Xorazm ma ’ mun akademiyasi axborotnomasi – /2020 Ўзбекистон республикаси фанлар

КИРИШ
 
2017-
2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши 
бўйича Ҳаракатлар стратегиясининг тўртинчи устувор йўналишида аҳоли ўртасида ишсизликни 
камайтириш, одамларнинг даромадларини ошириш, тиббий хизматлар сифатини яхшилаш ва улар 
билан аҳолини қамраб олишни кенгайтириш, одамларнинг турмуш шароитларини яхшилаш, уларни 
муносиб турар жой билан таъминлаш ва фаровонлигини ошириш бўйича амалга ошириладиган чора
-
тадбирлар белгиланган [1].
Ўзбекистонда демографик вазиятнинг ўзига хос хусусияти туғилиш даражасининг ўсиши 
ҳисобидан доимий аҳоли сонининг юқори суръатда кўпайиши, чақалоқлар ва
меҳнатга лаёқатли 
ёшдаги аҳоли, айниқса, эркаклар ўлими даражасининг юқорилиги, меҳнат ресурсларининг ички 
миграцияси ўта суст бўлгани ҳолда аҳолининг ишлаб пул топиш учун чет элга ҳаддан зиёд чиқиб 
кетиши
, 
меҳнатга лаёқатли ёшдаги аҳолига демографик босимнинг ортиши, аҳолининг “қуйидан” 
кексайиши билан тавсифланади. 
ТАҲЛИЛ ВА НАТИЖАЛАР
 
Сўнгги йилларда Ўзбекистоннинг демографик ривожланишида шаклланган қуйидаги вазиятлар 
мамлакат иқтисодий хавфсизлигига таҳдид солмоқда. 
1. 
Туғилиш даражасининг ўсиши ҳисобидан доимий аҳоли сонининг юқори суръатда 
кўпайиши
. Давлат статистика қўмитаси
маълумотларига кўра, 201
9 
йил Ўзбекистон Республикасида 
туғилганлар сонининг энг юқори кўрсаткичи қайд
этилган (
1-
расм
).
1-
расмдан кўринадики, 1991
-
2000 йилларда республикада туғилганлар сони камайган, ундан 
кейинги даврда мунтазам кўпайиб борган. Таҳлилларга кўра, 2005
-
2019 йилларда туғилишнинг 
умумий коэффициенти ҳар 1000 киши ҳисобига 20,3 нафардан 24,3 нафарга ортган. Ҳудудлар миёсида 
туғилиш даражаси Сурхондарё (28,1
%
), Қашқадарё (26,7
%
), Жиззах (26,7
%
), Самарқанд (26,4
%
) ва 
Наманган (25,9
%
) вилоятларида юқори.
Республикада туғилишлар сонининг кўпайиши юксак репродуктив салоҳиятга эга 20
-
29 ёшдаги 
аёллар улушининг (жами аёлларнинг 40 фоизга яқини) барқарор юқорилиги; никоҳнинг юқори 
даражаси (йилига ўртача 300 мингдан ортиқ никоҳ қайд этилади), шунингдек ФҲДЁ идораларида 
расмий рўйхатга олинмаган никоҳларнинг кенг тарқалиши; никоҳга киришдаги қизлар ёшининг 

---