Xorazm ma ’ mun akademiyasi axborotnomasi – /2020 Ўзбекистон республикаси фанлар

1-
жадвал
 
Уй
-
жой коммунал хизматлар бозори фаолиятининг асосий кўрсаткичлари 
 
(
Ўзбекистон Республикаси Давлат статистика қўмитасининг расмий маълумотлари)
 
 
№
 
Кўрсаткичлар
 
Йиллар
 
2013 
йил
 
2014 
йил
 
2015 
йил
 
2016 
йил
 
2017 
йил
 
2018 
йил
 
2019 
йил
 
1. 
Яшаш ва овқатланиш бўйича хизматлар 
ҳажми, млрд.сўм
590,1 
729,1 
890,6 
3038,7 
3649,6 
4673,3 
5933,6 
2. 
Кўчмас мулкка киритилган 
инвестициялар ҳажми, млрд. сўм
211,1 
268,1 
204,6 
416,1 
1356,8 
1132,8 
1597,3 
3. 
Уй
-
жой фондининг умумий майдони, 
млн. м
2
457,9 
466,2 
477,1 
490,8 
507,5 
533,3 
536,8 
4. 
Аҳоли жон бошига ўртача тўғри 
келадиган реал умумий даромадлар 
ҳажми, минг сўм
3142,1 3601,3 
3998,1 
5503,5 
6227,8 
7300,2 
8963,7 
5. 
Аҳоли жон бошига ўртача тўғри 
келадиган хизматлар ҳажми, минг сўм
1847,4 2211,9 
2509,0 
3047,3 
3668,3 
4578,5 
5768,2 
Эконометрик таҳлил учун 2013
-
2019 йиллар (7 йил) давомидаги кўрсаткичларнинг вақтли қатори 
олинди, чунки расмий статистик кўрсаткичлар тизимида таҳлил этилаётган кўрсаткичларнинг ушбу 
давр оралиғидаги кўрсаткичлари тўлиқ ҳолатда мавжуд.
Жадвалда келтирилган яшаш ва овқатланиш бўйича хизматлар ҳажмини натижавий омил,
кўчмас мулкка киритилган инвестициялар ҳажми, уй
-
жой фондининг умумий майдони,
аҳоли жон 
бошига ўртача тўғри келадиган реал умумий даромадлар ҳажми ҳамда аҳоли жон бошига ўртача тўғри 
келадиган хизматлар ҳажмини таъсир этувчи омил сифатида белгиланди. 
Вақтли қаторларнинг номавсумий компонентли бир ўлчамли қаторлари тренд моделини тузиш 
бир неча босқичда
амалга оширилади:
1. Вақтли қаторларни априор (тажрибага асосланмаган) таҳлил қилиш.
2. Тадқиқ этилаётган вақтли қаторда тренднинг мавжудлиги тўғрисидаги тахмин (гипотеза)ни 
текшириб кўриш.
3. 
Аниқланаётган моделнинг асосий ўзгариш хусусияти ҳамда параметрларини аниқлаш.
4. Тасодифий иштирокчи (компонент)ларни таҳлил қилиш.
5. Умумлашган моделни шакллантириш.
Тренд таҳлилининг кейинги босқичида тренд мавжудлиги тўғрисидаги гипотеза текшириб 
кўрилади. Кўрилаётган вақтли қатор кўрсаткичларида тенденция мавжудлигини
текшириш учун 
математик аппаратнинг қуввати ва мураккаблиги бўйича фарқланувчи кўплаб мезонлар мавжуд. Бу 
мезонлар уй
-
жой коммунал хизматлар соҳаси асосий кўрсаткичларининг вақт давомида 
ривожланишидаги умумий тенденцияни ҳамда турлар бўйича тенденция –ўртача ва дисперсион 
тенденцияни белгилашга имкон беради.
Трендда тенденциянинг мавжудлигини аниқлашга имкон берувчи методлардан бири бу 
кумулятив Т
-
мезондир. Бу усул ўз асосида Y
i
қатор даражаларининг Y ўртачанинг ўртача даражасидан 
оғишларнинг тўпланган суммалари ва шу оғишлар ўртасидаги нисбат билан ҳисоблаб чиқиладиган 
статистик тавсифини ҳисоблаш ва таҳлилини қамраб олади. Биз таҳлил қилаётган вақтли қаторларда 
Т
-
мезон асосида текшириладиган тенденция бўлмаслиги мумкин, деган гипотеза илгари сурилмоқда. 
Уй
-
жой коммунал хизматлар соҳаси кўрсаткичлари вақтли қаторлари бўйича олинган маълумотлар 
асосида тренднинг бўлмаслиги ҳақидаги гипотеза рад этилади, демак, биз ўрганаётган вақтли 
қаторларда умумий тенденциялар мавжуд.
Яшаш ва овқатланиш бўйича хизматлар ҳажмини вектор функциясининг юқори чўққиси, яъни 
натижавий омил сифатида танлаб олган ҳолда, унга таъсир этувчи омил кўрсаткичларини Иқтисодий 
тараққиёт ва камбағалликни қисқартириш вазирлиги Фарғона вилояти бошқармасининг етакчи 
экспертлари хулосаси асосида танланган қуйидаги кўрсаткичлар танланди:
Х
1
–
кўчмас мулкка киритилган инвестициялар ҳажми;
Х
2
–
уй
-
жой фондининг умумий майдони;
Х
3
–
аҳоли жон бошига тўғри келувчи реал умумий даромадлар ҳажми;
Х
4
–
аҳоли жон бошига ўртача
тўғри келадиган хизматлар ҳажми.

---