Xorazm ma ’ mun akademiyasi axborotnomasi – /2020 Ўзбекистон республикаси фанлар

Сурхондарё вилоят туманларидаги чиқиндихоналар ва уларга чиқариладиган чиқиндилар
 
 
№
 
Шаҳар ва туманлар 
номи
 
Ажратиладиган 
ер майдони(га)
 
Чиқиндихона манзили
 
Йилига чиқариладиган 
чиқинди
, 
минг м
3 
1 
Термиз шаҳри
60 
Каттақум массиви
26,2 
2 
Денов
6 
8-
март ж/х
22,0 
3 
Шарғун
2 
Тақчиён ж/х
10,0 
4 
Шеробод
5 
Наврўз ж/х
6,6 
5 
Шўрчи
3 
Мингжар массиви 
Ахунбобоев ж/х
2,86 
6 
Қумқўрғон
4 
Наврўз ж/х
8,2 
7 
Жарқўрғон
15 
Хаудак массиви
4,8 
8 
Бойсун
3 
Бойсун ж/х
7,0 
9 
Узун
2 
А.Темур ж/х
5,3 
10 
Сариосиё
2 
Тақчиён ж/х
10,0 
11 
Ангор
4 
Қорақум
массиви
5,0 
12 
Қизириқ
3 
Гулаанбоп ж/х
4,0 
13 
Музработ
3 
Туркистон ж/х
6,0 
14 
Термиз
5 
Каттақум массиви
4,0 
15 
Олтинсой
2 
Бобур ж/х
4,0 
16 
Бандихон
4 
Тошкент ж/х
2,0 
17 
Какайди
3 
Какайди массиви
3,0 
Вазирлар Маҳкамасининг 2000 йил 23 октябрдаги №405
-
сонли «Таркибига симоб 
моддаси бўлган лампалар ва приборлардан фойдаланиш ва уларни фойдали равишда 
ишлатиш корхоналар фаолиятини тартибга солиш тўғрисида»ги қарори юзасидан вилоятдаги 
аксарият бюджет ташкилотлари, ўқув ва соғлиқни сақлаш муассасаларидаги таркибида 1
-
даражали захарли модда симоб бўлган люменцент лампалар йиллар давомида 
зарарсизлантирилмасдан белгиланмаган ҳудудларга чиқариб ташлаганлик ҳолатлари 

---

XORAZM MA
’
MUN AKADEMIYASI AXBOROTNOMASI 
–
9/2020
247
бўлганлиги сабабли вилоятнинг атроф
-
муҳитига, инсон саломатлигига салбий таъсир 
кўрсатиши
мумкин
[4]. 
Хавфли чиқиндилардан бири бўлмиш –
ишдан чиққан, таркибида симоб моддаси 
бўлган лампа ва ускуналарни зарарсизлантириш борасида сўнгги йилларда муайян ижобий 
натижаларга эришилди. Хусусан, бу ишлар Андижон, Бухоро, Навоий, Фарғона, Сурхондарё 
вилоятлари ва Тошкент шаҳрида
кенг йўлга қўйилди
. 
2010 йил якуни бўйича республикада 
388 минг донага яқин шундай лампа ва ускуналар зарарсизлантирилган
.
 
Шаҳар аҳолиси 
яшайдиган микрорайонларда 
турли 
саноат ва 
хўжалик 
чиқиндиларининг ўз вақтида йиғиб олинмаслиги патоген микробларнинг кўпайиб кетишига, 
ташқи муҳитни, сув хавзаларини,
тупроқни, озиқ
-
овқатларни, бино ва корхоналарни 
ифлосланишига сабабчи бўлади. Айниқса
уй
-
хўжалик чиқиндиларининг асосий қисми 
органик моддалардан ташкил топган булиб, шу сабабли ҳам тез чирийди. Шунингдек
турли 
аммиак, водород
сульфид, метан
каби газлар ажралиб чиқади, натижада эса, ёғингарчилик, 
кўчаларни ювиш, хиёбонларни сувлаш жараёнида ер юзасидан ювилиб кичик ариқ 
сувларини, дарёларни, кўлларни ва, ўз навбатида, денгиз ва океан сувларини 
ифлослантиради, тупроқни заҳарлайди. Суюқ
чиқиндилар
-
нажас, сийдик ҳожатхоналардан
ер ости сувларига қўшилиб ер ости сизот сувларини, ер ости ичимлик сувларини 
ифлосланишига сабаб бўлади. Бундай
чиқиндиларда: паратиф, қорин тифи, сил, куйдирги, 
ичбуруғ каби касаллик микроблари бир неча кундан бир неча ойгача актив фаолият кўрсатиб 
аҳолини касаллантиради
, 
аммо бу каби чиқиндилардан фойдали иқтисодий самара учун ҳам 
фойдаланиш мумкин:
чиқиндиларнинг
кимёвий таркибига кўра махсус ўчоқларда ёқиб ундан иссиқлик 
энергияси, шлак ва бошқа халқ ёки қишлоқ
хўжалиги учун зарур бўлган қурилиш 
материаллари
-
ўғитлар олиш мумкин;
кунлик озиқ
-
овқат (картошка, пиёз ва бошқа) қолдиқларини фермаларга бериб озиқ 
сифатида фойдаланиш мумкин;
компостлаш усули билан қишлоқ хўжалиги экинлари учун органик
-
маҳаллий ўғитлар 
тайёрлаш мумкин
, 
чунки
нажас таркибида қишлоқ хўжалиги экинлари учун жуда зарур 
бўлган
-
фосфор, калий, кальций ва бошқа турли хил микроэлементлар билан биргаликда ҳар 
тоннасида 35
-
40% гача биологик, экологик тоза азот унумдорликни яхшиланишида ижобий 
хизмат қилади.
1. 
Шаҳар кўча ва хиёбонларини тоза сақлаш гигиеник жиҳатдан муҳим экологик тадбир 
ҳисобланади. Шаҳар
тасарруфидаги барча кичик даҳаларда назорат пунктларини ташкил 
этиш;
2. 
Огоҳлантириш
, 
санитария назоратини олиб бориш;
3. 
Чиқинди ахлатларини
тозалаш иншоотларига олиб бориш, компост
қилиш
майдонларида чиқиндиларни куйдириш, компостлаш ва қайта ишлаш жараёнларини назорат 
қилиш;
4. 
Шаҳарларнинг ифлослиги билан боғлиқ бўлган касалликларнинг
келиб чиқиш 
сабабларини тахлил қилиш, юқумли касалликларнинг
хавфлилик даражасини аниқлаш
ва 
ҳоказолар.
5. 
Шаҳарни санитария
-
гигиена талабларига жавоб бериш режаси 5 ва 10 йиллик 
муддатга тузилади.
Шунинг
учун ҳозирги ёшларимизга оила, боғча
, 
ўрта ва
ўрта махсус таълим 
муассасаларида чиқиндиларга бўлган муносабатларини тўғри шакллантириш
, 
чиқиндиларни 
турлаш ва ажратиб ташлаш ва хўжалик чиқиндиларини қаттиқ ва суюқ чиқиндиларга 
арлаштирмасдан ташлашга ўргатиб бориш ҳар бир инсоннинг бурчи бўлишлиги керак.