Xorazm ma ’ mun akademiyasi axborotnomasi – /2020 Ўзбекистон республикаси фанлар

XORAZM MA
’
MUN AKADEMIYASI AXBOROTNOMASI 
–
8/2020
11
Амиробод, Бозорқалъа, Тупроққалъа, Тошхирмон, Қирққиз каналлари орқали суғорилган. 
Уларнинг боши, ўртаси ва охирида кўпсонли ҳажми кичик, ўрта ва катта ҳажмли мудофаа 
деворлар билан ўраб олинган қалъалар бунёд қилинган. Улар айлана, квадрат, тўғрибурчак 
ва трапеция шаклида режалаштирилиб, ранг
-
баранг мудофаа элементларига эга бўлган.
Аёзқалъа 3
 
Қалъалиқир тархи
 
Қўйқирилган қалъа тархи
 
Қўйқирилган қалъа умумий кўриниши. 
Реконструкция
 
Милоддан аввалги VII
аср охири –
VI аср бошларида Хоразм турар
-
жойлар қурилиши 
тарихида янги давр бошланган. Амударёнинг ўнг ва чап соҳили сархадларида бирин кетин 
тураржой бинолари қурила бошлаган. Бу эса лой меъморчилигига асосланган мактабини 
вужудга келтирган.
Милоддан аввалги VII аср иккинчи ярми охирига келганда Амударёдан Қизилқум 
томон Калтаминор суғориш иншооти чиқарилиб, ундан суғориш шаҳобчалари этагида 
Бозорқалъа қад кўтаради. Шу тариқа ўнг соҳилда янги деҳқончилик воҳасининг Бозорқалъа 
меъморчилик мактаби ва бош шаҳри ташкил топган. 
Амударёнинг Давдон ирмоғи ўрта қисмидан Кўзалиқир баландлиги томон суғориш 
иншооти чиқарилиши муносабати билан Сариқамишбўйи ҳавзасида янги деҳқончилик 
воҳаси вужудга келди. Сариқамишбўйи ҳавзасининг жануби
-
ғарбий қисмида, Давдон ирмоғи 
сув таъминоти юқори даражада бўлганлиги боис, Тунидарё шаҳобчаси ажралиб чиқиб, 
Қанғқақир
 
ва Бутентоу атрофларини сув билан таъминлаган. Мазкур ҳудудларда Бутентов ва 
Қанғақалъа меъморчилиги мактаби вужудга келган. Хоразм воҳасининг жанубида Амударё 
чап соҳилида меъморчилик мактаби (Қушқалъа) ва унинг микровоҳа мактаби (Одойтепа) 
фаолият олиб борган. 
Ўрта Осиёда лой меъморчилиги мактабларининг вужудга келиш жараёнини қуйидаги
тарихий даврга ажратиш мумкин. 
1 - 
тарихий давр: милоддан аввалги IX
-
VIII асрлар. Ўша даврда қурилган манзилгоҳлар: 
Одойтепа, Қушқалъа, Қанғақалъа, Бутентов.
2 - 
тарихий давр: милоддан аввалги VII аср охири –
VI аср биринчи ярми. Ўша даврда 
қурилган манзилгоҳлар: Бозорқалъа, Хазарасп, Кўзалиқир, Қанғақалъа 
- 
2, Бутентов
-2. 
3 - 
тарихий давр: милоддан аввалги V
-
аср милодий I
-
II асрлар. Амударёнинг ўнг 
сохилида ўша даврда қурилган манзилгоҳлар: Катта Гулдурсин, Тупроққалъа, Бозорқалъа, 

---