XORAZM MA
’
MUN AKADEMIYASI AXBOROTNOMASI
–
12/2020
157
Abstract. The process of alkaline neutralization and apparent purification of the technological system
of the cotton neck is carried out in two stages, in the first stage of which the raw material is partially purified
from some of its additives.
Key words: refining, refining, alkali, process, cottonseed kernel, optimal alkaline solutions, activation,
energy and heat, neutral oil, adsorbent, sodium hydroxide, bleach, electromagnetic field, consumer oil
Республикамиз ёғ
-
мой саноати корхоналарида хом ашё сифатида пахта чигити мағзига
технологик ишлов берилиб, ундан пресслаш ёки экстракциялаш усуллари
билан ўсимлик мойи ишлаб
чиқарилади. Бундай усуллар билан олинган мой таркибида турлича қўшимчалар мавжуд бўлиб, улар
маҳсулотнинг сифатига
салбий таъсир этиб, уни истеъмолга яроқсиз ҳолатга келтиради. Шу салбий
пахта мойини истеъмол маҳсулотига ўзгартирилиш учун уни турли усуллар
билан тозалашади. Ишлаб
чиқариш миқёсида пахта мойини йўлдош
органик бирикмалардан тозалаш учун ишқорий
рафинациялаш усули
қўлланилиб, бу мақсад учун натрий гидроксидининг концентрланган
эритмаларидан фойдаланилади. Ушбу усул билан олинган истеъмол мойи чиқими ва сифат
кўрсаткичлари
билан нисбатан паст баҳоланилиб, уни технологиясини такомиллаштиришини талаб
этади. Бундан ташқари натрий гидроксидини танқислиги ва уни четдан харид қилиниши, ушбу
ишқорни ўрнини босувчи
янгича кимёвий бирикмаларни жорий этилишини талаб қилади. Шу сабабли
ушбу ишнинг асосий мақсади пахта мойини янгича турдаги ишқорий эритмалар билан тозалаш
усулини жорий этиш ва уни такомиллаштиришдан иборатдир.
Рафинацияланаётган мойнинг жадал
оқартирилиши бўёқ
моддаларни технологик жараёнларни
боришда натрий алюминатидан ҳосил бўладиган алюминий оксидида адсорбцияланилиши натижасида
амалга ошади. Янги технологик жараённи жорий этилиши натижасида, рафинациялаш жараёнида сарф
бўладиган натрий гидроксидининг сарфи 2...2,5 маротабага камайтирилиб, технологик сарфлар
камайтирилишига эришилди. Рафинацияланган мойнинг чиқимини ва сифат кўрсаткичларини
оширилишига эришилди.
Ишқор эритмаларини электромагнит майдонида фаоллаштирилиши
натижасида технологик жараён такомиллаштирилиб, энергия ва иссиқлик сарфини камайтирилишига
эришилди.
Келтирилган технологик тизимдан кўринишича пахта мойини ишқорий усулда
тозалаш жараёни
нисбий равишда икки босқичда амалга оширилиб, унинг биринчи босқичида
хом
-
ашё ўзининг
таркибидаги айрим қўшимчалардан қисман тозаланилиб, ундан юқори сифатли ва озуқавий истеъмол
мойи олинишига эришилади.
Қўйилган
мақсадни амалга ошириш учун пахта мойини ишқорий усулда тозалаш жараёни натрий
алюминати ва натрий гидроксиди эритмаларини бирин
-
кетин қўлланилиши асосида тажрибаларда ва
тадқиқотларда текширилди.
Юқоридагиларни инобатга
олиб, пахта мойини ишқорлар таъсирида тозалашнинг қуйида
келтирилган янгича технологик тизими жорий этилади:
Тавсия этилаётган бундай технологик тизим натижасида пахта мойини тозалашда
қўлланиладиган натрий гидроксидининг маълум бир қисми анъанавий бўлмаган ва ишлаб чиқариш
чиқиндиси ҳисобланилган натрий гидроксидининг тежалишига эришилади.
Пахта мойини тозалашнинг янгича технологик усулини
тадқиқотлар асосида текширилиши учун
хомашё, оралиқ ва тозаланган мойларни сифатини
ҳамда физик
-
кимёвий кўрсаткичларини баҳолаш
учун фан соҳасида ва ишлаб чиқаришда қўлланиладиган замонавий баҳолаш усулларидан
фойдаланилди. Тадқиқотларда турли кислота сонли қуйидаги бошланғич кўрсаткичларига эга бўлган
пресслаш усули билан олинган пахта мойидан фойдаланилди: ранги
-
27 қизил бирликда 35 сариқликда
ва 1 см. қалинликда; фосфатидлар миқдори
-1,57-
1,80%, эркин гиссопол моддаси миқдори
-0,34-0,52%.
Тадқиқотларимизда электромагнит майдонидан фойдаланилиб рафинацияланган мойни PU
-6
типидаги адсорбент ёрдамида оқлаш жараёнларини амалга оширганда
мойни сифат кўрсаткичларини
Do'stlaringiz bilan baham: |