh talabasi Adhamov
Muhammad Sodiqning dinshunoslik fani
bo’yicha bajargan mustaqil ishi

Jahon dinlari arxitekturasi ibodatxonalari

1 Kirish.
2 Islom dini arxitekturasi.

3 Xristianlik dinida cherkovlar arxitekturasi.

4 Mintaqaviy buddist me'morchiligi.

Kirish
Arxitektura tarixi boshqa turlarga qaraganda ko'proq diniy binolar bilan bog'liq, chunki aksariyat o'tmishdagi madaniyatlarda dinning universal va yuksak jozibasi cherkov yoki ma'badni har qanday jamiyatdagi eng ifodali, eng doimiy va eng ta'sirli binoga aylantirdi.

Diniy me'morchilikning tipologiyasi murakkab, chunki mahalliy me'morchilikni tavsiflovchi kabi asosiy talablar barcha dinlar uchun umumiy emas va har qanday dinning funktsiyalari turli xil faoliyat turlarini o'z ichiga olganligi sababli, ularning barchasi madaniy naqshlar evolyutsiyasi bilan o'zgaradi.
Ibodat joylari. Ma'badlar, cherkovlar, masjidlar va ibodatxonalar ibodat joylari va kultning tasvirlari, yodgorliklari va muqaddas joylari uchun boshpana bo'lib xizmat qiladi. Qadimgi dinlarda Ma'bad har doim ham kommunal foydalanish uchun mo'ljallanmagan. Qadimgi Misr va Hindistonda bu Xudoning qarorgohi deb hisoblangan va muqaddas joyga kirish taqiqlangan yoki ruhoniylar uchun ajratilgan; qadimgi Yunonistonda u mavjud bo'lgan kult tasviri, ammo xizmatlar asosiy jabhadan tashqarida o'tkazilgan; va qadimgi yaqin Sharqda va qadimgi Mayya va aztek me'morchiligida qadimgi Ma'bad piramidal tepaliklar sammitida barpo etilgan Meksika, faqat jamiyatning imtiyozli a'zolariga yaqinlashishga ruxsat berildi.
Islom dini arxitekturasi
al-Masjid al-Haram (arabcha: ,,Muqaddas Masjid“) — dunyodagi eng katta masjid, Makkadagi Kaʼba ibodatxonasi va u bilan bogʻliq boʻlgan majmua. Ushbu masjid Makka shahrida boʻlib musulmonlar namoz o’qilganda yuzlanadigan, hamda musulmonlar tarafidan dunyogagi eng muqaddas joy deb bilingan Kaʼbani oʻrab olgan. Ushbu masjid „Haram“ yoki „Haram Sharif“ deb ham tilga olinadi. Qurʼonda shu nom bilan tilga olingan. Bu majmua qadimdan mavjud boʻlgan, arablarda Islomgacha ham sigʻiniladigan muqaddas joylardan biri hisoblangan. Yunon tarixchisi Ptolemey asarlarida II asrda Makka va undagi ibodatxonaning mavjudligi tilga olingan. 630-yili musulmonlar Makkani egallagach, Al-masjid al-Haram Islom dinining markazi, eng muqaddas ibodatxona deb tanilgan. Al-masjid al-Haram majmuasining markazida Kaʼba va hovlisida Zamzam bulogʻi, ikki tepalik (Safo va Marva) bor. Tepaliklar tim bilan tutashtirilgan. Masjid 1570-yilda majmua boʻlib shakllangan. Toʻgʻri toʻrtburchak tarhli (160*110 m), hovli atrofi 3-4 qatorli ravoqli ustunlar qatori bilan oʻralgan. Ustun (jami 550 ta)lar marmar va granitdan ishlangan. Boshasi muqarnaslar bilan bezatilgan. Shim. va janubiy-gʻarbiy qismidagi koʻchaga qaragan peshayvon asosiy binodan bir oz tashqariga chiqarib qurilgan. Bino burcheklariga 7 salobatli minora ishlangan [ulardan eng qadimiysi (757 y.da qurilgan) shim. qismida joylashgan, shimoli-sharqiy qismidagisi 15-asrda, qolganlari 16-asr boshlarida qurilgan]. Al-masjid al-Harom musulmonlar haj qiladigan mukaddas joy hisoblanadi. U gʻayrimuslimlar uchun yopiqdir. Oxirgi taʼmirlash ishlaridan soʻng masjid maydoni kengayib, 328 ming kvadrat metrni tashkil etadi. Bu bir vaqtning oʻzida 730 ming, haj va umra paytlarida esa 1 mln. namozxonni oʻz bagʻriga sigʻdira oladi. Haj marosimining boshlanishi va tugʻallanishida albatta Al-masjid al-Haromga kelib Kaʼba tavof qilinadi.
Abu-Dabidagi Oq Masjid. Shayx Zayd masjidi (Abu-Dabi) Birlashgan Arab Amirliklari poytaxtidagi eng muhtasham va eng qimmat bino bo'lib, uning qurilishi 1996 yilda boshlangan. Uni yaratish uchun 545,000,000 dollardan ko'proq mablag ' sarflandi. Va shubhasiz, natijada - bugungi kunda bu sayyoradagi eng katta va eng chiroyli ibodatxonalardan biri bo'lib, Abu Dabidagi Oq masjidning fotosuratini ko'pincha mashhur jurnallarda ko'rish mumkin.
Shayx Zayd masjidi - bu ulkan musulmon ibodatxonasi, mahobatli inshoot va BAAdagi hashamat va boylikning timsolidir. Ommaviy e'tiqodga xilof ravishda, Oq masjid Dubayda emas, balki Abu-Dabida qurilgan. Uning ochilish marosimi 2007 yilda bo'lib, qabr yaqinida bo'lgan Birlashgan Arab Amirliklarining birinchi hukmdori va asoschisi nomi bilan atalgan. Bu Abu-Dabi shahridagi yagona masjid bo'lib, uni istagan kishi tashrif buyurishi mumkin. 2008 yildan beri bu yerga ham musulmonlar, ham boshqa din tarafdorlari kelishlari mumkin.
Biroq, bu sayyohlarni Zaydning oq masjidiga jalb qiladigan yagona narsa emas. Bundan tashqari, bu erda siz dunyodagi eng katta gilamchani ko'rishingiz mumkin (uning maydoni 5627 metr kvadrat), unda 1000 dan ortiq to'quvchi ishlagan. Swarovski kristallari bilan bezatilgan va oltin yaproq bilan qoplangan dunyodagi ikkinchi eng katta qandilga qarash ham qiziq bo'ladi.
Masjidning ko'lami juda ajoyib: u 40 ming kishini sig'dira oladi, ularning 7000 ga yaqini namozxonada, qolgan xonalar bir vaqtning o'zida 1500-4000 mehmonni qabul qila oladi.
Arxitektura va ichki bezatish. Birlashgan Arab Amirliklarining poytaxti Abu-Dabidagi Oq masjid deyarli 20 yildan buyon qurib kelinmoqda va uning maydoni 12 gektardan ziyodni tashkil etadi. Bunday ulkan loyihada 3000 ga yaqin ishchi va 500 ta muhandis mehnat qildi va bosh me'mor bo'lish uchun turli mamlakatlardan kelgan mutaxassislar bellashdilar. Natijada, g'oyalari amalda tatbiq etilgan Yozef Abdelki tanlandi.
Dastlab Oq masjid Marokash uslubida qurilgan, ammo keyinchalik fors, mavrit, turk va arab oqimlariga xos elementlar paydo bo'la boshladi. Quruvchilarning asosiy vazifasi nafaqat quyoshda, balki tunda ham ajoyib ko'rinadigan mukammal oq tuzilmani yaratish edi. Makedoniyalik marmar masjidning tashqi tomoni oldida turgan bu vazifani mukammal bajardi. Binoning jabhasida yorqin kristallar, qimmatbaho toshlar va oltindan yasalgan qo'shimchalarni ham ko'rish mumkin. Ajoyib qurilish 82 gumbaz bilan bezatilgan. Abu-Dabidagi oq masjidning fotosuratlari mashhur "1000 va 1 kecha" arab ertaklaridagi eskizlarga o'xshaydi.
Abu-Dabidagi Zayd masjidi tunda ulug'vor inshootni aks ettiruvchi sun'iy, ammo chiroyli kanallar bilan o'ralgan. Ma'badning ichki hovlisi (uning maydoni 17000 m²) ham e'tiborga loyiqdir: baland oq ustunlar gullar bilan bezatilgan va masjidlar uchun noan'anaviy oltin bilan bezatilgan, marmar maydonning o'zi esa yorqin gulli mozaikalar bilan bezatilgan.
Abu Dabidagi Oq masjidning ichki bezagi yanada ulug'vor va qimmatroq: marvaridlar, zumradlar, oltin, Eron gilamlari va nemis qandillari hamma joyda. Masjiddagi asosiy xona - bu Ollohning 99 fazilatini aks ettiruvchi qibla devori - o'ziga xos markaz joylashgan ibodat zali. Ichki makon noyob toshlar va rang-barang kristallar bilan ishlangan 7 ta ulkan qandil tomonidan yoritilgan. Ularning eng qiyini va eng chiroylisi namozxonada. Bino jabhasining orqa yoritilishi vaqti-vaqti bilan o'zgarib turadi. Bu yilning va oyning vaqtiga bog'liq. Suratda siz ko'pincha Abu-Dabidagi Shayx Zayedu masjidi ko'k, kulrang, oq, ko'k va binafsha ranglarda bo'yalganini ko'rishingiz mumkin.