Xorazm ma ’ mun akademiyasi axborotnomasi – /2020 Ўзбекистон республикаси фанлар

XORAZM MA
’
MUN AKADEMIYASI AXBOROTNOMASI 
–
12/2020
123
Паркент тумани, Самарқанд вилоятининг Ургут тумани ва Бухоро вилоятининг Олот туманларида 
олиб борилди.
Тадқиқот
 
услуби ва материаллари. 
Олиб борилган тадқиқотлар доирасидаги объект сифатида 
узумнинг
кишмишбоп нави танлаб олинган бўлиб, унда
кишмишбоп узумининг пишиб етилган 
давридаги кимёвий таркиби, яъни узумни пишиб етилганлик даражасини аниқловчи кўрсаткичлардан 
бири куруқ моддалари ва унинг товарлик хусусиятларини белгиловчи, бундан ташқари маҳсулот 
сақланувчанлигига катта таъсир кўрсатувчи нитрат миқдори аниқланди. Узум таркибидаги қуруқ 
моддалар миқдори рефрактометр асбоби ёрдамида, 
“
Халқаро метрология ва сертификация” кенгаши 
томонидан қабул қилинган ISO 2113
-
2013 ГОСТи бўйича [5,6], нитрат миқдори эса нитратор ёрдамида 
“Шарбат ва нектарлар таркибидаги нитрат моддаларини
аниқлаш” Р 52474
-
2005 ГОСТи бўйича 
аниқланган
[5,6]. Олиб борилган кузатувлар натижасида узумнинг
кишмишбоп навини турли иқлим 
шароитларда,
яъни Паркент тумани денгиз сатҳидан 1100
-
1200 метр, Самарқанд тумани 
779 
метр, Олот 
тумани 
225 
метр баландликдаги узум навларининг етиштириш тавсия этилди. 
 
1-
расм. Кишмишпоб узум навларини қуритилган кўриниши
 
Тажрибада узумни узиш давридаги ва замонавий совутиш омборларида 90
-
95 кун муддатда 
сақлангандан кейинги ҳолатининг кимёвий таркиби ўрганилди. Ўрганилган илмий
-
тадқиқотлар 
натижалари қуйидаги жадвалда келтирилган.
Тадқиқот натижалари ва уларнинг муҳокамаси. 
Ўтказилган илмий
-
тадқиқотлар 
натижаларининг жадвалда келтирилган маълумотларига кўра узумнинг
кишмишбоп навининг кимёвий 
таркиби етиштириш худуди, денгиз сатҳи ва сақлаш муддатига қараб ўзгариши бўйича қуйидаги 
маълумотлар олинди. Тошкент вилоятининг 16 сентябрида териб олиб 9 декабргача замонавий 
совутгичли омборларда сақлангандаги ҳолатда: узум таркибидаги қуруқ моддалар миқдори 18,5 дан 
16
,3% гача; нитрат миқдори 65 дан 56% гача; рН миқдори 3.95 дан
3,7 гача, Самарқанд вилоятида 23 
сентябрда териб олиниб 13 декабргача сақланган узумнинг кимёвий таркибида
қуруқ моддалар 19,8 
дан 18,9% гача, нитрат
62 дан 56% гача, рН 3.70 дан 3.35 гача, Бухоро вилоятида 21 сентиябрда териб 
олиниб 12 декабргача сақланган узумнинг
кимёвий таркибидаги: қуруқ моддалар 18,2 дан 16,5% гача, 
нитрат 76 дан 65% гача, рН 4.2 дан 3.9 гача пасайиши кузатилган.