Xorijiy mamlakatlar iqtisodiyoti va mamlakatshunoslik

 

 

 

 

 

                                           

55

http://www.uzinform.com/ru/news/20110929/09167.html 

---

66 

 

XULOSA 

 

Iqtisodiyotni  modernizatsiyalash  va  chuqur  tarkibiy  o‗zgarishlarni  amalga 

oshirish  sharoitida  O‗zbekiston  uchun  Xitoyning  iqtisodiy  muvafaqqiyatlarga 

erishishida  muhim  rol  o‗ynagan  industriallashtirish  tajribasi  alohida  ilmiy-amaliy 

ahamiyatga  ega.  Xitoyda  industriallashtirish  jarayonlarini  tahlil  etish  orqali, 

umumiy ravishda quyidagi xulosalar qilish mumkin. 

Birinchidan,  davlat  sanoatlashtirish  siyosati  -  bu  ishlab  chiqarishning 

o‗sishiga,  fan-texnika  yutuqlarini  ishlab  chiqish  va  joriy  etishga,  iqtisodiyotning 

tarmoq  tarkibini  yaxshilashga  va  tayyor  mahsulot  eksportini  rivojlantirishga 

qaratilgan  davlatning  uzoq  muddatli  chora-tadbirlar  majmuidir.  Davlat 

sanoatlashtirish siyosati iqtisodiy islohotlarning ustuvor yo‗nalishlaridan biridir. 

Ikkinchidan,Xitoyiqtisodiyotiningyuqorisur'atlarbilano‗sishidasamaraliindu

striallashtirishsiyosatibosqichma-bosqichamalgaoshirilishibilanajralibturadi.Ushbu 

siyosat  iqtisodiy  liberallashuv,  xo‗jalikni  boshqarishda  bozor  tamoyillariga 

bosqichma-bosqich o‗tishga yo‗naltirilgandir. 

Uchinchidan,Xitoydaindustrallashtirishnatijasidamamlakatyalpiichkimahsul

otiningtarkibidajiddiyo‗zgarishlarsodirbo‗ldivaqishloqxo‗jaliginingulushi 

28,0%dan 

2008 

yilgakelib 

11,3%gachaqisqardi, 

sanoat, 

qurilishvaxizmatlarulushiesa  62%dan  88,7%gaoshdi.  Xitoy  sanoat  islohotlari 

natijasida  asosiy  sanoat  mahsulotlarini  ishlab  chiqarish  hajmi  keskin  ortdi. 

Jumladan, 1949 yilda prokat va neft ishlab chiqarish 0,1 mln. tonnadan 2008 yilga 

kelib  mos  ravishda  584,9  va  189,7  mln.  tonnagacha  organ  bo‗lsa,  avtomobillar 

ishlab  chiqarish  hajmi  1978  yilgi  0,2  mln.  donadan  2008  yilda  9,3  mln.  donaga 

ko‗paydi 

To„rtinchidan, Xitoy sanoat islohotlari quyidagi omillarga tayanadi:   

  davlatning iqtisodiyotdagi roli; 

 

yuqori  jamg‗arish  normasining  mavjudligi.  Xitoyda  iqtisodiyotni 

modernizatsiyalash  sharoitida  jamg‗arish  normasi  YAIMga  nisbatan 

o‗rtacha 40 % ni tashkil etadi; 

---

67 

 

 eksport  hududlarning  barpo  etilishi.  Ushbu  hududlar katta hajmdagi  kapital 

qo‗yilmalarni  talab  etadi  va  ushbu  qo‗yilmalar  bosqichma-bosqich  amalga 

oshirilgan.  XX  asr  90-yillarining  ikkinchi  yarmidan  boshlab  eksport  ishlab 

chiqarish  hudulariga  yo‗naltirilgan  davlat  va  xususiy  investitsiyalar  ulushi  jami 

investitsiyalar  hajmining  yarmidan  oshib  ketgan.  Uzoq  yillar  mobaynida  jami 

xorijiy  investitsiyalarning  70%  dan  ortiq  qismi  ushbu  hududlarga  yo‗naltirilgan. 

2007 yilga kelib EIZning yalpi ichki mahsulotdagi ulushi 59,5% ni tashkil etdi: 

 xususiy  sektorning  rivojlanishi.  Hozirda  Xitoyda  zamonaviy  aralash 

iqtisodiy tizimning hamma elementlari mavjud. Mamlakat JST ga a'zo bo‗lganidan 

so‗ng xususiy sektor uchun ilgari yopiq hisoblangan iqtisodiyot sohalari, jumladan, 

elektroenergetika, kommunal xizmat, neft sohasi, temir yo‗l orqali tashish hamda 

fuqaro 

aviatsiyasida 

imkoniyatlar 

birmuncha 

kengaytirildi. 

Bu 

esa 

industriallashtirish jarayonida raqobat muhitining shakllanishiga olib keladi. 

Beshinchidan,  Xitoy  industriallashtirish  jarayonining  zamonaviy  bosqichi  

iqtisodiyotni modernizatsiyalash hisoblanadi va u quyidagi tamoyillarga asoslandi:  

 davlat  tasarrufidagi  korxonalarni  saqlab  qolish  va  yuqori  texnologik 

taraqqiyotni  belgilovchi  yangi  korxonalarni  tashkil  etish  tashabbusini  qo‗llab-

quvvatlash; 

 

Xitoy 

iqtisodiyotini 

modernizatsiyalash 

to‗g‗ridan-to‗g‗ri 

xorijiy 

investitsiyalar va yuqori texnologiyani jalb etishga asoslanganligi; 

 

Xitoyliklar  tomonidan  G‗arb  texnologiyasini  o‗rganib,  mamlakatda 

innovatsion nusxa ko‗chirishning strategiyasining amalga oshirilishi;  

 

mamlakatda o‗z tovarlarini jahon bozoriga olib chiqishni qo‗llab-quvvatlash 

orqali modernizatsiya samaradorligining oshirilishi; 

 Xitoydagi 

modernizatsiyalash 

loyihalarining 

yetakchi 

elementi 

infratuzilmani rivojlantirishdan iboratligi.  

Xitoydagi iqtisodiy mo‗jiza sababi esa iqtisodiy islohotlarni amalga oshirish 

yillarida  investitsiya  normasi  va  eksportning  yalpi  ichki  mahsulotdagi  ulushining 

ortishi, kuchli proteksionizm siyosatini amalga oshirish bilan bog‗liqdir. 

---

68