|
XORAZM MA
’
MUN AKADEMIYASI AXBOROTNOM
А
SI
–
9/2020
272
-
одатий бўлмаган ташаббуслар;
-
илғор иш услублари
[4;89].
Ижодий тафаккур муаммоларини инновацион жараён
сифатида тадқиқ қилиш
“инновацион тафаккур” тушунчасининг ҳосил бўлишига олиб келди
[5;127-130].
Ҳозирги
даврга келиб эса постноклассик фанлар доирасида шаклланаётган янгича тафаккур тарзи
инновацион тафаккур билан уйғунлашиб бормоқда.
Ш.С.Қўшоқовда
инновацион тафаккурнинг қуйидаги таърифи мавжуд: “инновацион
тафаккур инсоннинг ўсиб ва такомиллашиб бораётган эҳтиёжларини қондиришга, янгидан
-
янги ғоялар, лойиҳалар ва қадриятларни ихтисослашган жамоалар ва корхоналарда мунтазам
равишда ишлаб чиқаришга қаратилган ижодий тафаккурдир”
[6;17].
Инновация янги ғоялар, технологиялар, информацион лойиҳалар ва маҳсулотларни
кашф этиш, ишлаб чиқиш ва жамиятга татбиқ қилишни билдириб, ҳозирги замон ишлаб
чиқариш ва ижтимоий фаолият тизимларида асосий фаолият турига айланмоқда. Кашф этиш
ва ихтиро қилиш илмий, бадиий ва технологик ижодиёт соҳаси ҳисобланади. Бундай
фаолиятда намоён бўладиган ижодий тафаккурни ўрганиш борасида тадқиқодчилар унумдор
ва тикловчи, репродуктив
ва инновацион тафаккур турларини фарқлай
бошладилар.
Фикримизча, устувор фаолият сифатида янги ғоялар, концепциялар ва лойиҳаларини ишлаб
чиқаришга йўналтирилган тафаккурни шунчаки унумли эмас, балки инновацион тафаккур
деб белгилашга асос бор. Гап шундаки, ҳар
бир тафаккур тарзида фикр (образ, ғоя
ва ҳок.)
ҳосил қилиш жараёни мавжуддир. Ишлаб чиқилган фикр, тафаккур соҳиби учун янги ёки
қайта
тикловчи фикр бўлиши мумкин. Маълум маънода, унумли тафаккур атамаси
“инновацион тафаккур” атамасига қараганда кенгроқ мазмунга эга. Йўналтирилмаган,
соҳавий инновацион тафаккурнинг шаклланиши заминида янгиликни ишлаб чиқиш, татбиқ
қилиш ва тарқатишга қаратилган
фаолият мунтазам амалга ошириладиган жараёнга
айлангандан кейин ижодий фикрлаш ўзига хос интеллектуал инновацион фаолият, яъни
самарали, креатив меҳнат
даражасига кўтарилади. Шу тарзда когнитив, ақлий инновацион
тафаккур шаклланади.
Фикримизча, инновацион тафаккур тарзи инсоннинг янги эҳтиёжлари ва
муаммоларини қондиришга йўналтирилган янги
ғоялар, қадриятлар
ва лойиҳаларни
ихтисосланган корхоналар ва уларни янгилаб туришга кетадиган вақтни қисқартиришга
қаратилган интеллектуал фаолият шакли ва тизимидир. Асосан, янги фактлар, ғоялар ва
лойиҳалар яратишга йўналтирилганлиги, бу жараённинг тартибланганлиги, тизимлилиги
даврий мунтазам характерга эга бўлиши инновацион фаолиятнинг ўзига хос хусусиятини
белгилаб беради.
Инновацион тафаккур кўп босқичли даврий жараён бўлиб, унинг бошланиш, юксалиш
ва якунлаш фарқлари, вақт оралиқлари мавжуддир. Инновацион тафаккурнинг фан ва
амалиётдаги роли ва аҳамияти маълум жиҳатдан эвристик усул ва ёндашувларнинг
ривожлантирилишига боғлиқдир.
Инновацион тафаккурнинг шаклланиши унинг ижодкорлик жиҳатларини кучайтириш
билан белгиланади. Тафаккурнинг креатив жиҳатларини кучайтириш, фан ва амалиётга
татбиқ қилиш ҳозирги замон тафаккури ҳисобланган инновацион тафаккурни шакллантириш
ва мутахассислар онгига сингдириш имкониятини
беради.
Ижод ва креативлик
инновацион тафаккурнинг функциясини
бажаради. Инновацион
тафаккурни тадқиқ қилиш йўналиши бўлган ижодиёт фанлараро хусусиятга эгадир
.
Ижодиётнинг асосий вазифаси маълум тизим учун янгиликни қидириш жараёни моделини
тузишдан, шу
жараён тафсилотини беришдан иборатдир.
Кейинги йилларида фалсафанинг янги сиймоси виртуалистика, синергетика,
ўйин
назарияси, постноклассик фалсафа, креатив ва
инновацион тафаккур йўналишларида
ривожланиб борди. Бу эса жамиятда инновацион илмий тафаккур тарзининг шаклланишида
муҳим аҳамият касб этади.
Илмий тафаккурда инновациянинг намоён бўлишига объектив ва субъектив
омиллар
таъсир кўрсатади:
1. Интелектуал маданият, салоҳият; таълим сифати ва замонавийлиги;
2. Инновация ва инновацион фаолиятга прагматик муносабатни шакллантириш
;
3. Инновация яратувчиларини моддий ва маънавий рағбатлантириш;
жамиятда
инновацион фаолият ва маҳсулотга буюртма (эҳтиёж);
4.
Инновацион лойиҳаларга давлат томонидан маблағ ажратилиши.
Do'stlaringiz bilan baham: |
