|
Натижалар ва уларнинг таҳлили.
Тажрибаларда навнинг асосий дон ҳосилини таъминловчи
рўвак чиқариш ва попук
даврининг узоқ давом этиш қонуниятлари бир неча омилларга боғлиқлиги
аниқланди. Биринчиси, тажриба даласида ўсимлик кўчат қалинлигини меъёрдан ошиб бориши ёруғлик
ва қуёш иссиқлигидан етарлича фойдалана олмайди. Иккинчиси
,
азотли ўғитни меъёрдан ошиб
бориши маккажўхори ўсимлигида барг массасини кўпайишига, сут пишиш ва мум пишиш фазасини
узоқ бўлишига сабабчи бўлади. Бу эса дон пишиш даврига таъсир кўрсатади.
Тажриба натижаларига кўра: Эсдалик 80 навининг майсалари ўсимликларнинг униб чиқишида
тажрибадаги
вариантлар ўртасида катта фарқ кузатилмади.
Тажриба давомида, ўсимлик кўчат
қалинлиги назорат вариант бўлган st 60 минг
тупдан
80 минг тупгача зичлаштириш: ниҳолларнинг
униб чиққишидан ҳосилни йиғиштириб олишгача бўлган даврда ўсимликлар сонини сақланиб қолиши
ўртача 1,0
-
1,6 % камайишига олиб келди.
Тажрибада
кўчат қалинлигини энг кўп сақланиши, ўсимликларни st 60 минг/га туп
ва N
120
кг/га
ўғит меъёри билан озиқлантирилган вариантда кузатилди. Олинган якуний натижаларга асосланиб
маккажўхорини Эсдалик 80 нави ўсимликлари гектарига 80 минг/ туп қалинликда ҳамда
азотли ўғит
меъёри N
180
кг/га бўлган фонда кўчатларнинг нимжон бўлишига, қатор орасига ишлов беришда (қўлда
ва меҳанизация ёрдамида) синиши, шамол
таъсирида
ётиб қолиши кўчат қалинлиги
сақланувчанлигини сезиларли камайишига олиб келади.
Тадқиқотларимизда
ўсимликлар туп қалинлиги кўпайиши ўсимликлар баландлигига турлича
таъсир кўрсатиши ҳам кузатилди. Маккажўхори ўсимлигининг ўсиш тезлиги, унинг турли
ривожланиш фенофазаларидаги тадқиқот натижалари
таҳлил қилинганда: 1
-
фон азотли ўғит N
120
кг/га
ва кўчат қалинлиги st 60 минг/гадан –
80 минг/га оширилганда ўсимлик баландлиги ўртача 315
-
328 см,
2-
фон азотли ўғит N
150
кг/га ва кўчат қалинлиги st 60 минг/га –
80 минг/гада ўсимлик баландлиги 318
-
333 см ҳамда
3-
фон азотли ўғит N
180
кг/га ва кўчат қалинлиги st 60 минг/гадан –
80 минг/га ошиши
ўсимлик баландлигини ўртача 321
-338
см
га узун бўлиши аниқланди. Олинган маълумотлар асосида
маккажўхорини Эсдалик 80 навида 70 минг/га туп қалинлигидаги вариант ҳамда 3
-
фон N
150
кг/га
меъёрида озиқлантирилиши энг мақбул ўсимлик баландлигига эришишни таъминлади.
Шунингдек, маккажўхорининг Эсдалик 80 навини етиштиришда: туп қалинлиги ва азотли ўғит
меъёрининг ўсимликларнинг ўсиши, ривожланиши ва ҳосилдорлиги ва уруғлик сифатларига
таъсирини ўрганиш натижалари шуни кўрсатадики, бу омиллар навнинг ўсув даври давомийлигига ҳам
таъсир кўрсатиши мумкин. Масалан, бу давр давомийлиги вариантлар бўйича 124
-
135 кунни ташкил
этган бўлса, бу кўрсаткич st 60 минг/га туп ўсимлик жойлаштирилган вариантда ва N
120
кг/га
берилишига боғлиқ равишда
124-
131 кунни ташкил қилди. Яъни, азотли ўғит меъёрларининг N
150
кг/га
- N
180
кг/га ошишида ўсимликлар вегетация даврининг узайиши кузатилди. Бундай қонуният туп
қалинлиги
70 ва 80 минг/га жойлаштирилган вариантларда ҳам сақланиб қолди. Яъни олинган
натижалар туп қалинлигидан қатъий назар азотли ўғит меъёрининг ошиши ўсимликлар ўсув даврининг
ошишига олиб келиши тўғрисида хулоса қилиш имконини беради.
Тажрибаларда
олинган дон ҳосилдорлиги натижаларининг кўрсатишича, бу кўрсаткич бўйича
энг юқори кўрсаткич
ўсимликларни ўртача 70 минг/га жойлаштирилган вариантда олинди. Масалан,
биринчи N
120
бўлган фонда ва
майдон бирлиги 60 st минг туп ўсимликлар бўлган вариантда бу
кўрсаткич гектаридан 52,6
центрни ташкил этган бўлса, гектарида 70 минг ўсимлик жойлаштирилган
вариантда ҳосилдорлик ўртача 56,1 ц/га, гектарида 80
минг ўсимлик жойлашган вариантда эса 48,1 ц/га
ташкил қилди. Ўсимликларни турли меъёрларда азотли ўғитлар билан озиқлантирилган иккинчи N
150,
учинчи N
180
фонда ва вариантларда ҳам туп қалинлигига боғлиқ равишда аналогик натижалар олиниб
бунга мувофиқ равишда 56.4 ц/га, 60.8 ц/га ва 53.8 ц/га ҳамда 51.5ц/га, 55.1ц/га ва 47.2 ц/га
ҳосилдорликни ташкил этди. Натижада, ҳосилдорлик бўйича энг мақбул кўрсаткич: кўчат қалинлиги
70 минг/га вариантда ва азотли ўғит меъёри N
150
Р
90
К
60
меъёрида маъданли ўғитлар билан
озиқлантирилганда олинди.
Тадқиқотлар турли хил туп қалинлиги ва азотли ўғит меъёрларида етиштирилган
маккажўхорининг Эсдалик
-
80 навининг сўта ўлчамларига, яъни сўта узунлиги ҳамда эни диаметри
катталигига ўз таъсирини кўрсатиши ҳам аниқланди. Масалан, назорат вариантида гектарида ўртача st
60 минг туп ўсимлик жойлаштирилган вариантда ва N
120
бўлган 1
-
фонда сўтанинг узунлиги 27,8 смни
ташкил этган бўлса, гектарида 70 минг ўсимлик жойлашган вариантда бу кўрсаткич 25,3 смни, майдон
бирлигида 80 минг/га ўсимлик жойлаштирилган вариантда эса 22,9 смни ташкил қилди. Яъни, ҳар бир
майдон бирлигида туп қалинлигини ошиши билан сўта узунлигининг камайишига
таъсир кўрсатди.
Азотли ўғит меъёрларининг оширилиши билан ўсимликда шаклланадиган сўта узунлигини ошиши
кузатилди. Бу қонуният ҳар хил (N
120
-N
150
-N
180
)
меъёрида озиқлантирилганда ҳам сақланиб қолди. Сўта
узунлиги бўйича энг кам кўрсаткичлар майдон бирлигида 80 минг/га туп ўсимлик жойлаштирилган
вариантда кузатилди. Маккажўхорини ҳар хил меъёрларда азотли ўғитлар билан озиқлантирилган
иккинчи ва учинчи фонларда ва вариантларда ҳам худди шундай натижалар
такрорланди.
Асосий дон ҳосилини таъминлайдиган битта сўтадаги мавжуд жами донлар сонига азотли ўғит
меъёрлари ва кўчат қалинлигини таъсирини таҳлил қилганимизда, биринчи фонда азотли ўғит
N
120
кг/га ва ўсимлик кўчат қалинлиги st 60 минг/га –
80 минг/га ошганда битта сўтадаги мавжуд жами
донлар 60
-
93 та дон
камайган бўлса, иккинчи фонда азотли ўғит N
150
кг/га дон
ҳосилдорлиги 63–95 та
Do'stlaringiz bilan baham: |
