Xorazm ma ’ mun akademiyasi axborotnomasi – /2020 Ўзбекистон республикаси фанлар

XORAZM MA
’
MUN AKADEMIYASI AXBOROTNOM
А
SI 
–
12/2020 
276
Шеърда Прометей афсонаси мазмуни фалсафий тарзда баён этилади. Даставвал Прометей номи 
диққатни тортади, китобхон унинг ким эканлигига қизиқади. Бу шахс юнон мифологиясида осмондан 
олов ўғирлаб, кишиларга ҳадя этган ва ундан фойдаланишни ўргатган афсонавий баҳодирдир. Шоир 
ушбу афсонавий баҳодирнинг эзгу иши учун абадий жазоланганлигини тасвирлар экан, шеър
таркибига чуқур маъноли сўзларни олиб киради.
Бу афсонавий баҳодирни шоир шундай таърифлайди: 
Сизга айтсам –
оддий бир жон у, 
Мажнун каби фидойи ошиқ. 
Насриддиндек хушдил бир сиймо 
Эл умрига умри туташиқ. (92
-
бет.) 
Шеър мисраларида Мажнун, Насриддин каби исмлар беҳудага келтирилмаган. Китобхон рамзга 
айланган бу шахсларни яхши идрок қилади. Яна ушбу рамзларга нисбатан “
фидойи ошиқ”
, “
хушдил 
сиймо”
каби сифатлашлар бериладики, бу таърифлар олов ихтирочисининг образини яққол 
гавдалантиради. Мисралар охирида “
эл умрига умри туташиқ”
тарзида якун ясалади. Туташиқ сўзи 
шоир томонидан моҳирона танланган. Бу сўз биринчидан, туташган, уланган,
халқ билан ёнма
-
ён деган 
тушунчани ифодалайди. Қолаверса, унда “
олов
” сўзига ишора бор. “
Туташиқ”
сўзи халқ орасида ўтни 
туташтирувчи маъносига ҳам эга.
Шеърда афсона ҳикоя қилинар экан, ундаги тасвирда ҳам турли афсонавий образлар 
гавдаланади: 
...Ҳув феруза қоялар узра, 
Товланармиш 
турфа саройлар
.
Фаришталар учиб юрармиш
,
Гижинглармиш 
қанотли
 
тойлар
.
Шеър бандидаги “
турфа саройлар
”, “
фаришталар”, “қанотли тойлар”
каби сўз ва сўз 
бирикмалари ўқувчини эртаклар ва асотирлар оламига етаклайди. 
Булут узра файтонлар қувиб, 
Изларида чақин, савдолар сингари мисралар эса “Авесто”даги мифологик тасвирни эсга солади. 
Бу ерда момоқалдироқнинг гулдираб садо бериши мисралар қатига моҳирона жойлаштирилган. Шоир 
шеърда: 
Ҳар
бирида ўзгача 
аъмол
...
Водий тунга бўлган он хасм... каби мисраларда қофия талаби билан турли мураккаб маъноли 
сўзларни танлаш асносида лисоний кашфиётларни рўёбга чиқаради. “
Аъмол”
сўзи иш турини 
англатади. Шоир самодаги мифологик образларни гавдалантирар экан, уларнинг ҳар бири бирон юмуш 
билан банд эканлигини таъкидламоқчи бўлади.
Ўзбек тилида “