Xoshimov, S. Saidaxmedov elektr yuritma

5co = А ю /ю пот; 5
M = b M !M nom.
Sinxron dvigatellar absolut qattiq tavsifga ega bo‘ladi.
Bundan tashqari agar elektr dvigatel avtomatik boshqarish 
tizimining obyekti sifatida ishlatilsa, u holda o‘matilgan rejimda, 
bu dvigatel uchun absolut со = / (
M)
mexanik tavsifmi olish 
mumkin.
a
-
o ‘zgarmas; 
b 
-  o'zgaruvchan qattiqlikdagi.
1 -  absolut qattiq; 2 -  qattiq; 3 -  yumshoq.
Qattiq mexanik tavsif (2.1-rasm, 
a
dagi 
2
tavsif). Bu tav­
sifga ega b<3‘lgan yuritmalarda p 1-10% atrofida o‘zgaradi. Bu

---

guruhga mustaqil qo‘zg‘atish chulg‘amli o‘zgarmas tok dvi- 
gatellari, kollektorli mashinalar va ventilli dvigatellar kiradi.
Yumshoq mexanik tavsifga (2.1-rasm, 
a
dagi 
3
tavsif) tavsif 
qiyaligi 10% dan ko‘p bo‘lgan dvigatellar ega bo‘Iadi. Ularning 
qatoriga ketma-ket qo‘zg‘atish chulg'amli o‘zgarmas tok dvi- 
gatellari, to‘g‘ridan-to‘g‘ri o‘zgaruvchan tarmoqqa yoki 
0
‘zgar­
mas tokka ulanadigan kollektorli universal dvigatellar yuqori 
sirpanishga ega bo‘lgan assinxron dvigatellar kiradi. Ko‘p turdagi 
dvigatellaming sun’iy tavsiflari ham yumshoq hisoblanadi.
Ko‘pincha mexanik tavsiflari o‘zgaruvchan qattiqlikka ega 
bo‘lgan dvigatel yoki elektr yuritma tizimlari qo‘llaniladi. Ma- 
salan, 2.1-rasm, 
b
dagi 
1
qisqa tutashgan rotorli assinxron dviga­
telning mexanik 
2
ekskavatorga xos bo‘lgan mexanik tavsifni,
3 
ketma-ket qo‘zg‘atish chulg‘amli o‘zgarmas tok dvigatelining 
tavsifmi ifodalaydi. Agar 
AB
qismdagi tavsiflar qattiq bo‘lsa, 
BC
qismidagi tavsiflar yumshoq ko‘rinishga ega. Shunday qilib, bu 
tavsiflar o‘zgaruvchan qiyalikka ega bo‘lgan tavsiflar deb yuri- 
tiladi.
Mexanik tavsiflarning ko‘rinishi va elektr dvigatel turini 
texnologik talablardan kelib chiqqan holda tanlanadi. Masalan, 
po‘latni prokatlash, qog‘oz ishlab chiqarish, rotatsion bosim, 
zamonaviy metall kesish dastgohlari mexanizmlari uchun qattiq 
mexanik tavsif talab etiladi. Ba’zi, sinov stendlari va tasmali 
mexanizmlari ko‘pincha yuritmada absolut qattiq mexanik tavsif 
bo‘lishini taqozo etadi.
2.2. NISBIY BIRLIKLAR
Turli nominal qiymatlarga ega bo‘lgan elektr yuritmalarni 
taqqoslash va boshqa tadqiqotlami o‘tkazishda nisbiy birliklardan 
foydalanish maqsadga muvofiq.
Har qanday o‘zgaruvchini nisbiy birliklarda ifodalash uchun 
uning absolut qiymatini shunga o'xshash bazaviy qiymatga 
boMish kerak. Odatda, elektr yuritmalarda bazaviy qiymat sifatida 
quyidagilardan foydalaniladi:
Un0m -
nominal kuchlanish; 
Inom
- nominal tok; 
Mnom(Fnam) -
moment (kuch); 
Rmm(Z
nom) - tarmoqdan nominal kuchlanish

---

berilganda nominal tok oqishini ta’minlaydigan qo‘zg‘almas 
dvigatel zanjiridagi nominal qarshilik; co„om - dvigatel yakorining 
(rotorining) nominal burchak tezligi. Bu qiymatlardan tashqari 
o‘zgaruvchan tok mashinalari uchun bazaviy qiymat sifatida 
magnit maydonining sinxron burchak tezligi оо0(<в«), mustaqil 
qo‘zg‘atish chulg‘amli o‘zgarmas tok dvigateli uchun elektr yuri- 
tuvchi kuch tarmoq kuchlanishiga teng bo‘lgandagi ideal salt 
yurish tezligi co0 qabul qilinadi.
Kuchlanish uchun nisbiy kattalikni quyidagicha yozish mum­
kin: