Xoshimov, S. Saidaxmedov elektr yuritma

 
11
2.11-rasm.
Mustaqil qo‘zg‘atishli dvigatelning yakori shuntlangandagi 
ulanish sxemasi (a) va mexanik tavsiflari (6).
mexanik tavsifini qurish.
2.5. M USTAQIL Q O ‘Z G ‘ATISH CH ULG ‘AM LI 
DVIGATEL YAKORI ZA N JIRIG A ULANADIGAN 
Q A RSHILIKLARNI HISOBLASH
Yuritmani loyihalashda ishga tushirish, dinamik tormozlash 
yoki teskari ulash rejimlarida turli mexanik tavsiflami olishda

---

dvigatel yakoriga ulanadigan qo‘shimcha (tashqi) qarshiliklami 
hisoblash kerak bo‘ladi. Bunda o‘zgarmas magnit oqimida ishla- 
yotgan mustaqil qo‘zg‘atish chulg‘amli o ‘zgarmas tok dvigateli 
uchun absolut yoki nisbiy birliklarda keltirilgan elektromexanik 
tavsiflardan foydalanish maqsadga muvofiqdir.
Yakor qarshiligi 
pya
ning nisbiy qiymatini hisoblashda va 
uning qiymatini ordinata o ‘qiga 2.13-rasmda ko‘rsatilganidek
i 
= 
1
holat uchun qo‘yib, nisbiy tabiiy elektromexanik tavsif 
1
ni 
olamiz. Agar 
M = M nom
bo‘lgandagi yuritmaning coi tezlikka ega 
bo‘lgan sun’iy tavsifini qurish kerak bo‘lsa, u holda, bu tezlikning 
nisbiy qiymati v/(v/ = o/too'^ni aniqlash va grafikka ushbu 
qiymatni nisbiy tok / = 
1
bo‘lganda qo‘yish kerak.
2.13-rasm.
Mustaqil qo‘zg‘atishli dvigatelni ishga tushirish diagrammasi 
(a)
va rezistor seksiyalarinihg ulanish sxemasi (
b).
Hisoblayotgan mexanik tavsifga 
2
to‘g‘ri chiziq mos keladi. 
Tenglik 
(2.24) 
asosida quyidagini aniqlaymiz:
P y a
Pqo'sk
1“V/ 
(2.34)

---

bu yerda:
Pqo'sh~
1" 
Vl'Pya
(2.35)
qo‘shimcha qarshilikning absolut qiymati 
RqtlSh= pqo-sh' Яют-
Ishga tushirish rezistorlari seksiyalarini hisoblash uchun 
pog'ona qarshiliklarini qayta ulashdagi toklaming eng katta 7/ va 
eng kichik 
I
2
qiymatlarini belgilaymiz (2.13-rasm, 
a). Ii
ning 
qiymatini kommutatsiya shartidan kelib chiqqan holda maksimal 
tok qiymatiga yaqin qilib tanlaymiz. Masalan, PBST rusumli 
dvigatellar uchun
/ / = (3,5-4,0)7ЖИЙ 
(2.36)
Tok 
h
ning qiymati yuklamaning statik toki qiymatidan 
10
-
50% ortiq qilib qabul qilinadi. Toklaming ushbu chegaralarda 
o‘zgarishiga qarab 2.13-rasm, 
a
da ko‘rsatilgan dvigatelning 
ishga tushirish diagrammasi quriladi va bunda 
I h I
7
toklami 
rezistorlaming har bir ulanishida bir xil qiymatga teng bo‘lishini 
ta’minlash kerak.
Shundan so‘ng yuqorida keltirilgan uslub asosida har bir 
pog‘ona qarshiliklarining nisbiy qiymati aniqlanadi.
Bundan tashqari ishga tushirish qarshiliklari seksiyalarini 
hisoblahsning analitik usulini ko‘rib chiqamiz. Buning uchun sxe- 
maga 2.13-rasm 
b
da ko‘rsatilgan belgilashlami kiritamiz. Avval 
dvigatel yakor zanjirida 
Rya
qarshilik bilan tarmoqqa ulanadi 
(2.13- rasm 
a
dagi nuqta). Seksiya 
Rm.im+
1
> v nuqtada o ‘chiriladi 
va dvigatel yakor zanjirida 
Rm.j
qarshilik bilan keyingi mexanik 
tavsifga o‘tadi (c nuqtaga). Shundan so‘ng ishga tushirish seksiya- 
larining ayrimlarini chiqarish davom etadi va oxirida dvigatel 
tabiiy mexanik tavsifga chiqariladi 
(Ima>0,
nuri).
Diagrammadan ko‘rinib turibdiki, 
m
pog‘onadan o ‘tishda 
quyidagini olamiz:
I,= (U-Em)IRm_x
; 
I2= (U-Em)/Rm,
(2.37)
bu yerda: 
Em -
dvigatelning 
В
va 
с
nuqtalaridagi EYK.
Shunday qilib, 
1
Д
2
= 
R J R m-i~ X-
7/, tokining eng yuqori 
qiymati va 
tokining eng pastki qiymatlarming tengligidan 
hamma pog‘onalar uchun qurilgan diagrammalardan quyidagilarni 
olamiz:

---

////? -
R J R m.i - Rm.j/R
m.2
 —
... -
R
2
IR
1
 - Ri
/Rya
(2.38) 
(2.37) va (2.38) ifodalar asosida quyidagini aniqlaymiz:
R, = Л • 
;
R ^ X - R ^ X - R ^ ;
.................................
(2.39)
Rm. l =Л■Rn, l =Лm-I ■Rya;
R„I — Л
• 
R
m-1
= Л • Rya.
bu yerdan
x=fK.