Xotiraning ierarxik strukturasi

Fanning predmeti. Kompyuter arxitekturasi haqidagi ushbu fanni o‘rganish bilan talaba - kompyuterning qanday tuzilganligini, uning qanday ishlashi va dasturlanishiga oid bilimlarni o‘zlashtirish imkoniyatiga ega bo‘ladi.
Kompyuterning umumiy strukturasi va uni tashkil etuvchi qurilmalarning funksional vazifalari faning obyekti hisoblanadi.
Kompyuter arxitekturasining rivojlanish bosqichlarini quyidagicha ifodalash mumkin:
1.Nolinchi avlod – mexanik kompyuterlar (1642-1945 yillar) -Paskal (1642 yil), Leybnits (1672 yil) va Bebbidjlar (1722 yil) tomonidan ishlab chiqilgan kompyuterlar.
2.Birinchi avlod – elektron lampalar asosida qurilgan kompyuterlar (1945-1955 yillar) – Fon Neyman tamoili asosida qurilgan kompyuterlar.
3.Ikkinchi avlod – tranzistorlar asosida qurilgan kompyuterlar (1955-1965 yillar).
4.Uchinchi avlod – integral sxemalar asosida qurilgan kompyuterlar (1965-1980 yillar).
5.To‘rtinchi avlod – katta integral sxemalar asosida qurilgan kompyuterlar (1980 yillardan boshlab) – Intel 8080 (8), 8086 (16), 8088 (16), 80486 (32) va Pentium protsessorlari asosida qurilgan kompyuterlar.
6.Beshinchi avlod – ko‘rinmas kompyuterlar.

Birinchi avlod – elektron lampalar
Ikkinchi avlod – tranzistorlar
Uchinchi avlod – integral sxemalar
To‘rtinchi avlod – katta integral sxemalar

I avlod kompyuterlariga Mark 1, ENIAC, EDSAC (Electronic Delay Storage Automatic Calculator), UNIVAC (Universal Automatic Computer) Strela, BESM-1, M-2, M-3, M-20, Minsk-1,12,14, BESM-2, Ural-1. misol bo’la oladi.

Ikkinchi avlod Kompyuterlari
Tranzistorli kompyuterlar oilasiga "Stretch" (Angliya), "Atlas" (SShA). Usha davrdagi "BESM-6" (SSSR).
Mir-1, Mir-2, Minsk-2, 22, 32, M-220, 222, BESM-3, 4, 4M, Rozdan, Ural-11, 14, 16, BESM-6.
Hozirda ishlab chiqarilayotgan kompyuterlarning qurilish asoslarini o‘zida mujassam etgan dastlabki kompyuterlardan biri, bu 1952 yili Djon Fon Neyman tomonidan ishlab chiqilgan va birinchi avlod kompyuterlariga mansub bo‘lgan - IAS (Immediate Address Storage) «to‘g‘ridan-to‘g‘ri adreslanuvchi xotira» degan nomga ega kompyuter edi.
Fon Neyman kompyuteri beshta asosiy qismlardan iborat edi:
- xotira;

• 
  arifmetik-mantiqiy qurilma;
  
• 
  boshqarish qurilmasi;
  
• 
  ma’lumotlarni kiritish-chiqarish qurilmalari.