|
1.1.2. Menejment fanining tarixiy rivojlanishi
XX asrning ikkinchi yarmi va XXI asr boshida texnika va texnologiyaning takomillashuvi, ishlab chiqarishning keskin usishi boshqarishni murakkablashtirib yuboradi va uni maxsus bilimlarni talab etuvchi,faoliyatning maxsus sohasiga aylantirdi. Ushbu muammolarni hal etish uchun boshqaruvchi tajribani umumlashtirish, ishlab chiqarish va xodimlarni boshqarishning samarali usullarini izlashga olib keldi. Natijada boshqaruv to’g’risida quyidagi ta’limotni vujudga keltirdi. Shu davrdan boshlab bugunga qadar boshqaruvdagi quyidagi to’rt yo’nalish evolyutsion tarzda rivojlangan va uzining tegishli xissasini qo’shgan.
Ilmiy menejment maktabi (1885-1920), namoyondalari F.Teylor, T.Emerson va boshqalar.
Mumtoz yoki ma’muriyat menejment maktabi (1920-1950), namoyondalari A.Fayol, MyuVeber va boshqalar.
“Inson munosabatlari” maktabi (1950- yildan hozirgacha) namoyondalari E.Meyo, R. Laykurt va boshqalar.
Miqdoriy tizimli yoki zamonaviy menejment maktabi (1950 yildan hozirgacha)namoyondalari G.Saymon, P.Durker, E.Deyl va boshqalar.
Ilmiy menejment kontseptsiyasining asosiy g’oyasi korxona tashkilot boshqaruvini takomillashtirish hisobiga mehnat unumdorligini oshirish manbai bo’lgan g’oyat samarali va maqbul usullarni izlashdan iborat.
Mumtoz menejmentning mohiyati shundan iboratki, ilmiy menejment namoyondalari, asosan korxonaning tashkiliy boshqaruvini takomillashtirishga yoki yanada aniqroq qilib aytadigan bo’lsak, ishlab chiqarish darajasidagi boshqaruv bilan shug’ullanadigan bo’lsa, mumtoz menejment kontseptsiyasi tashkilotga keng qamrovli kelajak nuo’tai nazaridan yondashish yo’li bilan undagi umumiy xususiyatlar va qonunlarni aniqlashga yordam beradi. Maqsad boshqarishning universal tamoyillarini yaratish va muvaffaqiyatga erishishdir.
Insoniy munosabatlar kontseptsiyasi bo’yicha korxonadagi mehnat unumdorligining oshishida asosiy omil inson, ya’ni ijtimoiy faoliyat hisoblanadi. Boshqacha qilib aytadigan bo’lsak, tashkilot ichida inson munosabatini qo’llab quvvatlovchi tizim shakllantiriladi. Bunda boshqaruv uslubiga va uning mehnat unumdorligi ko’rsatgichlari hamda xodimlarning o’z mehnatidan manfaatdorligiga alohida e’tibor qaratiladi.
Bunday sharoitlarda menejerlarning asosiy vazifasi ohir- oqibatda korxonaning o’z maqsadlariga erishishga olib keluvchi personalni boshqarish hamda uni tashkil qilishdir.
Tizimli yoki zamonaviy menejment yo’nalishi boshqa yo’nalishlarga nisbatan ancha keyin paydo bo’lgan bo’lib, zamonaviy menejmentdagi to’rtta yondashuvni alohida ajratib ko’rsatadilar: tizmli, vaziyatli, funktsional va miqdoriy.
Shunday qilib, menejment nazariyasi va amaliyoti turli davrlarda o’ziga xos ko’rinishlarda shakllangan bo’lib, hozirgi zamon boshqaruv fanidir. Masalan, 50-60 yillarda boshqaruvning tashkiliy-tarkibi diqqat markazida turgan bo’lsa, 60-70 yillarda strategik rejalashtirish vujudga keldi. 80-yillardan boshlab esa, ilg’or g’arb firmalarida strategik rejalashtrishdan strategik boshqaruvga o’tildi. Ayniqsa, menejmentning marketing nazariyasi bilan uyg’unlashuvi bozor boshqaruvi kontseptsiyasining vujudga kelishiga asos bo’ladi. Hozirgi davrda boshqaruv nazariyasi va amaliyotida sodir bo’layotgan o’zgarishlar “Tinch boshqarish inqilobi” deb atalmoqda.
Xorijiy olimlar tomonidan taklif etilgan kontseptsiyalarni tahlil qiladigan bo’lsak, shuni takidlash joizki, ularni Uzbekistondagi bozor iktisodiyotining shakllanish amaliyotida qo’llash o’ziga xos iqtisodiyotni boshqarishni rivojlantirish strategiyasini ishlab chiqishga yordam beradi.
Shubhasiz, ko'pchilikning hayotida taksida sayohat paytida suhbatdosh haydovchi to'xtovsiz yashash sharoitlarini yaxshilash va inqirozdan chiqish uchun mahalliy hokimiyat qanday o'zgarishlar qilish kerakligi haqida gapirgan paytlari bo'lgan. Bunday mavzularni taksi haydovchisining og'zidan eshitish juda kulgili, lekin odam beixtiyor ma'lumotni tinglaydi va suhbatning bir qismiga aylanadi. Tahlilchi Aleksandr Proxorov taksi haydovchisi bilan boshqaruv haqida gapirishdan ko'ra ancha oldinga borishga qaror qildi va natijalarini o'zining "Rossiya boshqaruv modeli" kitobida aks ettirgan holda butun tadqiqot o'tkazdi.
Ish ushbu "ichki boshqaruv modeli" nima ekanligini, qanday xususiyatlarga ega ekanligini, qanday rivojlanishini va istiqbolli ekanligini tushunishga yordam beradi. Muallif rus shaxsi tomonidan "boshqaruv modeli" tushunchasini shakllantirishga ta'sir qiluvchi o'ziga xos va madaniy jihatlarni ko'rib chiqadi. Natijada, "Menejmentning rus modeli" kitobi yordamida odam ushbu atamaning qiziqarli tarkibiy qismlari bilan tanishish va hodisalarning rang-barang mozaikasidan to'liq qarashlar nazariyasini to'plash imkoniyatiga ega bo'ladi.
Aleksandr Proxorov aniq "ruscha" tuzilmalar va boshqaruv tartib-qoidalarini topdi, shuning uchun Rossiyaning barcha aholisi kitobni o'qishga qiziqadi. Tanishish jarayonida mahalliy boshqaruv modeli rivojlanishning barqaror va beqaror bosqichlaridan iborat bo'lgan ma'lum bir seriya ekanligini tushunish keladi. Shubhasiz dalil sifatida Aleksandr Proxorov tarixiy va zamonaviy tarzda aql bovar qilmaydigan miqdordagi faktlarni keltiradi. Kitobni keraksiz deb atash qiyinligiga alohida e'tibor qaratish lozim. "Menejmentning rus modeli" bugungi kun haqiqatlarida ayniqsa muhim bo'lgan muayyan sinf muammolarni hal qilishda ajoyib yordamchidir.
Ushbu malakali tadqiqotni o'qish juda hayajonli, chunki u oddiy rus ishchisining makro-psixologiyasi darajasida ishlab chiqariladi, shuning uchun u sizni befarq qoldira olmaydi. Ko'pgina o'quvchilar muallifning ba'zi modellar haqida gapiradigan haqiqiy halollik va samimiylikni ta'kidlashadi. Bu yerda yolg‘on yoki Rossiyani ko‘tarishga urinishlar yo‘q, faqat haqiqat, haqiqat va yana haqiqat! Bunday narsalar adabiy asarlar orasida tez-tez uchramasligi sababli, "Rossiya boshqaruv modeli" haqiqatan ham e'tiborga loyiqdir.
Kitoblar haqidagi saytimizda siz saytni ro'yxatdan o'tmasdan yoki o'qimasdan bepul yuklab olishingiz mumkin onlayn kitob Aleksandr Proxorov iPad, iPhone, Android va Kindle uchun epub, fb2, txt, rtf, pdf formatlarida "Rossiya boshqaruv modeli". Kitob sizga juda ko'p yoqimli lahzalar va o'qishdan haqiqiy zavq bag'ishlaydi. Sotib olish to'liq versiya hamkorimiz bilan bo'lishi mumkin bo'lgan nashrlar. Shuningdek, bu yerda siz adabiyot olamidagi so‘nggi yangiliklarni topasiz, sevimli mualliflaringizning tarjimai holi bilan tanishasiz. Yangi boshlanuvchilar uchun alohida bo'lim mavjud foydali maslahatlar va tavsiyalar, qiziqarli maqolalar, buning yordamida siz o'zingizni yozishda o'zingizni sinab ko'rishingiz mumkin
Do'stlaringiz bilan baham: |
