Xorazm ma ’ mun akademiyasi axborotnomasi – /2020 Ўзбекистон республикаси фанлар

Тадқиқот методлари.
Valeriana. officinalis
ни 1000 дона уруғнинг массасини 
аниқлашда С.С. Лищук методидан фойдаланилди [7].
Ўсимликнинг морфологик тузилишини онтогенез даврлари бўйича ўрганишда Л.А. 
Жукованинг [5] методларидан фойдаланилди. Ўсимликнинг латент даврида 100 та уруғи 
олиниб, уларнинг узунлиги, эни ва қалинлиги ўлчанди, шунингдек, 1000 та уруғнинг 
оғирлиги ўн марта такроран тортилиб, шакли ва ранги таҳлил қилинди.
Илмий изланишлар мобайнида тўпланган натижаларни статистик қайта ишлаш
Г.Н. 
Зайцев [6] нинг қўлланмаларига асосан амалга оширилди.
Тадқиқот натижалари.
V. officinalis
уруғлари шакли ўзгарган косача барглар ва гул ён 
баргчалари билан ўралган. Меваси ёнғоқсимон. Тарқалиши уруғларнинг учида ҳосил 
бўладиган туклари ёрдамида рўвагидан чиқиб, ҳаво оқимида учиб, янги
-
янги жойларгача 
тушиши билан содир бўлади [1]. Термиз шаҳри шароитида эса, ўсимликлар гуллари 
чангланиб бўлгач, 2
-
3 кундан кейин уруғчи оч қўнғир тусга киради ва тугунча бўрта 

---

XORAZM MA
’
MUN AKADEMIYASI AXBOROTNOMASI 
–
8/2020
25
бошлайди. Тугунча дастлаб жадал шаклланиб, 3
-
5 кунда мева шаклини олади. Улар қўнғир 
тусли, учли, узунчоқ бўлади. Меваси 40
-
45 кун давомида тўлиқ пишиб етилади.
Москва шароитида П.К. Енин бошчилигидаги олимлар олиб борган илмий 
тажрибаларда 
V. officinalis 
меваларининг шаклланиши 78
-
80 кунгача давом этиши 
аниқланган [4].
Биринчи вегетация йилида кузги муддатда экилган ўсимликларнинг мевалари май 
ойининг охирги ўн кунлигидан июнь ойининг бошларигача пишиб етилади. Меваларнинг 
пишиб етилиши 32 кунгача давом этади. Баҳорги муддатда экилган ўсимликларда эса, 
меваларнинг пишиш фазаси июнь ойининг бошларидан ва июль ойининг бошларигача давом 
этиб, 29 кунни ташкил этади. Тажрибаларнинг иккинчи йилида, об
-
ҳавонинг ноқулай 
келганлиги, яъни ёғингарчиликнинг кўплиги билан ҳаво нисбий намлиги миқдорининг ошиб 
кетганлиги, ҳар иккала вариантдаги ўсимликларда ҳам мевалаш фазасининг кечроқ 
бошланишига сабаб бўлди (1
-
жадвал).