2 а расм.
GPS
аппарати
2 b
расм.
Энтомологик сачок
2 c
расм.
Энтомологик матрац
1-
жадвал
Хоразм вилояти Odonáta туркумига мансуб турларнинг учраши тўғрисида маълумот
(Хива,
Қўшкўпир ва Урганч туманлари)
№
Оила
Авлод
Тур
Ушланган жой ва
координати
1
Libellulidae
Sympetrum
Sympetrum vulgatum
Linneus, 1758
60 33 37. 447 E
41 30 8 . 186 N
Orthetrum
Orthetrum cancellatum
Linnaeus, 1758
60 14 9 .655 E
41 26 27 .932 N
Orthetrum sabina
Drury, 1770
60 14 3. 329 E
41 26 32.418 N
Crocothemis
Crocothemis servilia
Drury, 1773
60 33 54 .061 E
41 30 3 304 N
Pantala
Pantala flavescens
Fabricius
,
1798
60 33 37. 447 E
41 30 8 . 186 N
2
Gomphidae
Gomphus
Gomphus flavipe
Charpentier, 1825
60 33 54. 061 E
41 30 3 304 N
Lindenia
Lindenia tetraphylla
Vander Linden, 1825
3
Aeshnidae
Anax
Anax Imperator
60 14 3. 329 E
41 26 32.418 N
Тадқиқотларимиз давомида ушланган ва аниқланган турлар бўйича қуйидаги
маълумотларни тақдим этамиз.
1. Sympetrum vulgatum Linneus, 1758.
Туркум:
Odonáta
Оила:
Libellulidae
Авлод:
Sympetrum
Тур:
Sympetrum vulgatum
Морфологияси.
Оддий ниначи (
Sympetrum vulgatum).
Қанотлари катталиги ёйилганида
6 см. ни ташкил этади. Олд қанотлари узунлиги 33
-
37 мм., орқа қанотлари эса 24
-
29 см ни
ташкил этади. Қоринчасини
кўкрак билан бириккан қисми бироз кенгайиб, пастга томон
ингичкалашиб, тортилган. Қанотларида тўқ жигарранг стигма мавжуд. Қанотларининг
қолган қисми шаффоф. Кўкракнинг ён томонларида қора кўндаланг чизиқлари билиниб
XORAZM MA
’
MUN AKADEMIYASI AXBOROTNOM
А
SI
–
8/2020
28
туради. Оёқлари қора рангли, ташқаридан сариқ чизиқли. Жинсий диморфизм.
Sympetrum
vulgatum
(
♂
)
қорин қисмининг устки тарафи қизғиш рангли. Ости сарғиш, қоринида бўйлама
қора чизиқлари бор.
Sympetrum vulgatum
(
♀
)
эса қорин қисми қорамтир сариқ рангли бўлиб,
3 та кўндаланг чизиқлари мавжуд (3
-
расм).
3-
расм.
Оддий ниначи
(Sympetrum vulgatum
♀
)
Ареали.
Транспалеаркт тур бўлиб, Европа, Сибир, Узоқ Шарқ, Марказий Осиё,
Шимолий Африкада тарқалган.
Ҳаёт цикли.
Sympetrum vulgatum
(
♀
)
туҳум қўйиш вақтида
Sympetrum vulgatum
(
♂
)
уни
қорин қисмини оҳирги сегментидаги ўсимтаси ёрдамида
бўйин қисмидан ушлаб туради ёки
ён атрофида қўриқлаб туриши мумкин. Туҳумларни сув яқинидаги балчиққа, сув ўтларига,
қирғоқнинг намли тупроқларига ва бевосита сувнинг ичига ҳам қўйиши мумкин. Туҳумлар
ушбу жойларда анабиоз ҳолатини ўтказади.
Туҳумдан чиққан личинка ёки нимфалар ранги муҳитга қараб тўқ
-
кулранг, кулранг –
яшил ва жигарранг
-
қизғиш тусларда бўлади. Личинкаларнинг
сув остида ривожланиш даври
бир йил.
Кузатувларимиз давомида
Sympetrum vulgatum
(
♀
♂
)
тури одамларга яқин яшаш
жойларда, боғлар ва соя салқин жойларда, сув ҳавзасига яқин, баъзан эса сув ҳавзаларидан
узоқда ҳам бошқа турларга қараганда кўп сонда учратилди. Материаллар йиғилди.
2. Orthetrum cancellatum Linnaeus, 1758
Туркум:
Odonáta
Оила:
Libellulidae
Авлод:
Orthetrum
Тур:
Orthetrum cancellatum
4-
расм.
Ortethrum concellatum
♀
♂
Морфологияси.
Катта ёшдаги кўк ниначининг (
Orthetrum cancellatum)
узунлиги 45 мм
дан 55 мм гача боради. Қанотларининг ўлчами 75
-
80 мм. Кўкрак қафаси сариқ ёки сарғиш
-
жигарранг. Қорин қисми сарғиш.
Orthetrum cancellatum
(
♂
)
қорнининг ранги ҳар хил бўлади.
Дастлаб қорин қисмининг ранги урғочилар каби бир хил рангда бўлади.
Вақт ўтиши билан
эркакларида қорин қисми кўк рангга айланади.
Orthetrum cancellatum
(
♀
)
қорин қисмида
кенг бўйлама жигарранг чизиқлар ва ёрқин яримой доғлар мавжуд. Кўллар яқинида яшайди.
Уларни май ойидан бошлаб то кеч кузгача турли хил сув ҳавзаларида
-
катта кўллардан
тортиб кичик ҳовузлар ва каналларда учратиш мумкин. Улар ҳавода турли хил ҳашаротларни
тутиб озиқланади. Баъзан уларни ерга қўнган ҳолатда ҳам учратиш мумкин. Урчиш пайтида
Do'stlaringiz bilan baham: |