Xorazm ma ’ mun akademiyasi axborotnomasi – /2020 Ўзбекистон республикаси фанлар



Download 4,01 Mb.
Pdf ko'rish
bet40/389
Sana26.03.2022
Hajmi4,01 Mb.
#510812
1   ...   36   37   38   39   40   41   42   43   ...   389
Bog'liq
xoразм

УЎК 595.732
 
ХОРАЗМ ВОҲАСИ (ODANATA, ANISOPTERA) НИНАЧИЛАРИ
 
М.Ш.
 
Ахмедова, стажёр

тадқиқотчи

Хоразм Маъмун академияси, Хива
 
И.И.
 
Абдуллаев, проф., б.ф.д., Хоразм Маъмун академияси, Хива
 
М.Н.
 
Борисов, б.ф.д
., 
проф.,
 
РФА ҳайвонлар систематикаси ва экологияси институти

Новосибирск

Россия
 
М.Ж.
 
Медетов, б.ф.д., к.и.х., ЎзРФА Зоология институти, Тошкент
 

Аннотация. 
Ушбу мақолада Хоразм воҳасида учровчи Odanata туркумига мансуб 
ниначилар турлари, уларнинг биологияси, тарқалиши тўғрисида маълумотлар келтирилган.
 
Калит сўзлари:
 
безгак, GPS, сачок, филария, идентификация, визуал,
 
сегмент, 
энтомофауна, экотизим
 
Аннотация.
 
В данной статье приведены сведения о видах, биологии, распространении 
стрекоз рода Odanata, встречающихся в Хорезмском оазисе
 


XORAZM MA

MUN AKADEMIYASI AXBOROTNOM
А
SI 

8/2020 
26
Ключевые слова:
 
малярия,
 
GPS, сачок, филярия

идентификация, визуальный

сегмент, 
энтомофауна, экосистема.
 
 Abstract. This article provides information about the species of dragonflies of the Odanata 
family in the Khorezm oasis, their biology and distribution. 
Key words: malaria, GPS, entomological fishing, filyariya, identification, visual, segment, 
entomofauna, ecosystem 
Кириш. 
Ниначилар
чучук
сув
экотизимининг
таркибий
қисми
бўлиб,
личинкалари
балиқлар
учун
озуқа
бўлиб
хизмат
қилади.
“Odonatа” лар ҳам йиртқич ҳам ўлжа сифатида 
экологик жиҳатдан муҳим ҳисобланади [Jens va Runyan, 2006]. Уларнинг
личинкалари
чивин
личинкалари
устидан
табиий
биологик
назоратни
ташкил
этади
ва
шу
билан
безгак,
иситма,
филария
каби бир қатор юқумли касалликларни ҳам назорат қилишда ёрдам беради (Mitra, 
2002; Din ва бошқалар, 2013). Баъзи турларнинг имаголари пахта ва шоли далаларида озиқ 
излаб, ушбу ўсимликларнинг зараркунандаларига қарши курашда иштирок этади. Бунда 
асосан урғочи ҳашаротлар муҳим роль
ўйнайди (Нalik ва Saddique, 1995; Yousaf ва бошқ., 
1995, 1998). 
Ҳозирги кунга келиб ниначиларнинг дунё бўйича 40 та оилага мансуб, 6650 та тури 
фанга маълум [
Zhang, 2013]
. Бразилия ниначилар турларига бой эканлиги жиҳатдан етакчи 
бўлиб, минтақа энтомофаунасида 828 та тур рўйхатга олинган [Miguel, Calvão

2017]. Россия 
Федерациясида 150 та тур қайд этилган бўлса [Харитонов, Борисов, 2007], Ўрта Осиёда эса 
85 та тур рўйхатга олинган [Борисов, Хаританов, 2008). Ниначилар совуқ минтақалар, 
жумладан Исландия ва Гренландия ҳудудларида учрамаслиги адабиётларда қайд этилган 
[Resh, Carde, 2009]. 
Ниначилари систематикаси бўйича
Марказий Осиёда бир қанча тадқиқотлар амалга 
оширилган бўлиб, ҳудудда 85 та тур қайд этилган. Жумладан Туркманистонда
-
51 та, 
Ўзбекистон ва Тожикистонда
-
56, Қирғистонда
-
58, Қозоғистонда
-
66 та тур аниқланган 
[Борисов, Харитонов, 2007]. 
Ўрта Осиё оданатафаунаси бошқа географик ҳудудларга нисбатан кам ўрганилганлиги, 
ниначиларнинг аниқлагичлари устида ишлар олиб борилмаганлиги ҳамда таксономик 
ҳолатлари ишлаб чиқилмаганлиги бир қанча олимлар томонидан эътироф этилган [Беляшев, 
1989]. Шунингдек Ўзбекистонда ниначилар
(Odanata) борасида тадқиқотлар ҳам кам 
ўрганилган бўлиб, ҳудудда учровчи турлар тўғрисида маълумотлар асосан хорижий 
адабиётларда кўрсатиб ўтилган. Ўзбекистонда “Ўзбекистон ҳашаротлар дунёси” ҳамда 
Ж.А.Азимов, А.А.Бекузин ва бошқ. (1993) “Насекомые
Узбекистана” китобларида ва илмий 
мақолаларида 
(
С.Н. Борисов ва бошқ.(2007) республикамиз ҳудудларида учрайдиган 
ниначилар турларига таъриф берилган холос. 
Шу ўринда, табиий экотизимлар кескин ўзгаришга учраётган ҳудудларда тарқалган 
ниначиларнинг таксономик таркиби, биоэкологик хусусиятлари ва тарқалишини ўрганиш, 
уларнинг замонавий экологик ҳолатини аниқлаш услубларини такомиллаштириш
шунингдек уларнинг хўжаликдаги аҳамияти ёки зарарини ўрганиш бугунги куннинг муҳим 
долзарб вазифаларидан бири ҳисобланади.

Download 4,01 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   36   37   38   39   40   41   42   43   ...   389




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish