Xorazm viloyot 1-Mavzu: O‘rtacha miqdorlar, moda va mediana

Xorazm viloyot


1-Mavzu: O‘RTACHA MIQDORLAR, MODA VA MEDIANA
Mavzuning asosiy mazmuni va namunaviy misollar
Mutlaq va nisbiy miqdorlarning yuqorida ko‘rsatib o‘tilgan qator afzallik tomonlari bilan bir qatorda, ularning kamchiligi shundaki, ular o‘rganilayotgan hodisa va jarayonlarga umumlashtirib ta’rif bera olmaydilar. Bu vazifani statistikada o‘rtacha miqdorlar bajaradi.O‘rtachalar umumlashtirishning keng tarqalgan usullaridan biridir. Angliyalik yirik olim U.Petti iqtisodiy muammolarni o‘rganishda o‘rtachalardan keng foydalangan. Masalan, U.Petti bir katta kishining kunlik ovqatlanishi, o‘rta xarajatlarni qiymat o‘lchovi birligi sifatida ishlatishni taklif qilgan edi. Uni o‘rtacha miqdorlarning mavhumligi va bir kishiga ta’luqli ma’lumotlar o‘rtacha bilan to‘g‘ri kelmasligi ta’jublantirmagan. U o‘rtacha miqdorlarning barqarorligini o‘rganilayotgan hodisalardagi qonuniyatlarning ifodasi deb hisoblaydi va kerakli boshlang‘ich ma’lumotlar bo‘lmagan takdirda ham ma’lumotga ega bo‘lish mumkinligini ta’kidlaydi.
O‘rtachalarning mohiyatini to‘g‘ri tushunish ularning alohida o‘rnini va vaznini aniqlaydi. O‘rtacha miqdor deyilganda bir turdagi hodisaning o‘zgaruvchan belgilari asosida umumlashtirib ta’riflovchi miqdor, ko‘rsatkich tushuniladi.
Agar to‘plamda belgining alohida variatlari va ularning vaznlari mavjud bo‘lsa holda o‘rtacha miqdor arifmetik tortilgan formula yordamida aniqlanadi. YUqorida keltirilgan jadvalning ikkinchi va uchinchi ustun ma’lumotlaridan foydalanib bir ishchiga to‘g‘ri keladigan o‘rtacha ish haqi miqdorini aniqlaymiz. , yoki ikkinchi ustun ma’lumotlari to‘rtinchi ustundagi shaklda berilgan ham bir xil formula qo‘llaniladi . Demak, bir ishchiga to‘g‘ri keladigan o‘rtacha ish haqi miqdori 1020 ming so‘mga teng.
Ayrim hollarda o‘rtacha miqdorlar oraliq qatorlar asosida hisoblanishi mumkin. Bunda har bir oraliq guruh bo‘yicha o‘rtachani, keyin jami qatorlar bo‘yicha umumiy o‘rtachani hisoblash lozim. Dastlab har bir guruhdagi o‘rtacha miqdorni aniqlab olamiz va so‘ngra korxonalarda o‘rtacha ishlab chiqarilgan mahsulot miqdorini o‘rtacha arifmetik tortilgan formula yordamida hisoblaymiz