Xorazm ma’mun akademiyasi axborotnomasi – /2019 Ўзбекистон республикаси фанлар

Ключевые слова: сточные воды, микроорганизмы, сапробионт, биологический метод. 
Abstract. Biological treatment of sewage water – one of the most applicable methods of water 
treatment, on which occurs the mineralization of organic substance by microorganisms – saprobionts in 
shallow – water ponds and other reservoirs. 
Key words: wastewater, microorganisms, saprobiont, biological method. 
Oqava suvlarni tozalash usullariga – ifloslangan oqava suvlarni mexanik, fizik, kimyoviy va biologik 
va boshqa usullar yordamida har xil aralashmalardan tozalash kiradi. Shulardan biri biologik jarayonlardan 
faqat oqava suvlarni tozalashda foydalaniladi. Mikroorganizimlar ishtirokida sodir bo’ladigan biologik usullar 
bilan erigan, kolloid va erimay qolgan iflos moddalar qayta ishlanadi. Organik moddalar bilan bir qatorda ba’zi 
oksidlanmay qolgan anorganik moddalar ham (masalan, H
2
S, NH
3
, nitratlar) qayta ishlanadi. 
Oqava suvlarni tabiiy biokimyoviy tozalash variantlari 
1-mexanik tozalash; 2-fizik-kimyoviy tozalsh; 3-biokimyoviy tozalash; 4-biohovuz; 5-shohobcha kanali; 6-
bug’lantiruvchi hovuz; 7-filtrlash dalasi; 8-sug’orish dalasi. 
Hozirgi vaqtda biologik tozalashda hozirgacha bizga ma’lum bo’lgan mikroorganizimlarni har qanday 
usullardan foydalaniladi. 
Buning uchun oqava suvni biokimyoviy tozalashda aerob jarayonlar tabiiy sharoitlarda va sun’iy 
inshootlarda olib boriladi. Tabiiy sharoitlarda oqava suvlar sug’orish dalalarida, filtratsiya dalalarida va 
biologik hovuzlarda biokimyoviy oksidlanish jarayoni asosida zararsizlantirilishi mumkin. Bunda oqava suvlar 
maxsus dalalarda yerdagi mikroorganizmlar, havo, quyosh nuri ta’sirida biokimyoviy tozalanadi. Biologik 
tozalashdan keyin bu yerlarga donli ekinlar ekilishi mumkin. Bunday tozalagichlar hovuzchalar ko’rinishida 
ham bo’lishi mumkin. Bunda 3-5 ta hovuzlar qator qilib joylashtiriladi. Oqava suv bu hovuzlarga biridan keyin 
oqib o’tadi. Ularning chuqurligi 0,5-1 m atrofida bo’ladi va quyosh ta’sirida yaxshi qizdiriladi. Natijada suv 
o’tlari yaxshi ruvojlanib o’sadi va suvga biokimyoviy oksidlanish jarayoni natijasida ajralgan CO
2
, fosfor va 
ammoniyli azot moddalari suv o’tlari tomonidan o’zlashtiriladi. 
Bunda hovuzchalarning normal ishlashi uchun suv harorati 6 
0
C dan past va 30 
0
C dan yuqori 
bo’lmasligi, muhit pH 6,5- 9 atrofida bo’lishi lozim. Shuning uchun qish paytida hovuzchalar ishlamaydi. 
Oqava suvlarni bir necha tozalash usullari bilan birga, sug’oriladigan dalalarga oqizib to’liq 
zararsizlantirish mumkin. 

---