Xorijiy mamlakatlar iqtisodiyoti va mamlakatshunoslik

Malining umumiy ijtimoiy-iqtisodiy imkoniyatlari va omillari. 
Malining 
hozirgi aholisi Birlashgan Millatlar Tashkilotining so'nggi 
ma'lumotlarini Worldometer tomonidan ishlab chiqish asosida 2021-yil 11-aprel, 
yakshanba kuniga qadar 20 698 144 kishini tashkil etadi. 
Mali-2020 aholisi BMT ma'lumotlariga ko'ra yil o'rtalarida 20 250 833 kishini 
tashkil qiladi. 
Mali aholisi butun dunyo aholisining 0,26 foiziga teng. 
Mali aholisi bo'yicha mamlakatlar (va qaramlik) ro'yxatida 60-o'rinni egallaydi. 
Malida aholi zichligi 
km
2
ga 17 tani tashkil etadi (har bir kvafrat miliga 43 kishi). 
Umumiy er maydoni 1,220,190
km
2
(471,118 kvadrat mil) 
Aholining 44,0 foizini shaharliklar tashkil etadi (2020-yilda 8 906 636 kishi) 
Malidagi o'rtacha yosh – 16,3 yosh. 
Ma
li mamlakatining ijtimoiy-iqtisodiy immkoniyatlari juda ko’p jihatdan aholi 
soniga, aholining demografik holati va siyosatiga bog’liqdir. Quyida Malining 70 yillik 
demografik holatini ko’rishligimiz mumkin bo’ladi. 

---

7 
1950-yil Mali aholisi 4,7 milliondan ziyoda bo’lgan. Mali aholisi 1957-yilga kelib 
5 milliondan oshgan bo’lsa, 1971-yilda 6 million, 1980-yil 7 million, 1987-yil 8 
millionga, 1993-yil 9 million, 1997-yil 10 million, 2001-yil 11-million, 2010-yil 15 
million, 2020-yilda esa 20 milliondan oshdi. Yillik o’sish darajasini quyidagi jadvalda 
ham ko’rishligimiz mumkin. 
1968-yil 19-noyabrda, progressiv iqtisodiy tanazzuldan so'ng, Musa Traore 
boshchiligidagi qonsiz harbiy to'ntarish natijasida Keyta rejimi ag'darildi , bu kun endi 
ozodlik kuni sifatida nishonlanadi. Keyingi harbiy boshchiligidagi rejim, Traora 
prezident sifatida, iqtisodiyotni isloh qilishga urindi. Uning sa'y-harakatlari siyosiy 
notinchlik va 1968-1974 yillarda sodir bo'lgan dahshatli qurg'oqchilikdan hafsalasi pir 
bo'lgan, ocharchilik minglab odamlarni o'ldirgan. Traore rejimi 1970-yillarning 
oxiridan boshlangan talabalar tartibsizliklariga va uchta davlat to'ntarishiga 

---

8 
urinishlarga duch keldi. Traore rejimi 1980-yillarning oxirigacha barcha muxoliflarni 
qatag'on qildi.
Hukumat iqtisodiy islohotlarni amalga oshirishda davom etdi va aholi tobora 
ko'proq norozi bo'lib qoldi. Ko'p partiyaviy demokratiyaning ortib borayotgan 
talablariga javoban Traore rejimi ba'zi cheklangan siyosiy liberallashtirishga yo'l 
qo'ydi. Ular to'laqonli demokratik tizimni joriy etishdan bosh tortdilar. 1990 yilda 
uyushgan oppozitsiya harakatlari paydo bo'la boshladi va ko'plab Tuareglarning 
Maliga qaytishidan keyin shimolda etnik zo'ravonliklarning shiddatli ko'tarilishi bilan 
murakkablashdi. 
1991-yildagi hukumatga qarshi namoyishlar davlat to'ntarishiga, o'tish davri 
hukumatiga va yangi konstitutsiyaga olib keldi. General Mussa Traorening 
korruptsiyalangan va diktatorlik rejimiga qarshilik 1980-yillarda kuchaygan. Shu vaqt 
ichida Xalqaro Valyuta Jamg'armasining talablarini qondirish uchun qo'yilgan qat'iy 
dasturlar mamlakat aholisiga og'irliklarni kuchaytirdi, go'yoki hukumatga yaqin 
elitalar o'sib borayotgan boylikda yashadilar. 1991-yil yanvar oyida bo'lib o'tgan tinch 
talabalarning norozilik namoyishlari shafqatsizlarcha bostirildi, ommaviy hibsga 
olishlar va rahbarlar va ishtirokchilar qiynoqqa solindi. Tarqoq tartibsizliklar va jamoat 
binolarini buzish sodir bo'ldi, ammo aksariyat dissidentlarning harakatlari 
zo'ravonliksiz qoldi. 
1992-yilda Alfa Oumar Konare 1997-yilda Konstitutsiyaga binoan oxirgi ruxsat 
berilgan ikkinchi muddatga qayta saylanishidan oldin Malidagi birinchi demokratik, 
ko'p partiyali prezidentlik saylovlarida g'olib chiqdi. 2002-yilda Amadu Tumani Ture, 
iste'fodagi general, 1991-yilgi demokratik qo'zg'olonning harbiy tomoni rahbari bo'lib 
saylandi va ushbu demokratik davrda Mali Afrikadagi siyosiy va ijtimoiy jihatdan 
barqaror mamlakatlardan biri sifatida qaraldi. 
Malida bugungi kunda qullik davom etmoqda, chunki 200 mingga yaqin odam 
to'g'ridan-to'g'ri xo'jayinga xizmat qilgan. 2012-yilda Tuareg qo'zg'olonida sobiq 
qullar zaif aholi bo'lib, ba'zi qullar o'zlarining sobiq xo'jayinlari tomonidan qaytarib 
olinganligi haqida xabar berishgan. 

---

9 
Quyidagi jadvalda Mali aholisining yillar kesimidagi soni keltirilgan. Bunda yillik 
o’sish darajasi, yillik immigratsion o’zgarishlar, o’rtacha yosh, tug'ilish darajasi, aholi 
zichligi, urbanizatsiya darajasi va soni keltirilgan.